هر آنچه از آ سه آن باید دانست؟
نشان تجارت - هدی کاشانیان: عبارت «آ سه آن» یا ASEAN مخفف «Association of Southeast Asian Nations» به معنای اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا است. این اتحادیه یکی از مهم‌ترین بلوک‌های اقتصادی و سیاسی در آسیاست و نقش مهمی در تحولات منطقه‌ای و جهانی ایفا می‌کند.
اتحادیه آ سه آن چیست؟
اتحادیه آ سه آن، متشکل از ۱۰ کشور در ناحیه جنوب شرق آسیا، با هدف تقویت توسعه اقتصادی، ایجاد ثبات سیاسی میان اعضا و حفظ امنیت منطقه‌ای فعالیت می‌کند. این اتحادیه در تاریخ ۸ آگوست ۱۹۶۷ توسط پنج کشور بنیان‌گذار یعنی تایلند، سنگاپور، فیلیپین، مالزی و اندونزی تأسیس شد و در سال‌های بعد، کشورهای برونئی، ویتنام، لائوس، میانمار و کامبوج نیز به آن پیوستند. آ سه آن علاوه بر پیگیری اهداف اقتصادی و سیاسی، به ارتقاء همکاری‌های اجتماعی و فرهنگی، گسترش روابط میان ملت‌ها و تدوین راهکار‌هایی برای مقابله با چالش‌های منطقه‌ای نیز توجه ویژه‌ای دارد.
تاریخچه اتحادیه آ سه آن
تاریخچه تأسیس آ سه آن (ASEAN) به سال ۱۹۶۷ میلادی بازمی‌گردد. در آن زمان، پنج کشور جنوب‌شرقی آسیا یعنی اندونزی، مالزی، سنگاپور، تایلند و فیلیپین در تاریخ ۸ اوت ۱۹۶۷ (۱۷ مرداد ۱۳۴۶) با امضای اعلامیه بانکوک، پایه‌گذار اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا شدند. هدف اولیه آن‌ها از ایجاد این اتحادیه، تقویت همکاری‌های منطقه‌ای، کاهش تنش‌های سیاسی، پیشگیری از نفوذ قدرت‌های بیگانه و ایجاد ثبات و توسعه اقتصادی بود. در سال ۱۹۹۲، منطقه تجارت آزاد آ سه آن یا AFTA تشکیل شد. بر اساس این سیاست، تعرفه‌ی گمرکی کشورهای آ سه آن به‌منظور ورود به بازار رقابتی جهانی کم‌کم کاهش یافته و در ۲۸ ژانویه ۱۹۹۲ در سنگاپور به تصویب رسید. در دهه‌های بعد، کشورهای برونئی (۱۹۸۴)، ویتنام (۱۹۹۵)، لائوس و میانمار (۱۹۹۷) و کامبوج (۱۹۹۹) نیز به آ سه آن پیوستند و تعداد اعضای آن به ۱۰ کشور افزایش یافت.
آ سه آن از یک نهاد صرفاً سیاسی در ابتدا، به مرور زمان به یک بلوک اقتصادی و فرهنگی قدرتمند تبدیل شد که امروز نقش مهمی در تحولات منطقه آسیا و جهان ایفا می‌کند. در ۱۵ دسامبر سال ۲۰۰۸، اعضای سازمان آ سه آن، مفاد منشوری که در نوامبر ۲۰۰۷ با آن موافقت شده بود را اجرایی کردند. طبق مفاد این منشور، آ سه آن موجودیت قانونی به خود گرفته و منطقه تجارت آزاد برای ۵۰۰ میلیون نفر ایجاد شد. با تصویب منشور آ سه آن، این سازمان شکل و شمایلی شبیه به اتحادیه اروپا گرفت.
هدف از تشکیل آ سه آن چه بود؟
هدف از تشکیل اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا (آ سه آن) در سال ۱۹۶۷، ایجاد بستری برای تقویت همکاری‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و فرهنگی میان کشورهای عضو بود. این سازمان، در راستای برقراری ثبات سیاسی در تمامی کشورهای عضو انجمن تلاش کرده و اعضا را به توسعه‌ی همکاری در زمینه‌ی مسائل مشترک تشویق می‌کند هدف اصلی این اتحادیه برقراری صلح، ثبات منطقه‌ای و توسعه پایدار به‌ویژه در شرایطی که جنگ سرد، درگیری‌های ایدئولوژیک و تهدید نفوذ قدرت‌های خارجی در منطقه وجود داشته، است.
آ سه آن تلاش کرد با ایجاد همبستگی منطقه‌ای، زمینه‌ای برای رشد اقتصادی، ارتقاء سطح رفاه اجتماعی، جلوگیری از تنش‌های بین‌المللی و افزایش قدرت چانه‌زنی کشورهای کوچک جنوب شرق آسیا در برابر قدرت‌های بزرگ جهان فراهم کند. همچنین، توسعه روابط دوستانه، حل مسالمت‌آمیز اختلافات، احترام به حاکمیت کشور‌ها و خودکفایی منطقه‌ای از دیگر اهداف کلیدی این اتحادیه بود.
ساختار سازمانی آ سه آن
ساختار سازمانی آ سه آن (ASEAN) به گونه‌ای طراحی شده که بتواند هماهنگی لازم میان کشورهای عضو را در سطوح مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی فراهم کند. این ساختار از چند نهاد کلیدی تشکیل شده است که هرکدام وظایف مشخصی دارند:
۱. نشست سران آ سه آن
بالاترین نهاد تصمیم‌گیری در آ سه آن است که به‌طور سالانه با حضور رؤسای جمهور یا نخست‌وزیران کشورهای عضو برگزار می‌شود. در این نشست، سیاست‌ها، برنامه‌های کلان و اولویت‌های اتحادیه تعیین می‌شود.
