پدیده گردن موبایلی چیست؟ / پیامد پنهان اعتیاد به گوشی در میان جوانان
نشان تجارت - هدی کاشانیان: با پیشرفت فناوری و گسترش دسترسی به گوشی‌های هوشمند، رفتار‌های روزمره انسان‌ها دگرگون شد. یکی از پیامد‌های این تحول فیزیکی و روانی، بروز پدیده‌ای است که امروزه پزشکان و متخصصان سلامت آن را به‌نام گردن موبایلی می‌شناسند. این عارضه تنها یک بیماری جسمی نیست، بلکه نشانه‌ای است از دگرگونی عمیق در نحوه تعامل انسان با فضای دیجیتال جوانان به‌ویژه آن‌هایی که از ساعت‌ها در روز با صفحه نمایش مشغول‌اند، بیشترین در معرض این پدیده قرار گرفته‌اند.
تعریف گردن موبایلی چیست؟
گردنِ موبایلی به‌عنوان یک بیماری ارگونومیک شناخته می‌شود. در حالت‌های طولانی‌مدت خم شدن سر به‌سمت پایین برای دیدن صفحه موبایل، فشار زیادی به مهره‌های گردنی وارد می‌شود. این فشار به‌تدریج باعث تغییر در وضعیت طبیعی ستون فقرات، ضعف عضلانی و التهاب مزمن می‌شود.
پژوهش‌های بالینی نشان داده‌اند که خم شدن سر به‌اندازه ۱۵ درجه، فشار معادل ۱۲ کیلوگرم به گردن وارد می‌کند. در زاویه ۶۰ درجه، این فشار به بیش از ۲۷ کیلوگرم می‌رسد. جوانانی که روزانه بیش از چهار ساعت با موبایل سر و کار دارند، در معرض خطر بروز علائم دردناک و حتی آسیب‌های غیرقابل بازگشت قرار می‌گیرند.
چرایی تبدیل گردن موبایلی به یک خطر پنهان برای جوانان
اعتماد زیاد جوانان به موبایل برای ارتباط، یادگیری و سرگرمی، باعث افزایش میزان استفاده از این وسیله شده است. بسیاری از آن‌ها بدون آگاهی کافی از پیامد‌های جسمی، به‌صورت ناخودآگاه وضعیت نامناسبی را در حین استفاده از دستگاه حفظ می‌کنند.
افزون بر آن، رشد فضای مجازی و حضور مداوم در شبکه‌های اجتماعی، زمان استفاده از موبایل را به‌شدت افزایش داده است. در این میان، تنبلی عضلانی گردن که ناشی از کاهش فعالیت بدنی و نشستن طولانی‌مدت است، نقش تقویت‌کننده‌ای ایفا می‌کند. همین ترکیب، گردن موبایلی را به یک پدیده شایع و در عین حال خفیه تبدیل کرده است.
شیوع فزاینده گردن موبایلی در میان جوانان ایرانی
آمار‌های منتشر شده از مراکز تخصصی ارتوپدی و فیزیوتراپی در ایران، افزایش چشمگیر مراجعات مربوط به درد‌های گردنی در میان نوجوانان و جوانان را تأیید می‌کند. برخی مطالعات میدانی نشان داده‌اند که بیش از شصت درصد دانش‌آموزان دبیرستانی دست‌کم یکی از علائم اولیه گردن موبایلی را تجربه کرده‌اند، در بین دانشجویان، این رقم به بیش از هفتاد درصد می‌رسد. این شیوع نگران‌کننده، لزوم توجه جدی رسانه‌ها، خانواده‌ها و نظام‌های آموزشی به این موضوع را بیش از پیش آشکار می‌سازد.
