کدام محصولات ایرانی در عراق بازار دارند؟
نشان تجارت - هدی کاشانیان: ایران یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری عراق است و محصولات ایرانی در بازار عراق بسیار شناخته‌شده و پرفروش هستند. به دلیل نزدیکی جغرافیایی، اشتراکات فرهنگی و مذهبی و نیاز بالای بازار عراق به واردات، صادرات به آن کشور فرصت بزرگی برای تولیدکنندگان ایرانی فراهم کرده است.
عمده صادرات به کشور عراق
بر اساس آمار سال ۲۰۲۳، میزان واردات کشور عراق از سایر کشور‌های جهان در سطح ۸۵،۰۲۲،۶۰۱،۰۰۰ دلار یعنی چیزی بالغ بر ۸۵ میلیارد دلار بوده است. واردات از چین، امارات و ترکیه بیشترین سهم را در این کشور دارند، اما انتظار می‌رود که ایران هم در میان سه کشور برتر صادرکننده به عراق دیده شود و سهم بسیار بیشتری هم از این بازار داشته باشد، اما متاسفانه نیست و ندارد! البته بخشی از اطلاعات صادرات به عراق هم قطعاً به مجامع بین‌المللی مخابره و گزارش نمی‌شود و به‌صورت پنهان در جریان است.
عراق مقصدی برای صادرات کالا‌های ایرانی
تجربه یک جنگ هشت ساله نیز نتوانست بین دو ملت ایران و عراق جدایی بیندازد. مدتی بعد از سقوط صدام، روابط اقتصادی و تجاری بین دو کشور از سرگرفته شد و صادرات به عراق بخش مهمی از این روابط بود. سال‌های حضور گروه‌های تروریستی و جنگ داخلی به زیرساخت‌ها و صنایع عراق لطمه زد. این مساله نیز باعث شد بازرگانان ایرانی بتوانند محصولات گوناگونی را از مواد اولیه تا کالا‌های گوناگون به عراق صادر کنند. صادرات به این کشور همسایه غربی ایران سودآور است، ولی بازرگانان باید با شرایط این صادرات آشنا باشند و با آگاهی کامل و هوشمندی وارد این عرصه شوند.
شرایط کنونی صادرات ایران به عراق
صادرات ایران به عراق در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مسیر‌های تجاری کشور، نقش قابل توجهی در توسعه اقتصادی ایفا کرده است. عراق به‌عنوان دومین شریک تجاری ایران پس از چین، بازاری بزرگ و نزدیک برای محصولات ایرانی محسوب می‌شود. نزدیکی جغرافیایی، شباهت‌های فرهنگی و روابط دیرینه تاریخی، فرصت‌های فراوانی برای صادرکنندگان ایرانی در این بازار فراهم کرده است. با این حال، شرایط کنونی صادرات به عراق تحت تأثیر عوامل مختلف داخلی و خارجی قرار دارد.
یکی از عوامل کلیدی تأثیرگذار بر صادرات ایران به عراق، وجود رقابت شدید با سایر کشورها از جمله ترکیه و چین است. این کشورها با ارائه محصولات متنوع و کیفیت بالا، به‌ویژه در بخش‌های صنعتی و کشاورزی، تلاش می‌کنند سهم خود را از بازار عراق افزایش دهند. از سوی دیگر، برخی مشکلات زیرساختی مانند تأخیر در حمل و نقل و مسائل مرتبط با پرداخت‌ها از جمله چالش‌هایی است که صادرکنندگان ایرانی با آن روبه‌رو هستند.
کالا‌های صادراتی به عراق
کالا‌هایی برای صادرات به عراق مناسب هستند که بیشترین نیاز بازار برای آن‌ها وجود دارد، بنابراین بازرگانان حتماً باید با قواعد تحقیق بازار مقصد آشنا باشند. اگر روش‌های مدرن تحقیقات بازار آنلاین را نمی‌شناسید، پیشنهاد می‌کنیم حتماً از محتوای آموزشی ما تحت عنوان دوره تحقیقات بازار بین‌الملل استفاده کنید.
۱. پنیر ایرانی
پنیر ایرانی یکی از کالا‌های غذایی پرفروش در بازار عراق است که در سال ۱۴۰۳ با ارزشی در حدود ۷۸ میلیون دلار صادر شد. با در نظر گرفتن روند افزایش مصرف فرآورده‌های لبنی در شهر‌های بزرگ عراق و استقبال روزافزون از برند‌های ایرانی، پیش‌بینی می‌شود صادرات پنیر در سال ۱۴۰۴ از مرز ۹۰ میلیون دلار عبور کند.
