دلایل سرطان ریه چیست و برای درمان آن چه باید کرد؟

نشان تجارت - محمد آیتی: سرطان ریه نوعی بیماری است که مشخصه آن رشد کنترل‌نشده سلول در بافت‌های ریه است. اگر این بیماری درمان نشود، رشد سلولی می‌تواند در یک فرآیند به نام متاستاز به بیرون از ریه گسترش پیدا کند و به بافت‌های اطراف یا سایر اعضای بدن سرایت کند.

اکثر سرطان‌هایی که از ریه شروع می‌شوند، به نام سرطان‌های ابتدایی ریه، کارسینوما‌هایی هستند که از بافت پوششی نشات می‌گیرند. انواع اصلی سرطان ریه: سرطان‌های ریه سلول کوچک (SCLC) است که سرطان سلولی جو شکل نیز نامیده می‌شود، و سرطان ریه سلول غیرکوچک (NSCLC) هستند.

شایع‌ترین علت سرطان ریه قرار گرفتن در معرض دود دخانیات برای مدتی طولانی است. گفته می‌شود دود دخانیات دلیل ۹۰ درصد سرطان‌های ریه است. درصد ابتلا به سرطان ریه در افرادی که سیگار نمی‌کشند، ۱۵ درصد است.

علایم سرطان ریه چیست؟

علائم عمومی و علائم ظاهری سرطان ریه در مردان و زنان

مهمترین علایم سرطان ریه و علایم غیراختصاصی که در بسیاری از سرطان‌ها، از جمله ریه دیده می‌شود شامل موارد زیر است:

• کاهش وزن

• از دست دادن اشتها

• ضعف

• خستگی

• علایم روانی مانند افسردگی و تغییرات خلقی نیز شایع است.

علایم اولیه سرطان ریه

در مراحل اولیه معمولاً سرطان ریه بدون علامت است. در ۲۵ درصد موارد، طی عکس رادیوگرافی ساده قفسه سینه یا سی تی اسکن، به طور تصادفی و هنگام بررسی دیگر بیماری‌ها تشخیص داده می‌شود که معمولاً در این مرحله، توده سرطانی کوچک و به اندازه یک سکه است و فرد هیچ علامتی ندارد. رشد و حمله سرطان به بافت ریه و بافت‌های اطراف، در تنفس اختلال ایجاد می‌کند و منجر به علایمی نظیر موارد زیر می‌شود:

• سرفه مداوم جدید

• تشدید سرفه مزمن قبلی

• تنگی نفس

• خس خس سینه

• درد قفسه سینه

• خلط خونی (هموپتزی)

تومور‌هایی که در قسمت بالایی ریه قرار دارند، می‌توانند بر اعصاب صورت تاثیر گذارند. در این حالت علامت سرطان ریه عبارت است از:

• افتادگی یک‌طرفه پلک

• کوچک شدن مردمک

• عدم تعریق در یک طرف صورت

• ممکن است درد شانه‌ای به دست‌ها گسترش یابد

• فلج تار‌های صوتی منجر به خشونت صدا می‌شود.

علایم سرطان پیشرفته ریه

علایم سرطان ریه بدخیم در زمان پخش شدن سرطان در بدن شدیدتر می‌شود. اگر این سرطان به استخوان گسترش یابد باعث درد‌های شدید در استخوان به خصوص در پشت، دنده‌ها یا لگن می‌شود. متاستاز این سرطان به مغز یا ستون فقرات، باعث بروز علایم عصبی شامل موارد زیر می‌شود:

• تاری دید

• سردرد

• سرگیجه

• تشنج

• علایم سکته مغزی؛ مانند ضعف یا از دست دادن حس در قسمت‌هایی از بدن

متاستاز سرطان ریه به غدد لنفاوی باعث ایجاد توده، به خصوص در گردن و ترقوه می‌شود. گسترش سرطان ریه به کبد منجر به زرد شدن پوست و چشم (زردی) می‌شود.

