نشان تجارت - طالبان به پنجاه کیلومتری جنوب کابل رسیده و دیگر تصرف پایتخت ارزوی محالی برای این گروه به نظر نمی‌رسد. نقشه افغانستان در کمتر از چهارماه عوض شد و در شرایطی که دولت مرکزی در اوایل سال شمسی تسلط بالایی بر کشور داشت، حالا این طالبان است که بالای نود درصد از کشور را به تصرف در آورده است و قوانین خود را به مردم افغانستان تحمیل می‌کند. این گروه در اطلاعیه‌ای که منتشر کرده، مدعی شده که از جان و مال و آبروی همه شهروندان حفاظت می‌کند و برای کسانی که با دولت افغانستان یا نیرو‌های غربی در گذشته کار می‌کرده اند ظاهرا فرمان عفو صادر کرده.
در حالی که تعداد زیادی از شهروندان نواحی تصرف شده در حال فرار یا در فکر گریز از مهلکه هستند، این گروه در بیانیه اش از آن‌ها خواسته بر سر کارهایشان بمانند، چون طالبان به تخصص آن‌ها نیاز دارد و از بی جا شده‌گان هم خواسته که به شهر و خانه‌هایشان باز گردند. با همه اینها، اما کمتر کسی به وعده‌های آن‌ها اطمینان دارد. هر چند که طالبان می‌گوید دچار تحول شده و تغییر زیادی نسبت به دهه نود کرده است، اما تصاویر منتشر شده از آن‌ها در شهر‌های به تصرف در آمده و رفتاری که با اسیران دارند، نشان می‌دهد که آن‌ها هر چند در مجامع بین المللی چهره متفاوتی از خود نشان می‌دهند و حالا میگویند همسایگان و دیپلمات‌ها از دستشان در امان اند، اما تفاوت زیادی با طالبان دهه ۹۰ میلادی ندارند.
دولت در کابل چه خواهد کرد؟
کمتر از یک ماه قبل اشرف غنی گفته بود که اجازه تصرف هرات را نخواهد داد. اما حالا طالبان به نزدیکی کابل رسیده اند و شهر در ترس و وحشت فرو رفته است. برخی زنان افغان می‌نویسند که برای خرید چادری یا برقع به بازار رفته اند و خود را برای پسا طالبان اماده می‌کنند. اما دولت فعلا سکوت اختیار کرده است. در اقصا نقاط کشور صدا‌هایی برای مقاومت وجود دارد که مهمترین آن‌ها ژنرال دوستم است. برخی امیددارند که سازمان دهی نیرو‌های مردمی توسط دوستم بتواند مناطق از دست رفته را بر گرداند. اما خروج شتابزده نیرو‌های غربی و دیپلمات هایشان، نشان می‌دهد که آن‌ها هم امیدی برای ماندن کابل در دست دولت ندارند.
حالا در مزار شریغ کمیته‌ای با حضور دوستم و نیرو‌های دولتی و مردمی تشکیل شده تا از این شهر به عنوان یکی دیگر از مکان‌هایی که طالبان برای آن دندان تیز کرده دفاع کنند. شماری از چهره‌های سیاسی و جهادی و دولتی در بلخ، در شمال افغانستان در نشستی تصمیم‌های تازه‌ای برای مقاومت در برابر پیشروی طالبان به سمت شهر مزارشریف، مرکز این ولایت را اعلام کردند. در دفتر والی بلخ، مارشال عبدالرشید دوستم، رهبر جنبش ملی اسلامی، عطامحمدنور، رهبر جمعیت اسلامی، عبادالله عباد، معاون ریاست امنیت ملی، محمد فرهاد عظیمی، والی بلخ، ژنرال ذبیح‌الله مهمند، فرمانده قل‌اردوی (سپاه) شاهین، شماری از نمایندگان پارلمان، محمدافضل حدید، رئیس شورای ولایتی بلخ و جمعی از سران احزاب سیاسی حضور داشتند.
این اتفاقات در شرایطی می‌افتد که عملا ارتش رسمی سلاح هایش را پشت سر رها کرده است. به نظر می‌رسد که برخلاف آنچه که ناتو در بیست سال گذشته تلاش داشت تا آن را به جامعه جهانی اثبات کند، با وجود دلار‌هایی که خرج کرده نتوانسته است که ارتشی کارآمد در افغانستان ایجاد کند. عجیب آنکه طبق ادعای ناتو ارتش افغانستان در این سال‌ها زیر نظر این آن‌ها اموزش دیده است و با وجود این پیشروی طالبان در خاک افغانستان با سرعت چشم گیری اتفاق افتاده است. بسیاری از شهروندان کشور‌های عضو ناتو حالا در شبکه‌های اجتماعی می‌پرسند که ناتو با دلار‌هایی که خرج کرده، چه کرده است.