پنیر ایرانی به‌دلیل طعم ملایم، بسته‌بندی بهداشتی، تاریخ انقضای مناسب و قیمت رقابتی نسبت به نمونه‌های ترکیه‌ای و اردنی جایگاه قابل توجهی در فروشگاه‌های عراقی پیدا کرده است. تقاضای بالا برای انواع پنیر سفید، پنیر تبریزی و پنیر خامه‌ای، فرصت مناسبی برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی ایجاد کرده تا با شناخت دقیق بازار هدف، تنوع محصولات و رعایت استاندارد‌های صادراتی مواد غذایی، جایگاه پایداری در زنجیره توزیع عراق پیدا کنند. صادرات به‌صورت منظم، حمل سریع یخچال‌دار و همکاری با نمایندگی‌های پخش مواد غذایی در شهر‌هایی مثل بغداد، بصره و اربیل، کلید موفقیت در این بازار است.
۲. میله‌های آهنی یا فولادی
در سال ۱۴۰۳، صادرات میله‌های آهنی یا فولادی از ایران به عراق بیش از ۷۰۰ میلیون دلار برآورد شد. عددی چشمگیر که این محصول را در صدر پرسودترین کالا‌های صادراتی قرار داد. با توجه به تداوم روند بازسازی زیرساخت‌ها، رشد پروژه‌های عمرانی و وابستگی شدید بازار عراق به واردات فولاد ساختمانی، پیش‌بینی می‌شود که در سال ۱۴۰۴، حجم صادرات این محصول از مرز ۸۰۰ میلیون دلار نیز عبور کند.
محبوبیت بالای میلگرد ایرانی در عراق ناشی از کیفیت مطلوب، قیمت رقابتی و دسترسی آسان از مسیر‌های مرزی زمینی است. از طرفی، پروژه‌های توسعه‌ای عراق در شهر‌هایی مانند بغداد، نجف و کربلا، به شدت به واردات فولاد ساختمانی متکی هستند. نکته‌ای که برای صادرکنندگان بسیار کلیدی است، وجود تقاضای پایدار، عدم‌وابستگی به برند و امکان عقد قرارداد‌های بلندمدت با پیمانکاران عراقی است. همچنین، تخفیف‌های گمرکی در برخی مرز‌ها و تسهیل صدور مجوز‌های صادراتی برای مصالح ساختمانی، مسیر صادرات این کالا را روان‌تر از بسیاری محصولات دیگر کرده است.
۳. کود شیمیایی
اوره یا کود شیمیایی اوره یکی از محصولات استراتژیک و پرسود صادراتی ایران به عراق است که در سال ۱۴۰۳ با ارزشی در حدود ۸۲ میلیون دلار به این کشور ارسال شد. با توجه به وابستگی شدید بخش کشاورزی عراق به کود‌های وارداتی و کمبود ظرفیت تولید داخلی، تخمین زده می‌شود که میزان صادرات اوره در سال ۱۴۰۴ به بیش از ۹۵ میلیون دلار افزایش یابد.
اوره ایرانی به‌دلیل خلوص بالا، قیمت رقابتی نسبت به محصولات وارداتی از اروپا و آسیا و در دسترس بودن دائمی از مسیر‌های زمینی مرزی، مورد استقبال گسترده کشاورزان و توزیع‌کنندگان عراقی قرار گرفته است. تقاضای مستمر برای این کود در مناطق حاصلخیز جنوبی و مرکزی عراق، به‌ویژه در فصل‌های کاشت گندم، جو و صیفی‌جات، فرصتی پایدار برای صادرات ایجاد کرده است. برای صادرکنندگان، بسته‌بندی مناسب در کیسه‌های ۵۰ کیلویی، رعایت استاندارد‌های فنی و ارتباط مستقیم با شبکه‌های توزیع نهاده‌های کشاورزی در عراق می‌تواند حاشیه سود بالایی به همراه داشته باشد.
۴. لوازم پلاستیکی خانه و آشپزخانه
لوازم پلاستیکی خانه و آشپزخانه از جمله کالا‌های سبک، کم‌حجم و با حاشیه سود بالاست که در سال ۱۴۰۳ بیش از ۹۰ میلیون دلار از ایران به عراق صادر شد. با توجه به رشد مصرف خانوار، تمایل به استفاده از محصولات ارزان و کاربردی و توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای در عراق، پیش‌بینی می‌شود صادرات این گروه کالایی در سال ۱۴۰۴ به بیش از ۱۱۰ میلیون دلار افزایش یابد.
دلیل محبوبیت بالای این محصولات در عراق، قیمت مناسب نسبت به کالا‌های ترکیه‌ای و چینی، تنوع در رنگ و طراحی و کاربرد روزمره در خانه‌های عراقی است. لوازمی مانند سبد‌های نظم‌دهنده، ظروف پلاستیکی، جاپودری، سینی، لگن، آبکش و سطل زباله از اقلام پرتقاضا هستند. از منظر صادرات، این محصولات نیازی به مجوز‌های پیچیده بهداشتی ندارند و قابلیت حمل و نقل عمده در حجم بالا را دارند. صادرکنندگان می‌توانند با بسته‌بندی جذاب، صادرات منظم فصلی و همکاری با عمده‌فروشان عراقی، سهم خود را از این بازار در حال رشد افزایش دهند.