نشانه‌های سرطان ریه بدخیم

از علایم سرطان ریه بدخیم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سرفه‌ای که از بین نمی‌رود

• از دست رفتن چشمگیر وزن

• تنگی نفس شدید

• سرفه خونی

• بلع سخت

علل به وجود آمدن سرطان ریه در فرد

سرطان پس از آسیب ژنتیکی به دی‌ان‌ای (ماده ژنتیکی وراثتی) گسترش می‌یابد. این آسیب ژنتیکی بر روی عملکرد طبیعی سلول، از جمله تکثیر سلولی، مرگ سلولی برنامه‌ریزی شده (آپوپتوز) و ترمیم دی ان‌ای تأثیر می‌گذارد. هر چقدر آسیب بیشتر شود، خطر ابتلا به سرطان افزایش می‌یابد.

سیگار کشیدن

استعمال دخانیات، به ویژه سیگار تاکنون دلیل اصلی ابتلا به سرطان ریه بوده‌ است. دود سیگار حاوی بیش از ۶۰ ماده سرطان‌زا شناخته شده‌ است از جمله ایزوتوپ پرتوزا ناشی از فرآیند تجزیه رادون، نیترو آمین و بنزوپیرین. به علاوه، نیکوتین واکنش ایمنی بدن را در مقابل رشد سلول‌های سرطانی در بافت‌های آسیب دیده سرکوب می‌کند. در سراسر دنیای توسعه‌یافته، ۹۰ درصد از مرگ و میر‌های ناشی از سرطان ریه در مردان در طول سال ۲۰۰۰ به استعمال دخانیات مربوط بوده‌ است و در این آمار در زنان، ۷۰ درصد است.

گاز رادون

رادون یک گاز بی‌رنگ و بی‌بو است که در اثر تجزیه رادیم رادیواکتیو که خود محصول تجزیه اورانیوم موجود در پوسته زمین است، به وجود می‌آید. محصولات تجزیه شده در اثر پرتو مواد ژنتیکی را یونیزه می‌کنند و موجب جهش‌هایی می‌شوند که گاهی اوقات سرطان‌زا هستند. رادون، بعد از استعمال دخانیات، دومین دلیل شایع سرطان ریه در ایالات متحده آمریکا است.

پنبه نسوز

پنبه نسوز (پنبه نسوز یا آزبست) می‌تواند دلیل انواع مختلفی از بیماری‌های ریه، از جمله سرطان ریه، باشد. استعمال تنباکو و آزبست روی ایجاد سرطان ریه تأثیر سینرژیک دارد.

آلودگی هوا

آلودگی هوای بیرون تأثیر ناچیزی روی افزایش خطر ابتلا به سرطان ریه دارد. ذرات (PM۲.۵) و ذرات گوگرد، که ممکن است از دود اگزوز خودرو‌ها ساطع شود، باعث می‌شوند خطر ابتلا به سرطان به میزان ناچیزی افزایش یابد.

ژنتیک

اینگونه برآورد شده‌ است که هشت تا ۱۴ درصد از موارد سرطان ریه به دلیل عوامل ارثی ایجاد می‌شوند. احتمال خطر ابتلا به سرطان ریه در افرادی که خویشاوندان او به این بیماری مبتلا هستند، ۲.۴ برابر بیشتر است. احتمال دارد دلیل این امر ترکیب ژن‌ها باشد.

