چرایی استمرار گرانی خودرو پس از آزادسازی قیمت‌ها/ تحلیل تاثیر نوسانات ارز و هزینه‌های تولید بر قیمت خودرو
نشان تجارت - در شرایطی که انتظار می‌رفت آزادسازی قیمت‌ها به تعادل بازار خودرو کمک کند، شاهد روند صعودی مداومی در قیمت خودرو‌ها بوده‌ایم. این تحلیل تلاش می‌کند تا با بررسی عواملی چون نوسانات نرخ ارز، افزایش هزینه‌های تولید، شکاف عرضه و تقاضا و تأثیر سیاست‌های کلان اقتصادی، پاسخی جامع به این پدیده ارائه دهد.
بازار خودرو در ایران همواره یکی از چالش‌برانگیزترین حوزه‌های اقتصادی بوده است. سال‌هاست که شاهد روند‌های افزایشی قیمت خودرو هستیم، روندی که حتی پس از آزادسازی نسبی قیمت‌ها توسط خودروسازان نیز همچنان ادامه یافته است.
نرخ ارز، به ویژه دلار آمریکا، نقش حیاتی و مستقیمی در قیمت‌گذاری خودرو در ایران ایفا می‌کند. حتی با وجود تولید بخش قابل توجهی از خودرو‌ها در داخل کشور، وابستگی به قطعات و تکنولوژی وارداتی همچنان بسیار بالاست. این وابستگی، نوسانات نرخ ارز را به یک عامل تعیین‌کننده در هزینه‌های تولید و در نهایت قیمت نهایی خودرو تبدیل کرده است.
قدرت رقابت‌پذیری و سودآوری خودروسازان
در همین زمینه امیرحسین کاکایی استاد دانشگاه علم و صنعت ایران به اقتصاد ۲۴ گفت: افزایش هزینه‌های تولید، به طور کلی، عامل اساسی افزایش قیمت هر کالایی است. در صنعت خودروی ایران، این افزایش هزینه‌ها ناشی از عوامل متعددی است که در طول سال‌های اخیر تشدید شده‌اند. این هزینه‌ها نه تنها مستقیماً بر قیمت تمام شده خودرو تأثیر می‌گذارند، بلکه بر قدرت رقابت‌پذیری و سودآوری خودروسازان نیز اثرگذارند.
کاکایی ادامه داد: علاوه بر هزینه‌های واقعی، نوسانات نرخ ارز یک عامل روانی قوی در بازار خودرو نیز ایجاد می‌کند. انتظار افزایش نرخ ارز در آینده، عاملی برای احتکار و افزایش تقاضای سفته‌بازانه می‌شود. همچنین، خودروسازان و فروشندگان ممکن است با پیش‌بینی افزایش هزینه‌ها در آینده، قیمت‌گذاری خود را با احتیاط بیشتری انجام دهند و بخشی از ریسک احتمالی را در قیمت فعلی لحاظ کنند. این پدیده به کاهش عرضه در انتظار قیمت بالاتر منجر می‌شود و به طور غیرمستقیم به افزایش قیمت دامن می‌زند.
وی تصریح کرد: افزایش نرخ ارز، هزینه ریالی این قطعات را به شدت بالا می‌برد و خودروسازان ناچارند این افزایش هزینه را به قیمت نهایی خودرو منتقل کرده تا حاشیه سود خود را حفظ کنند.
افزایش هزینه قطعات و مواد اولیه وارداتی
کاکایی گفت: نرخ ارز به عنوان یک مولفه کلیدی در هزینه تولید و واردات، یکی از اصلی‌ترین دلایل رشد قیمت خودرو در ایران، حتی پس از آزادسازی نسبی قیمت‌ها، محسوب می‌شود. این تاثیر از طریق افزایش هزینه قطعات و مواد اولیه وارداتی، هزینه انتقال تکنولوژی و همچنین ایجاد انتظارات در بازار، خود را نشان می‌دهد.
کاکایی در ادامه به ضرورت واردات ماشین‌آلات و تقویت خطوط تولید خودرو، اشاره کرد و گفت: بسیاری از خودروسازان داخلی از تکنولوژی و پلتفرم‌های خودروسازان خارجی استفاده می‌کنند. این استفاده مستلزم پرداخت حق لایسنس، هزینه انتقال دانش فنی و هزینه‌های مربوط به مهندسی و طراحی است. پرداخت این هزینه‌ها معمولاً به صورت ارزی صورت می‌گیرد، بنابراین با افزایش نرخ ارز، هزینه این موارد نیز افزایش می‌یابد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه یکی دیگر از عوامل افزایش هزینه تولید، حمل و نقل مواد اولیه به کارخانجات و انتقال خودرو‌های تولید شده به مراکز فروش است، گفت: حمل و نقل در صنعت خودرویی هزینه‌های قابل توجهی دارد. افزایش قیمت سوخت، نرخ حمل و نقل و هزینه‌های انبارداری، همگی بر قیمت تمام شده خودرو تاثیر می‌گذارند.
وضعیت خودروسازان پس از آزادسازی قیمت‌ها
کاکایی با بیان اینکه همه این عوامل در قیمت نهایی خودرو تاثیرگذار است و آزادسازی قیمت نیز باید در چارچوب تعریف شده‌ای اجرایی شود، گفت: آزادسازی قیمت‌ها زمانی که با سیاست‌های دیگر مانند تعرفه‌های بالا، ممنوعیت واردات، و کمبود عرضه، همراه باشد، نمی‌تواند به تنهایی منجر به تعادل بازار شود. در واقع، در این شرایط، آزادسازی بیشتر به معنای مجوز افزایش قیمت است، زیرا عوامل دیگر همچنان باعث محدودیت عرضه و بالا نگه داشتن تقاضا می‌شوند. خودروسازان پس از آزادسازی، قیمت‌ها را بر اساس حداکثر کشش بازار و هزینه‌های افزایش یافته تعیین می‌کنند.
وی تصریح کرد: سیاست‌های حمایتی، تعرفه‌ها، ممنوعیت واردات و عدم وجود رقابت کافی، در کنار ناکارآمدی برخی مقررات دیگر، فضایی را ایجاد کرده که حتی با وجود آزادسازی قیمت‌ها، خودروسازان قادر به تعیین قیمت‌های بالا باشند. این سیاست‌ها، به جای حل ریشه‌ای مشکل، اغلب به تشدید آن کمک کرده‌اند.
کاکایی در پایان تاکید کرد: آزادسازی قیمت‌ها، در شرایطی که عوامل بنیادین به ویژه شکاف عرضه و تقاضا و هزینه‌های بالای تولید حل نشده‌اند، نتوانسته است منجر به کنترل قیمت‌ها شود، بلکه بیشتر به به‌رسمیت یافتن افزایش قیمت‌ها بر اساس شرایط موجود کمک کرده است. برای دستیابی به ثبات در بازار خودرو و کاهش قیمت‌ها، نیازمند رویکرد‌های جامع و اصلاحات ساختاری در بخش‌های مختلف اقتصادی، از جمله مدیریت صحیح نرخ ارز، حمایت هدفمند از تولید، افزایش رقابت در بازار و سیاست‌گذاری‌های واقع‌بینانه در حوزه صنعت خودرو هستیم.
