تاریخچه سکه و اسکناس در عربستان
نشان تجارت - هدی کاشانیان: عربستان سعودی، کشوری با تاریخ اقتصادی غنی، دارای سیستم پولی متنوعی از دوران باستان تاکنون بوده است. این کشور قبل از تاسیس خود در سال ۱۹۳۲ میلادی از انواع مختلف سکه‌های خارجی استفاده می‌کرد و به مرور زمان، واحد پول رسمی خود، ریال سعودی را معرفی کرد.
وضعیت پول در دوران قبل از تاسیس عربستان
پیش از تشکیل عربستان سعودی، در مناطق مختلف این سرزمین سکه‌های گوناگونی از تمدن‌های مختلف رایج بود. برخی از مهم‌ترین سکه‌هایی که در آن دوران استفاده می‌شدند:
۱. دوره اسلامی اولیه تا عثمانی
در دوره اسلامی، سکه‌های دینار طلا و درهم نقره که توسط خلفای عباسی و اموی ضرب می‌شدند، در شبه‌جزیره عربستان رایج بود. در دوران حکومت عثمانی، پارا، قرش و مجیدی از مهم‌ترین سکه‌های مورد استفاده در حجاز و نجد بودند.
۲. استفاده از سکه‌های خارجی
در قرون ۱۸ و ۱۹ میلادی، سکه‌هایی مانند روپیه هندی، ریال اسپانیایی (قطعه هشت‌ریالی) و پوند انگلیسی در مبادلات اقتصادی استفاده می‌شدند. روپیه هندی مخصوصاً در تجارت منطقه خلیج فارس و حجاز بسیار رایج بود.
دوران پادشاهی عربستان و ظهور ریال سعودی
۱. اولین سکه‌های رسمی عربستان
پس از فتح مکه در سال ۱۹۲۵ و تاسیس دولت عربستان سعودی توسط عبدالعزیز آل سعود، نیاز به یک سیستم پولی مستقل احساس شد. در سال ۱۹۲۵ میلادی، اولین سکه نقره‌ای به نام «ریال حجاز و نجد» ضرب شد. در سال ۱۹۳۲، همزمان با تشکیل پادشاهی عربستان سعودی، ریال سعودی به عنوان واحد رسمی پول کشور معرفی شد.
۲. تاسیس «موسسه پولی عربستان سعودی» و چاپ اسکناس
در سال ۱۹۵۲ میلادی، موسسه پولی عربستان (SAMA) تاسیس شد که مسئولیت مدیریت پولی و چاپ اسکناس‌های رسمی را بر عهده گرفت. در ابتدا، عربستان اسکناس‌های یک ریالی، پنج‌ریالی، ده ریالی و پنجاه ریالی را منتشر کرد. اولین اسکناس‌ها با تصویر شاه عبدالعزیز آل سعود چاپ شدند.
تحول سیستم پولی و طراحی اسکناس‌های مدرن در عربستان سعودی
۱. دوره شاه فهد (۱۹۸۴ تا ۲۰۰۵)
در این دوران، اسکناس‌های ریال سعودی، طراحی مدرن‌تری پیدا کردند و تصویر شاه فهد بر روی آن‌ها چاپ شد. اسکناس ۵۰۰ ریالی نیز برای اولین بار منتشر شد.
۲. اسکناس‌های دوره شاه عبدالله (۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵)
در این دوره، طرح اسکناس‌ها مدرن‌تر شد و برخی ویژگی‌های امنیتی مانند نخ امنیتی و چاپ سه‌بعدی به آن‌ها اضافه شد.
۳. اسکناس‌های دوره شاه سلمان (۲۰۱۶ تا امروز)
در سال ۲۰۱۶، مجموعه جدید اسکناس‌های سعودی با تصویر شاه سلمان منتشر شد. در این دوره، فناوری‌های امنیتی جدید مانند چاپ هولوگرافیک و ضدجعل در اسکناس‌ها به کار رفت.
عوامل موثر بر ارزش ریال عربستان
عوامل بسیاری می‌توانند بر قیمت ریال تاثیرگذار باشند. برخی از این عوامل وابسته به تغییرات داخلی و برخی وابسته به تغییرات خارجی هستند. بنابر اصل عرضه و تقاضا، در صورت افزایش تقاضا، کمبود عرضه ایجاد شده و قیمت بالاتر می‌رود. ریال کشور عربستان نیز از این قاعده مستثنی نبوده و می‌تواند در بعضی دوره‌های سال به دلیل تقاضای بالا، تحت تاثیر نوساناتی قرار گیرد.
یکی از عوامل مهم تاثیرگذار بر ارزش ریال عربستان، موضوع گردشگری این کشور است. از آن‌جایی که عربستان محل طلوع دین اسلام بوده، قبله اول مسلمانان در جهان است. از این‌رو، همه ساله جهت انجام فریضه اجباری حج، تمام مسلمانان جهان موظف هستند که به عربستان رفته و این فریضه را به‌جا آورند. از این‌رو، بیشترین تقاضای ارز در زمان برگزاری مراسم حج در این کشور است. بدیهی است که در این زمان، به دلیل تقاضای زیاد حجاج برای خرید ریال عربستان، قیمت این ارز در سطوح مختلفی مانند ۱۰ و ۱۰۰ ریال افزایش می‌یابد.
یکی دیگر از عوامل مهم تاثیرگذار مربوط به صادرات نفت این کشور است. عربستان از بزرگترین کشور‌های صادرکننده نفت خام به کشور‌های صنعتی است. در صورتی که به دلایل مختلف، صادرات این کشور با مشکل مواجه شده و کاهش یابد، مجبور به کاهش نرخ ریال خود خواهد شد. بنابراین سفر حجاج، تعاملات تجاری با این کشور و صادرات نفت از مهم‌ترین عوامل موثر بر ریال سعودی هستند.
ارزش ریال عربستان در مقایسه با ریال ایران
جهت آگاهی از قیمت روز ریال عربستان در بازار آزاد، می‌توان از وبسایت‌های معتبر و صرافی‌های رسمی کشور استعلام گرفت. باید در نظر داشت که نرخ ارز در طول روز ممکن است تغییر کند و نوسان داشته باشد. در اکثر موارد، نرخ مبادله ارز در بازار آزاد، بیشتر از نرخ رسمی آن است.
با اینکه در بین کشور‌هایی که واحد پول ملی آن‌ها ریال است، ریال عربستان بالاترین ارزش را ندارد، اما در حال حاضر ارزش آن از ریال ایران بیشتر است.
جمع‌بندی و نکات کلیدی
• قبل از تاسیس عربستان، سکه‌های خارجی و محلی مانند دینار، درهم، روپیه هندی و ریال اسپانیایی رواج داشتند.
• ریال سعودی در سال ۱۹۳۲ به عنوان واحد رسمی پول معرفی شد.
• اولین اسکناس‌های عربستان در دهه ۱۹۵۰ میلادی منتشر شدند.
• موسسه پولی عربستان (SAMA) مسئولیت نظارت بر پول و اسکناس‌های کشور را بر عهده دارد.
• امروزه، اسکناس‌های سعودی دارای فناوری‌های پیشرفته ضدجعل هستند و تصویر شاه سلمان بر روی آن‌ها دیده می‌شود.