سایر علل

مواد، مشاغل، و معرض‌گذاری‌های بسیار دیگری با سرطان ریه ارتباط داده شده‌ است. آژانس بین‌المللی مطالعات سرطان (IARC) عنوان می‌کند که «شواهد کافی» برای سرطان‌زا بودن موارد زیر برای ریه در دست است: برخی از فلزات (تولید آلومینیوم، کادمیم و ترکیبات کادمیوم، ترکیبات کروم (VI)، بریلیم و ترکیبات بریلیوم، مواد ریخته‌گری فولاد و آهن، ترکیبات نیکل، آرسنیک و ترکیبات غیرآلی آرسنیک، معدن‌کاری هماتیت زیرزمینی)، برخی از محصولات احتراقی (احتراق ناقص، زغال (تابش‌های فضای بسته سوخت زغال خانگی)، تبدیل زغال به سوخت گازی، قیر قطران زغال‌سنگ، تولید زغال کک، دوده، گاز‌های خروجی موتور دیزل)، تابش‌های یونیزه‌کننده (تابش اشعه ایکس، رادون-۲۲۲ و محصولات تحلیل رادیواکتیو آن، پرتو گاما، پلوتونیم)، برخی از گاز‌های سمی (متیل اتر (رده فنی)، بیس- (کلرومتیل) اتر، گاز خردل، MOPP (ترکیب وینکریستین-پردنیسون-نیتروژن خردل-پروکاربازین)، بخار‌های نقاشی)، تولید لاستیک و کریستالین گرد سیلیکا. همچنین تحقیقات نشان داده‌ است که دارو‌های خواب‌آور خطر ابتلا به سرطان ریه را سه برابر افزایش می‌دهد.

تشخیص سرطان ریه

انجام یک رادیوگرافی قفسه سینه یکی از نخستین مراحل تحقیقی است که باید در صورت گزارش نشانه‌هایی توسط فرد که ممکن است دال بر سرطان ریه باشد، صورت پذیرد. این کار می‌تواند یک توده مشخص، گشادگی میان‌سینه (که می‌تواند بیانگر گشادگی غدد لنفاوی واقع در آن‌جا باشد)، آتلکتازی (جمع شدن ریه)، التهاب ریه، یا ترشح پرده جنبی را نمایان کند.

تصویربرداری سی‌تی نوعاً به منظور ارائه اطلاعات بیشتر در مورد نوع و درجه بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد. نایژه‌بینی یا بافت‌برداری هدایت شده توسط سی‌تی اغلب برای نمونه‌برداری تومور برای بافت‌آسیب‌شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سرطان ریه اغلب به صورت یک توده ریوی منزوی بر روی یک پرتونگاری قفسه سینه ظاهر می‌شود. از این‌رو تشخیص افتراقی آن بسیار گسترده‌ است. بسیاری از بیماری‌های دیگر نظیر سل، عفونت‌های قارچی، سرطان دگردیس، یا التهاب سازمان‌دهنده ریه نیز می‌توانند چنین نمودی را نتیجه دهند. از جمله علل کمتر رایج «توده ریوی منزوی» می‌توان به هامارتوم‌ها، کیست‌های برونکوژنیک‌ها، ورم‌های غده‌ای، ناهنجاری شریانی و وریدی، انزوای ریوی، توده‌های روماتیسمی، گرانولوماتوز وگنر یا لنفوم اشاره کرد.

سرطان ریه همچنین می‌تواند یک یافتن تصادفی باشد که به صورت یک توده ریوی منزوی بر روی یک پرتونگاری قفسه سینه یا سی‌تی اسکن انجام شده بنا بر یک دلیل ناشناخته ظاهر می‌شود.

تشخیص قطعی سرطان ریه بر پایه یک بررسی بر پایه بافت‌شناسی بافت مورد ظن از نظر ویژگی‌های بالینی و ویژگی‌های وابسته به پرتونگاری است.

درمان سرطان ریه

درمان سرطان به نوع سلول، وسعت گسترش آن و وضعیت عملکردی بیمار بستگی دارد. درمان‌های رایج شامل مراقبت تسکینی، جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است.