اما خبرهای رسیده از کابل میگویند دولت در پی رسیدن به نوعی صلح با طالبان است. آن‌ها می‌خواهند قدرت را با این گروه شریک شوند، اما به نظر نمی‌رسد که چنین پیشنهاد‌هایی آن هم در شرایطی که بیش از نود درصد خاک افغانستان در دست طالبان است، به راحتی مورد قبول واقع شوند. حالا برخی گمانه زنی‌ها میگویند که پاکستان و ترکیه واسطه شده اند تا به رهبران این گروه بقبولانند که با دولت اشرف غنی پای میز مذاکره بنشینند. با این حال شایعات کناره گیری غنی و ایجاد دولت انتقالی هم پابرجاست که افغان‌ها را می‌ترساند تا مبادا آن‌ها دولت را کاملا تقدیم طالب‌ها کنند.
کدام ولایت به تصرف طالبان در آمده؟
از روز پنجشنبه تصرف هرات حتمی شد. طالبان ابتدا ارگ شهر را در دست گرفت و بعد آنجا ماند، تلویزیون را قطع کرد و ساعاتی هم اینترنت را از دسترس خارج کرد. تصاویر نشان می‌دهد که درگیری‌های پراکنده‌ای وجود داشته. اما روز جمعه با خیانتی که به امیراسماعیل خان، مدافع هرات شد، عملا گروه مقاومتی هفته‌های پیش حملات طالبان را دفع کرده بود، متلاشی شد. هرات سومین شهر مهم افغانستان از نظر جمعیت و وسعت است. شهروندان آن را اغلب فارسی زبانان تشکیل می‌دهند و از نظر پیشرفت اقتصادی و اجتماعی یکی از بهترین ولایت‌های افغانستان است. اقتصاد پویای هرات، یک فرودگاه بین المللی و گمرک این شهر باعث شده تا تصرفش برای دولت افغانستان یک ضربه مهلک و برای طالبان یک پیروزی قوی باشد.
در جنوب قندهار هم به تصرف طالبان در آمد. این اتفاق ساعاتی بعد از هرات افتاد و این شهر هم که دومین شهر مهم افغانستان است و ششصد هزار نفر جمعیت دارد، به دست طالبان افتاد. اکثریت پشتون جمعیت باعث شده تا برخی از تحلیلگران بگویند که وضعیت قندهار نسبت به هرات بهتر خواهد بود. با تصرف این دو شهر حالا شریان اصلی اقتصاد افغانستان به دست طالبان افتاده است. مرز‌ها هم در دست این گروه هستند و دولت عملا جز مزار شریف و کابل در جای دیگری قدرت ندارد. با تصرف قندهار و غزنی که هر دو در مسیر طالبان به سمت کابل قرار دارند، حالا دیگر اوضاع برای پایتخت هر لحظه در حال سخت‌تر شدن است.
امریکا در افغانستان شکست خورد، اما تاوان این شکست را باز هم شهروندان این کشور خواهند داد. بیست سال جنگ و خرج میلیارد‌ها دلار، نتوانست جلو ظهور مجدد گروه‌های افراطی را درافغانستان بگیرد. با ازادی تعداد زیادی از زندانیان طالبان، در پی توافق دولت ترامپ با دولت اشرف غنی، هشدار‌های بسیاری در مورد پیوستن این جنگجویان به بقیه طالب‌ها داده شد. اما هم دولت و هم غرب این هشدار‌ها را ناشنیده باقی گذاشتند و حتی وقتی حرکات طالبان در مناطق دور دست شدت گرفت، خوابشان را آشفته نکردند. برای ایالات متحده حالا بحرانی که با خروج ارتشش از افغانستان ساخته راه حل اسانی دارد. بایدن به مردم افغانستان گفته است که بروید و علیه طالبان بجنگید، اما توضیح نمی‌دهد که ناتو اگر نتوانسته در این سال‌ها کاری در پیش ببرد، چرا در آن کشور مانده بود؟ حالا سفارت امریکا از کارمندانش خواسته تا وسایل و اسناد حساس خود را به سرعت نابود کنند.
مردم شهر دست به دفن کتاب‌ها و تلویزیون هایشان زده اند و زن‌ها خود را برای بلایی که هر لحظه ممکن است سر برسد، آماده می‌کنند. هر چند که غرب می‌گوید از طالبان حمایت نخواهد کرد، اما به نظر می‌رسد که چین از حالا آماده به رسمیت شناختن آنهاست و طالبان هم قصد دارد تا قلب هندی‌ها و روس‌ها را هم به دست بیاورد. مقامات بریتانیایی و آلمانی مدام میگویند که خروج از افغانستان تصمیم بدی بوده است، اما کسی نمی‌تواند مانع از تصمیمی شود که واشنگتن اتخاذ کرده است. به نظر می‌رسد حالا همه کشور‌ها افغانستان را فراموش کرده اند و تنها پیشبینی می‌کنند که کابل چند گام دیگر با سقوط فاصله دارد.