بیشتر بخوانید:
کدام محصولات ایرانی در امارات بازار دارند؟
کدام محصولات ایرانی در تاجیکستان بازار دارند؟
کدام محصولات ایرانی در عمان بازار دارند؟
کدام محصولات ایرانی در قرقیزستان بازار دارند؟
۵. کلینکر سیمان
کلینکر سیمان یکی از مواد خام استراتژیک در صنعت ساخت و ساز عراق است که در سال ۱۴۰۳، صادرات آن از ایران به بیش از ۱۰۴ میلیون دلار رسید. با توجه به افزایش پروژه‌های عمرانی، بازسازی مناطق جنگ‌زده و تقاضای روزافزون برای تولید داخلی سیمان در عراق، پیش‌بینی می‌شود که صادرات کلینکر در سال ۱۴۰۴ به بیش از ۱۲۰ میلیون دلار برسد. محبوبیت کلینکر ایرانی در عراق به‌دلیل قیمت مقرون به‌صرفه، کیفیت قابل رقابت با برند‌های جهانی و نزدیکی جغرافیایی با کارخانه‌های سیمان‌سازی عراق است.
بسیاری از این کارخانه‌ها فاقد خطوط کامل تولید کلینکر بوده و صرفاً فرآیند آسیاب و بسته‌بندی را انجام می‌دهند، از این‌رو تأمین پایدار کلینکر از ایران برای آن‌ها یک ضرورت اقتصادی محسوب می‌شود. برای صادرکنندگان، دسترسی به مرز‌های فعال نظیر مهران و شلمچه، انعقاد قرارداد‌های فله‌ای و همکاری با شرکت‌های حمل و نقل تخصصی در زمینه بار‌های سنگین، از جمله عوامل کلیدی در افزایش سودآوری این تجارت محسوب می‌شود.
۶. سیب تازه درختی
سیب تازه درختی یکی از میوه‌های پرصادرات ایران به عراق است که در سال ۱۴۰۳ با ارزشی حدود ۱۷۲ میلیون دلار سهم قابل توجهی در بازار میوه این کشور داشت. با توجه به شرایط اقلیمی مناسب ایران برای تولید سیب با کیفیت بالا، پیش‌بینی می‌شود که در سال ۱۴۰۴، میزان صادرات این محصول به عراق به بیش از ۱۹۰ میلیون دلار برسد.
علت محبوبیت سیب ایرانی در عراق به ترکیب عواملی مانند طعم شیرین، رنگ مطلوب، ماندگاری بالا و بسته‌بندی مناسب برای صادرات زمینی برمی‌گردد. همچنین، به‌دلیل کمبود باغات تجاری در عراق و گرمای زیاد در فصل برداشت، واردات سیب تازه بخش مهمی از نیاز بازار میوه این کشور را تأمین می‌کند. برای صادرکنندگان، انتخاب و درجه‌بندی دقیق سیب‌ها، استفاده از کارتن‌های مقاوم و رعایت دمای مناسب در حمل و نقل، عواملی حیاتی برای حفظ کیفیت و تثبیت جایگاه در بازار رقابتی عراق است.
۷. گوجه فرنگی
گوجه‌فرنگی تازه ایرانی یکی از محصولات کشاورزی پرفروش در بازار عراق است که در سال ۱۴۰۳ با صادراتی بالغ بر ۱۰۱ میلیون دلار، جایگاه ویژه‌ای در بین اقلام صادراتی ایران داشت. با توجه به نوسانات تولید داخلی عراق و نیاز مستمر بازار‌های میوه و تره‌بار این کشور، پیش‌بینی می‌شود که در سال ۱۴۰۴، ارزش صادرات گوجه‌فرنگی ایران به عراق به حدود ۱۲۰ میلیون دلار برسد.
عراقی‌ها گوجه‌فرنگی ایرانی را به‌دلیل طعم طبیعی، رنگ درخشان، اندازه یکنواخت و قیمت مناسب ترجیح می‌دهند. از سوی دیگر، نزدیکی جغرافیایی و امکان حمل و نقل سریع زمینی موجب شده تا گوجه‌فرنگی ایران حتی به‌صورت روزانه به بازار‌های بزرگی مانند بغداد، نجف و کربلا برسد. صادرکنندگان باید به زمان‌بندی دقیق برداشت، استفاده از بسته‌بندی مقاوم در برابر فشار و گرما و انتخاب مسیر‌های گمرکی با کمترین زمان توقف توجه کنند تا کیفیت محصول تا مقصد حفظ شود و رقابت‌پذیری آن در بازار عراق تثبیت گردد.
