تفاوت‌های کلیدی و ملاحظات مهم در فرآیند خرید و ادغام شرکتها در ایران
نشان تجارت - غلامحسین اقمشه‌ئی: فرآیند خرید و ادغام شرکتها در ایران به دلیل شرایط خاص اقتصادی، قوانین و مقررات حاکم و فضای کسب و کار متفاوت از دیگر کشور‌ها انجام می‌شود. برخی از تفاوت‌های کلیدی و ملاحظات مهم در این فرآیند در ایران عبارتند از:
۱. مقررات حقوقی و نظارتی
قوانین تجارت و مالیات: در ایران، قوانین تجارت و مالیات مرتبط با ادغام و خرید شرکتها توسط «قانون تجارت» و «قانون مالیات‌های مستقیم» تعریف می‌شوند. برخی از این مقررات ممکن است فرآیند را کندتر یا پیچیده‌تر کنند.
مقررات ضدانحصار و رقابت: در ایران، قوانین مربوط به ضدانحصار و رقابت توسط شورای رقابت نظارت می‌شود. در برخی موارد، یک معامله خرید و ادغام ممکن است به دلیل نگرانی از کاهش رقابت در بازار یا ایجاد انحصار تحت نظارت یا مخالفت قرار گیرد.
تاییدات دولتی: بسیاری از بخش‌های اقتصادی ایران به‌ویژه در صنایع استراتژیک مانند انرژی، معادن و بانکداری تحت نظارت شدید دولت قرار دارند. بنابراین، برخی از معاملات خرید و ادغام نیاز به تاییدیه‌های دولتی یا نظارتی دارند.
۲. نقش دولت و شبه‌دولتی‌ها
در ایران، بسیاری از شرکت‌های بزرگ یا به‌طور مستقیم دولتی هستند یا توسط نهاد‌های شبه‌دولتی مانند سازمان‌های عمومی غیردولتی (مانند صندوق‌های بازنشستگی) کنترل می‌شوند. این موضوع باعث می‌شود فرآیند خرید و ادغام در این بخش‌ها نیاز به مذاکرات با نهاد‌های دولتی و شبه‌دولتی داشته باشد که گاهی می‌تواند پیچیدگی‌های بیشتری به همراه داشته باشد.
خصوصی‌سازی و خرید شرکت‌های دولتی نیز به عنوان بخشی از سیاست‌های اقتصادی ایران اجرا شده است، اما روند آن اغلب با چالش‌های خاص خود از جمله مقاومت‌های داخلی، عدم‌شفافیت و گاهی نارضایتی‌های عمومی همراه است.
۳. ارزیابی مالی و ریسک‌های اقتصادی
نوسانات ارزی: یکی از چالش‌های اصلی در فرآیند خرید و ادغام در ایران، نوسانات شدید نرخ ارز است. این امر می‌تواند به‌طور جدی بر ارزش‌گذاری شرکتها و تعیین قیمت خرید یا ادغام تاثیر بگذارد.
تحریم‌های اقتصادی: تحریم‌های بین‌المللی بر اقتصاد ایران تاثیر مستقیم دارد و این موضوع می‌تواند بر توانایی شرکتها برای دسترسی به منابع مالی بین‌المللی، ارتباطات با شرکای خارجی و حتی انجام معاملات بانکی بین‌المللی تاثیر بگذارد. شرکت‌های خارجی که علاقه‌مند به خرید یا ادغام با شرکت‌های ایرانی هستند، اغلب با این محدودیت‌ها مواجه می‌شوند.
۴. فرهنگ سازمانی و مدیریت
فرهنگ سازمانی در ایران، به‌ویژه در شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی، متفاوت از استاندارد‌های بین‌المللی است. این مورد می‌تواند بر نحوه ادغام شرکتها تاثیرگذار باشد. فرآیند ادغام دو شرکت که هر کدام دارای فرهنگ‌های مدیریتی متفاوتی هستند، به مدیریت دقیق و حساسیت فرهنگی نیاز دارد. مقاومت در برابر تغییر، یکی از چالش‌های مهم در ادغام شرکتها در ایران است.
۵. محدودیت‌های سرمایه‌گذاری خارجی
قوانین سرمایه‌گذاری خارجی در ایران تحت نظارت قانون «جذب و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی» است. این قوانین محدودیت‌هایی برای میزان تملک سهام توسط سرمایه‌گذاران خارجی در برخی از صنایع استراتژیک ایجاد می‌کنند. همچنین، فرآیند کسب مجوز‌های مربوط به سرمایه‌گذاری خارجی ممکن است زمان‌بر و پیچیده باشد.
۶. نظام بانکی و تامین مالی
یکی دیگر از چالش‌های خرید و ادغام در ایران، محدودیت در تامین مالی است. بانک‌های ایرانی به دلیل مشکلات مالی، تحریم‌ها و قوانین مربوط به وام‌دهی، ممکن است قادر به ارائه تسهیلات مورد نیاز برای معاملات خرید و ادغام نباشند. این محدودیت‌ها می‌تواند تأمین منابع مالی برای خرید یا ادغام شرکتها را دشوار کند.
۷. ارزیابی دقیق
فرآیند ارزیابی دقیق در ایران به‌دلیل عدم‌شفافیت در اطلاعات مالی و گزارش‌دهی شرکتها ممکن است پیچیده‌تر از دیگر کشور‌ها باشد. در بسیاری از موارد، شرکتها گزارش‌های مالی کاملی ندارند یا سیستم‌های حسابداری آن‌ها به‌طور کامل استاندارد نیست. همچنین، بررسی‌های قانونی و حقوقی برای احراز مالکیت‌ها و دارایی‌های شرکتها ممکن است زمان‌بر و چالش‌برانگیز باشد.
۸. ملاحظات فرهنگی و اجتماعی
در ایران، روابط و ملاحظات اجتماعی و فرهنگی نیز نقش مهمی در فرآیند‌های کسب و کار دارند. مذاکرات و توافقات در بسیاری از موارد نیازمند ایجاد اعتماد و برقراری ارتباطات انسانی قوی است. این مسئله به‌ویژه در فرآیند‌های خرید و ادغام که نیازمند هماهنگی‌های گسترده بین مدیران و ذینفعان هستند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
۹. بررسی‌های مالیاتی
خرید یا ادغام شرکتها در ایران ممکن است مشمول مالیات‌های خاصی مانند مالیات بر انتقال سهام یا مالیات بر دارایی‌های انتقال‌یافته باشد. بررسی‌های مالیاتی و تعامل با سازمان امور مالیاتی کشور بخش مهمی از فرآیند است.
نتیجه‌گیری
فرآیند خرید و ادغام شرکتها در ایران به‌دلیل شرایط خاص حقوقی، اقتصادی و فرهنگی نیاز به بررسی‌های عمیق‌تر، تعامل با نهاد‌های دولتی و شبه‌دولتی و مدیریت دقیق تغییرات دارد. تطبیق با نوسانات بازار، محدودیت‌های مالی و موانع قانونی از جمله عواملی هستند که می‌توانند بر موفقیت یا شکست یک معامله خرید و ادغام در ایران تاثیر بگذارند.
