چگونه در آستانه فعال شدن مکانیزم ماشه می‌توان کشور را از بحران خارج کرد؟
نشان تجارت - غلامحسین اقمشه‌ئی: ایران در آستانه فعال شدن مکانیزم ماشه، مثل یک سازمان بزرگ ورشکسته است. مسیر نجات، بازتعریف مأموریت، بازسازی سرمایه اجتماعی، چابک‌سازی ساختار، تنوع‌بخشی بازار‌ها و خلق نوآوری است. اگر این‌ها هم‌زمان اجرا شوند، کشور به جای «فروپاشی تدریجی» وارد «بازتولید سازمانی» می‌شود.
مشروح ایده‌های پیشنهادی در قالب «احیای سازمانی کشور» به شرح زیر است:
۱. بازتعریف مأموریت
کشور باید مأموریت اصلی خود را در شرایط جدید بازتعریف کند:
*آیا مأموریت، «مقاومت حداکثری» است؟
*یا «مذاکره هوشمندانه و تهاجمی»؟
*یا «چرخش به درون و منطقه»؟
این مأموریت باید به‌طور شفاف در یک «سند بازآفرینی ملی» اعلام شود تا سردرگمی دستگاه‌ها کاهش یابد.
۲. مدیریت بحران به‌جای مدیریت روزمره
به‌جای واکنش پراکنده، باید یک ستاد احیای ملی مشابه «کمیته احیای سازمان‌های ورشکسته» تشکیل شود.
این ستاد باید متمرکز بر سه کار باشد:
*کنترل منابع حیاتی (انرژی، غذا، دارو، ارز)
*تقویت تاب‌آوری اجتماعی (کاهش نارضایتی)
*ایجاد سناریو‌های جایگزین در سیاست خارجی
۳. بازسازی سرمایه اجتماعی
بزرگترین دارایی یک کشور، مردم آن هستند. در شرایط فعال شدن مکانیزم ماشه، سرمایه اجتماعی مثل نقدینگی در بحران بانکی است:
*شفافیت در تصمیمات کلان
*مبارزه با فساد
*شنیدن صدای بخش خصوصی و جامعه مدنی
*تمرکز بر عدالت اقتصادی در سیاست‌های حمایتی
۴. چابک‌سازی دولت
*نهاد‌های متورم و کُند باید کوچک شوند.
*فرآیند‌ها کوتاه شود (از مجوز ۶ ماهه به مجوز ۶ روزه).
*همان‌طور که شرکت‌های ورشکسته، ساختار ستادی را کوچک می‌کنند، کشور هم باید بروکراسی را کاهش دهد.
۵. تنوع‌بخشی بازار‌ها
درست مثل سازمانی که از یک مشتری بزرگ وابسته خارج می‌شود، ایران هم باید:
*از اروپا/آمریکا به سمت آسیای میانه، آفریقا، آمریکای لاتین بچرخد.
*با پیمان‌های کوچک دوجانبه، جایگزین شبکه‌های بزرگ تحریمی شود.
*صادرات دانش‌بنیان، خدمات فنی - مهندسی و حتی بازی‌های رایانه‌ای را تقویت کند.
۶. اصلاح مالی و ارزی
مثل سازمانی که با بحران نقدینگی روبه‌روست:
*شفاف‌سازی بودجه
*حذف هزینه‌های زائد
*ایجاد صندوق‌های بحران
*توسعه ارز‌های جایگزین در مبادلات
۷. بازتعریف روابط خارجی به‌مثابه «مذاکره با ذی‌نفعان»
در مدل احیای سازمانی، ذی‌نفعان نقش کلیدی دارند.
*ایران باید کشور‌های کلیدی (چین، روسیه، ترکیه، هند، عربستان، اتحادیه اروپا) را به‌عنوان ذی‌نفع تعریف کند و بسته‌های برد - برد طراحی کند، حتی اگر در ظاهر کوتاه‌مدت امتیاز بدهد.
۸. نوآوری به‌جای تقلید
در بحران، سازمان‌های موفق مدل‌های جدید خلق می‌کنند.
ایران هم می‌تواند:
*مدل «شهرک‌های نوآوری خودکفا» (mini-ecosystems) راه‌اندازی کند.
*شبکه‌های مبادله غیردلاری (barter & crypto) را توسعه دهد و از بحران، فرصتی برای جهش فناورانه بسازد.
