بیکاری و فقر از علل گرایش افراد به قاچاق سوخت در استان هرمزگان

نشان تجارت - مینا قدرتی: با توسعه مناسبات اقتصادی بین کشور‌ها، مرز‌ها به عنوان معیاری برای اعمال سیاست‌های اقتصادی متأثر از حاکمیت دولت‌ها در امر صادرات و واردات تعیین شد و این موضوع، «قاچاق» را پدید آورد.

قاچاق به معنای وارد و خارج کردن کالا از کشور، بدون مجوز و بدون پرداخت حقوق و عوارض گمرکی است و دانشمندان علم اقتصاد، از این پدیده به شکل اقتصاد پنهان یاد می‌کنند. این پدیده مختص کشور ما نیست و در بسیاری از کشور‌ها حتی در کشور‌های توسعه یافته‌ای مانند آمریکا، انگلستان و ایتالیا و به ویژه در کشور‌های درحال توسعه روندی افزایشی دارد. قاچاق آثار مخربی دارد که تنها در بُعد اقتصادی خلاصه نمی‌شود و طیف وسیعی از آثار مخرب سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را در بر می‌گیرد. قاچاق از بُعد اجتماعی و فرهنگی موجب کم رنگ شدن تعلقات ملی، بر هم خوردن تعادل اجتماعی و کم ارزش شدن ارزش‌های اخلاقی می‌شود و از بعد سیاسی نیز تضعیف ارتباطات بین کشور‌ها و نیز سیاست‌های داخلی کشور را به دنبال دارد.

قاچاق به کالای خاصی اختصاص ندارد و قاچاق انسان، مواد مخدر، نفت، گازوئیل، اسلحه، دارو و مشروبات الکلی از مصادیق آن هستند. در هر جامعه انواع مختلفی از قاچاق وجود دارد که به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص ایران، امروزه یکی از انواع پر اهمیت آن، در برخی از نقاط کشور ما هم دیده می‌شود و آن، «قاچاق سوخت» است که گفته می‌شود بیکاری و نداشتن شغل دائمی یکی از مهم‌ترین علل گرایش قاچاقچیان خرده پا به این موضوع است. مردم شهرستان میناب در استان هرمزگان طی چند سال گذشته پدیده قاچاق سوخت را تجربه می‌کنند. در استان هرمزگان و به ویژه شهرستان میناب، قاچاق سوخت پدیده‌ای فراگیر و به نوعی جزیی از شیوه‌های تامین معیشت مردم شده است. در مناطق ساحلی شهرستان میناب، به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و نزدیکی به مراکز اقتصادی کشور‌های حاشیه جنوبی خلیج فارس، بیشترین میزان قاچاق سوخت وجود دارد. انگیزه اصلی قاچاقچیان بزرگ و باند‌های قاچاق، سود کلان اقتصادی است؛ اما قاچاقچیان خرده پا به دلیل بیکاری، فقر و اجبار به این وادی کشیده می‌شوند. مردم شهرستان میناب یکی از پیامد‌های مثبت قاچاق سوخت را رونق گرفتن کسب وکار و ایجاد مشاغل جدید در کنار آن می‌دانند. آن‌ها مدعی اند که قبل از شکل گیری این پدیده، مشاغل موجود چندان رونقی نداشته اند و میزان توان خرید و فروش مردم خیلی کم به نظر می‌رسیده و علت این امر، کمبود نقدینگی و وضعیت دشوار اقتصادی بوده است. باند‌های بزرگ و قاچاقچیان کلان، بدون همکاری قاچاقچیان خرده پا کاری از پیش نمی‌برند؛ بنابراین، با ایجاد اشتغال پایدار و به تبع آن، کاهش فقر و فشار اقتصادی قاچاقچیان خرده پا از این کار بازداشته می‌شوند و به طورکلی هزینه قاچاق برای قاچاقچیان افزایش و میزان آن کاهش می‌یابد. قاچاق بیشتر از آن که به افراد قاچاقچی ضرر برساند، بیشترین آسیب را به تولیدات داخلی وارد می‌کند.

ناامنی ترافیکی و سوانح یکی از مشکلات ایجاد شده برای مردم این منطقه از قاچاق سوخت است، چراکه خودرو‌های حامل سوخت قاچاق، برای رهایی از چنگ قانون، در هنگام مواجهه با نیرو‌های انتظامی گالن‌های حاوی سوخت را پرتاب و مواد سوختی را در جاده‌ها می‌ریزند که این امر، سطح معابر را لغزنده می‌کند و به تصادف منجر می‌شود. همچنین تردد خودرو‌های وانت، بدون پلاک و بدون رعایت کردن قوانین، حوادث و تصادفات جاده‌ای را به وجود آورده است و راننده‌های خودرو‌های حامل سوخت قاچاق، با پوشاندن پلاک خودرو (گل زدن و کارتن کشیدن) و بدون مدارک قانونی به طور عجیبی رانندگی و در یک روز، دو الی سه سرویس سوخت را جابه جا می‌کنند. یکی از ده‌ها پیامد ناگوار اجتماعی این مسئله، مرگ ده‌ها تن از اقشار مختلف این شهرستان در جاده‌ها به دلیل حادثه آفرینی خودرو‌های حامل قاچاق سوخت است.

مخاطرات زیست محیطی به تبع قاچاق مواد سوختی

قاچاق مواد سوختی معمولا غیراصولی و از طریق شناور‌های غیرمجاز جابجا می‌شوند و باعث نشت مواد سوختی به دریا می‌شود. یا در مواردی قاچاقچیان در مواجهه با نیرو‌های انتظامی یا دریابانی قبل از دستگیری، برای اینکه از تخلفات و میزان جریمه خود کم کنند یا به دلایل دیگری، ازجمله حفظ تعادل کشتی و فرار از مجازات‌های بعدی مواد نفتی مانند گازوئیل را به کمک پمپ‌های قوی به دریا می‌ریزند که این امر، مخاطرات زیست محیطی بسیاری از جمله اتلاف گونه‌های مختلف ماهیان و گیاهان دریایی را در پی دارد. همچنین، استفاده از آبزیان آلوده به مشتقات نفتی در انسان به بروز برخی بیماری‌ها منجر می‌شود. آلودگی آب‌های ساحلی و دریا نگرانی‌هایی را به وجود می‌آورد و استفاده از آب‌های پاکیزه، برای پرورش آبزیان، شست وشو و فعالیت‌هایی مانند قایق سواری، شنا و غواصی، به طور اجتناب‌ناپذیری ضرورت دارد، اما بدیهی است منافع حاصل از قاچاق مواد نفتی مانع از آن می‌شود که قاچاقچیان به مسائل زیست محیطی توجه کنند.

قاچاق به جای تحصیل

بی‌ثباتی، نبودن امنیت اقتصادی و بی‌توجهی به رفع بیکاری زمینه قاچاق کالا‌ها را فراهم کرده است. قاچاق سوخت به دلیل سودآور بودن، درآمد‌های هنگفتی را به جیب دلالان مواد سوختی سرازیر کرده است و همین موضوع علاقه جوانان به تحصیل را کمرنگ کرده است. به گفته قهرمانی، رییس کل دادگستری استان هرمزگان یکی از مشکلاتی که قاچاق سوخت در هرمزگان ایجاد کرده نبود فرد متخصص است. او می‌گوید: «در آینده نزدیک یکی از چالش‌های جدی استان هرمزگان نبود فرد متخصص است، زیرا بچه‌های ما به جای درس خواندن در قاچاق سوخت فعالیت می‌کنند».