جراحی

در صورتی که بررسی‌ها سرطان سلول‌های غیرکوچک ریه را تأیید کنند، مرحله‌بندی سرطان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد تا مشخص شود این بیماری به وسیله جراحی قابل درمان است یا پیشروی آن به حدی است که نمی‌توان به وسیله جراحی آن را درمان کرد. سی تی اسکن و برش‌نگاری با گسیل پوزیترون به منظور تعیین این امر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

پرتودرمانی

پرتودرمانی در بیشتر موارد با شیمی درمانی همراه است و ممکن است به قصد درمان در مورد افرادی که دارای سرطان سلول‌های غیرکوچک ریه هستند و شرایط جراحی را نداشته باشند به کار برود. این نوع پرتودرمانی را پرتودرمانی رادیکال می‌نامند.

نوع جدید این شیوه پرتودرمانی تسریع شده و بیش تفکیک شده مداوم (CHART) نام دارد که در آن پرتودرمانی زیاد در یک بازه زمانی کوتاه صورت می‌گیرد. پرتودرمانی سینه‌ای پس از عمل نباید بعد از جراحی سرطان سلول‌های غیرکوچک ریه به کار رود. این احتمال وجود دارد که پرتودرمانی بعد از عمل در بعضی از بیمارانی که دارای درگیری غده لنفاوی میان سینه‌ای هستند مفید واقع شود.

درکنار شیمی درمانی، پرتودرمانی قفسه سینه در مواردی از که احتمال درمان سرطان ریه با یاخته‌های کوچک وجود دارد توصیه می‌شود.

شیمی درمانی

چگونگی شیمی‌ درمانی به نوع تومور بستگی دارد. در سرطان ریه با یاخته‌های کوچک، سیس پلاتین و اتیپوساید بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. ترکیب کربوپلاتین، جمسیتابین، پاکلیتاکسل، وینورلبین، توپوتکان و ایرینوتکان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در سرطان ریه با یاخته‌های بزرگتر پیشرفته (NSCLC)، شیمی درمانی باعث بهبود بیمار می‌شود و به عنوان اولین درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد، به این شرط که بیمار شرایط درمان را داشته باشد. به‌طور کلی، دو دارو مورد استفاده قرار می‌گیرد، که یکی از آن‌ها بر پایه پلاتین (یا سیس پلاتین یا کربوپلاتین) است.

دارو‌های معمول دیگر جمسیتابین، پاکلیتاکسل، دوستاکسل، پمترکسد، اتیوپوساید یا وینورلبیبن هستند. شیمی‌درمانی کمکی به استفاده از شیمی درمانی پس از جراحی به ظاهر درمانی برای بهبود نتیجه اشاره دارد. در NSCLC، نمونه‌ها در طول جراحی از غدد لنفاوی اطراف گرفته می‌شوند تا به مرحله بندی کمک کنند.

در صورت تأیید مرحله ۲ یا ۳ بیماری، شیمی درمانی کمکی می‌تواند پس از پنج سال احتمال زنده ماندن فرد را ۵ درصد افزایش بدهد.

ترکیب وینورلبین و سیس پلاتین از رژیم‌های قدیمی مؤثرتر است. شیمی درمانی کمکی برای افرادی که مبتلا به مرحله IB سرطان هستند، بحث‌برانگیز است، زیرا آزمایش‌های بالینی به‌طور واضح نشان نداده‌اند که این امر مفید واقع خواهد شد.

آزمایش‌های شیمی درمانی قبل از عمل (شیمی درمانی نئوادجوانتی) NSCLC قابل برداشت بی‌نتیجه بوده‌اند.

مراقبت‌های تسکین‌دهنده

ممکن است مراقبت تسکینی یا مدیریت بیمارستانی برای افراد مبتلا به بیماری ترمینال مناسب باشد. این رویکرد‌ها فرصتی برای بحث و گفت‌وگوی بیشتر درباره گزینه‌های درمان ایجاد می‌کنند و امکان می‌دهند تا تصمیمات سنجیده و مناسبی اخذ شود و می‌توانند از مراقبت‌های بی‌فایده، اما پرهزینه در پایان عمر افراد جلوگیری کنند.