راهکار‌های پیشگیرانه برای کاهش خطر گردن موبایلی
• آگاهی‌بخشی از طریق آموزش‌های مدرسه‌ای
یکی از مؤثرترین راه‌ها برای مقابله با این پدیده، آموزش صحیح وضعیت بدن در حین استفاده از موبایل است. برگزاری کارگاه‌های عملی در مدارس و دانشگاه‌ها می‌تواند به جوانان کمک کند تا با نحوه نگه‌داشتن صحیح دستگاه و زاویه مناسب صفحه نمایش آشنا شوند. این آموزش‌ها باید با مثال‌های ملموس و اجرای عملی همراه باشد تا تأثیر پایدار داشته باشد.
• طراحی فضا‌های دیجیتالی با توجه به اصول ارگونومی
ساختار برنامه‌های موبایلی و رابط‌های کاربری می‌تواند در کاهش نیاز به خم شدن مکرر سر مؤثر باشد. طراحان نرم‌افزار می‌توانند با جایگذاری مناسب دکمه‌ها، کاهش زمان تعامل لمسی و بهینه‌سازی فونت‌ها به کاربر کمک کنند که وضعیت بدنی خود را حفظ کند. این رویکرد نه تنها سلامت کاربر را بهبود می‌بخشد، بلکه تجربه کاربری را نیز غنی‌تر می‌سازد.
• تشویق به تحرک و تمرین عضلات گردن
برنامه‌ریزی برای تمرین‌های کوتاه و مکرر در طول روز، نقش تعیین‌کننده‌ای در پیشگیری از این عارضه دارد. تمرینات ساده‌ای مانند چرخش آرام سر، کشش جانبی عضلات گردن و حرکات شانه، در صورت اجرا در فواصل منظم، عملکرد عضلانی را بهبود می‌بخشد. بسیاری از اپلیکیشن‌های بهداشتی قابلیت یادآوری انجام این تمرینات را دارند، استفاده از این ابزار‌ها می‌تواند در ایجاد عادت‌های سالم مؤثر باشد.
• تنظیم زمان استفاده از موبایل با رویکرد هوشمندانه
محدود کردن زمان استفاده از موبایل تنها به‌معنای کاهش ساعت استفاده نیست. بهتر است جوانان یاد بگیرند که برای فعالیت‌های طولانی‌تر، از دستگاه‌های مناسب‌تری مانند تبلت یا لپ‌تاپ استفاده کنند. استفاده از قابلیت‌هایی مانند نمایش صوتی محتوا یا دیکته گفتاری نیز می‌تواند زمان نگاه به صفحه را کاهش دهد. این راهکار‌ها با حفظ بهره‌وری، فشار جسمی را به‌مراتب کاهش می‌دهند.
هماهنگی خانواده و جامعه برای حمایت از سلامت جوانان در برابر گردن موبایلی
والدین می‌توانند با ایجاد فضایی برای فعالیت‌های خانوادگی بدون حضور موبایل، الگوی مناسبی برای جوانان باشند. برنامه‌های فرهنگی و ورزشی که توسط مراکز شهری و محله‌ای برگزار می‌شود، نیز می‌تواند پایه‌های یک سبک زندگی متعادل را تقویت کند. این همکاری چندجانبه، زمینه را برای مقابله با پدیده گردن موبایلی به‌صورت سیستماتیک فراهم می‌آورد.
گردن موبایلی نه یک ضرورت، بلکه یک انتخاب قابل اجتناب
این پدیده در واقع نتیجه ترکیبی از بی‌توجهی، ناآگاهی و ساختار‌های دیجیتالی است که برای سهولت طراحی شده‌اند، نه برای سلامت، اما با رویکردی آگاهانه، می‌توان استفاده از فناوری را با حفظ سلامت بدنی هماهنگ کرد. جوانان امروز، نه‌تنها کاربران، بلکه سازندگان آینده فضای دیجیتال هستند. اگر امروز آن‌ها را با اصول سلامت در تعامل با فناوری آشنا کنیم، فردا شاهد ظهور طراحان و مهندسانی خواهیم بود که سلامت را در قلب نوآوری قرار می‌دهند.