۸. هندوانه
هندوانه ایرانی یکی از پرفروش‌ترین میوه‌های صادراتی به عراق است که در سال ۱۴۰۳ با حجمی معادل ۸۱ میلیون دلار به این کشور صادر شد. با توجه به افزایش مصرف این محصول در فصل‌های گرم، پیش‌بینی می‌شود که صادرات هندوانه ایران در سال ۱۴۰۴ به بیش از ۹۵ میلیون دلار برسد. عراق به‌دلیل اقلیم گرم و نیاز بالا به میوه‌های آبدار و خنک، یکی از بزرگ‌ترین بازار‌های مصرف هندوانه در منطقه است. هندوانه ایرانی به‌دلیل شیرینی طبیعی، اندازه مناسب، مقاومت در حمل و نقل و قیمت پایین‌تر از محصولات مشابه ترکیه‌ای یا سوریه‌ای در بازار عراق بسیار پرطرفدار است. برای صادرکنندگان، زمان دقیق برداشت، استفاده از کامیون‌های یخچال‌دار در فصل گرما و ارسال مستقیم از استان‌هایی مانند خوزستان، ایلام و کرمانشاه به مرز‌های فعال مانند مهران و شلمچه، از عوامل کلیدی در حفظ کیفیت و افزایش سودآوری محسوب می‌شود.
۹. شمش آهن و فولاد
شمش آهن و فولاد یکی از کالا‌های کلیدی صادراتی ایران به عراق است که در سال ۱۴۰۳ با رقمی در حدود ۱۸۶ میلیون دلار به این کشور صادر شد. با توجه به توسعه کارخانه‌های نورد در عراق و نیاز مستمر آن‌ها به مواد اولیه، پیش‌بینی می‌شود که در سال ۱۴۰۴، حجم صادرات شمش به بیش از ۲۱۰ میلیون دلار برسد. این محصول به‌دلیل ثبات کیفیت، ترکیب شیمیایی استاندارد و قیمت رقابتی در مقایسه با دیگر کشورها، در بازار عراق جایگاه ویژه‌ای دارد. بسیاری از واحد‌های تولیدی عراقی فاقد زیرساخت‌های ذوب بوده و تنها به فرآیند نورد می‌پردازند. از این‌رو، شمش ایرانی به‌عنوان ماده اولیه اصلی، تقاضای بالایی دارد. صادرکنندگان می‌توانند با ایجاد روابط مستقیم با واحد‌های صنعتی و نوردی در شهر‌هایی مانند اربیل، سلیمانیه و بصره، قرارداد‌های بلندمدت منعقد کرده و از مزایای حمل و نقل زمینی سریع از مبادی مرزی ایران بهره‌مند شوند.
۱۰. کاشی و سرامیک
کاشی و سرامیک ایرانی یکی از محصولات صادراتی پرتقاضا در بازار عراق است که در سال ۱۴۰۳ با ارزشی بالغ بر ۱۸۸ میلیون دلار صادر شد. با توجه به روند فزاینده ساخت و ساز‌های شهری و نوسازی واحد‌های مسکونی در استان‌های مختلف عراق، پیش‌بینی می‌شود که صادرات این محصول در سال ۱۴۰۴ به بیش از ۲۲۰ میلیون دلار برسد.
محبوبیت کاشی و سرامیک ایرانی در عراق به دلایلی مانند تنوع طرح، استحکام بالا، قیمت مناسب نسبت به کیفیت و هماهنگی با سلیقه معماری سنتی و مدرن عراقی هم‌خوانی دارد. همچنین هزینه پایین حمل و نقل زمینی، امکان ارسال مستقیم از شهر‌های مرزی ایران و انعطاف‌پذیری تولیدکنندگان ایرانی در تیراژ‌های مختلف، فرصت طلایی برای صادرکنندگان فراهم کرده است. بازار عراق در این حوزه هنوز به اشباع نرسیده و ظرفیت بالایی برای قرارداد‌های عمده با شرکت‌های عمرانی و توزیع‌کنندگان محلی دارد.
کالا‌های ممنوع برای صادرات به عراق
در حال حاضر ۶۰ کالا در فهرست کالا‌های ممنوعه و کالا‌های دارای شرایط خاص برای صادرات به عراق قرار دارند:
• مواد شیمایی و گاز‌ها
• انواع کود و کلر نیاز به موافقت‌های ویژه دارند
• دارو‌ها باید مطابق با مصوبه‌های ویژه وزارت بهداشت وارد عراق شوند
• انواع سیمان به‌غیر از سیمان سفید برای صادرات به عراق ممنوع اعلام شده‌اند
• روغن خودرو، آهک و لباس نظامی نیز از دیگر کالا‌های ممنوع برای صادرات به عراق هستند