۲. شورای هماهنگی آ سه آن
این شورا از وزرای خارجه کشورهای عضو تشکیل شده و وظیفه هماهنگی میان سه رکن اصلی اتحادیه (سیاسی-امنیتی، اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی) و پیگیری اجرای تصمیمات نشست سران را برعهده دارد.
۳. شورا‌های جامعه آ سه آن
آ سه آن دارای سه «جامعه» یا بخش کلیدی است:
• جامعه سیاسی - امنیتی (APSC)
• جامعه اقتصادی (AEC)
• جامعه اجتماعی–فرهنگی
هر کدام از این شورا‌ها با هدف اجرای برنامه‌های مشخص در حوزه مربوطه فعالیت می‌کنند.
۴. دبیرخانه آ سه آن
مقر اصلی آن در جاکارتا، اندونزی است. این دبیرخانه وظیفه پشتیبانی فنی، اجرایی و اداری را دارد و نظارت بر اجرای توافق‌ها، هماهنگی جلسات و تولید گزارش‌ها را انجام می‌دهد. دبیرکل آ سه آن برای دوره‌ای پنج‌ساله از میان کشورهای عضو انتخاب می‌شود.
۵. کمیته‌های دائمی و تخصصی
این کمیته‌ها شامل گروه‌های کارشناسی و تخصصی در حوزه‌هایی مانند تجارت، محیط زیست، آموزش، انرژی، سلامت، امنیت غذایی و... هستند که زیر نظر شورا‌های جامعه فعالیت می‌کنند. این ساختار به آ سه آن کمک می‌کند تا به‌صورت منسجم، انعطاف‌پذیر و چندجانبه سیاست‌گذاری کرده و پروژه‌های منطقه‌ای را مدیریت کند.
توسعه فرهنگی، ورزشی و گردشگری آ سه آن
توسعه فرهنگی، ورزشی و گردشگری در اتحادیه آ سه آن (ASEAN) یکی از محور‌های مهم همکاری میان کشورهای عضو است که با هدف تقویت هویت مشترک منطقه‌ای، ارتقاء تفاهم بین ملت‌ها و افزایش تعاملات اجتماعی و اقتصادی دنبال می‌شود. این حوزه‌ها نقش کلیدی در ایجاد همبستگی، ترویج صلح و ارتقای سطح زندگی مردم منطقه دارند.
• حوزه فرهنگی
در زمینه فرهنگی، آ سه آن برنامه‌ها و پروژه‌هایی را اجرا می‌کند که شامل تبادل هنری، جشنواره‌های فرهنگی، حفظ میراث‌های تاریخی و فرهنگی و آموزش مشترک می‌شود. این اقدامات باعث شناساندن هرچه بهتر فرهنگ‌های متنوع جنوب شرق آسیا و تقویت احساس وحدت و احترام متقابل بین اعضا می‌شود.
• حوزه ورزشی
از لحاظ ورزشی، اتحادیه آ سه آن با برگزاری مسابقات و رویداد‌های ورزشی منطقه‌ای مانند بازی‌های آ سه آن (SEA Games)، تلاش می‌کند تا روحیه همکاری و رقابت سالم بین جوانان را افزایش دهد و از طریق ورزش، دوستی‌های بین‌المللی را تقویت کند.
• حوزه گردشگری
در بخش گردشگری، آ سه آن با اجرای طرح‌هایی برای تسهیل سفر میان کشورهای عضو، بهبود زیرساخت‌های گردشگری، تبادل اطلاعات و تبلیغات مشترک، به توسعه صنعت گردشگری کمک می‌کند. این اقدامات باعث جذب بیشتر گردشگران داخلی و خارجی شده و نقش مهمی در رشد اقتصادی منطقه ایفا می‌کند.
روابط بین‌المللی آ سه آن
اتحادیه آ سه آن در طول دهه‌های اخیر، روابط بین‌المللی خود را به‌طور چشمگیری گسترش داده و به یک بازیگر کلیدی در عرصه سیاست و اقتصاد منطقه‌ای و جهانی تبدیل شده است. این اتحادیه، با تکیه بر سیاست بی‌طرفی، عدم مداخله در امور داخلی کشور‌ها و گفت‌و‌گو محور بودن، توانسته است روابط خود را با قدرت‌های بزرگ و سازمان‌های بین‌المللی حفظ و تقویت کند.
آ سه آن با کشور‌هایی مانند چین، ایالات متحده، روسیه، ژاپن، اتحادیه اروپا، هند، کره جنوبی و استرالیا روابط راهبردی برقرار کرده و نشست‌های منظم دوجانبه یا چندجانبه با این کشور‌ها برگزار می‌کند. همچنین، این اتحادیه نقش فعالی در گفت‌و‌گو‌های امنیتی و اقتصادی بین‌المللی دارد، از جمله از طریق مجامعی مانند نشست شرق آسیا (EAS)، فروم منطقه‌ای آ سه آن (ARF) و پیمان همکاری اقتصادی جامع منطقه‌ای (RCEP).
آ سه آن همچنین در راستای اهداف توسعه پایدار، محیط زیست، مقابله با تغییرات اقلیمی، مبارزه با تروریسم و مدیریت بحران‌های بهداشتی (مانند کووید-۱۹) با نهاد‌هایی نظیر سازمان ملل متحد، بانک جهانی و سازمان بهداشت جهانی همکاری نزدیکی دارد. به این ترتیب، آ سه آن با اتخاذ سیاستی متعادل، سعی دارد بین منافع اعضای خود و منافع شرکای جهانی تعادل برقرار کرده و جایگاه خود را به‌عنوان یک نهاد تأثیرگذار در سطح بین‌المللی تثبیت کند.
