نشان تجارت - پس از آنکه رئیس کل بانک مرکزی، در اواخر هفته گذشته و طی دیدار پایان سال با مدیران عامل بانک‌ها، از رسیدن نرخ رشد اقتصادی به ۴.۵ درصد خبر داد و این نرخ را با توجه به نرخ رشد کشور‌های منطقه در سال ۲۰۲۳ رقمی مطلوب دانست، امروز بانک مرکزی مشروح داده‌های نرخ رشد اقتصادی در پایان پاییز سال ۱۴۰۲ را منتشر کرد.
بر اساس گزارش بانک مرکزی، تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور به قیمت‌های سال پایه ۱۳۹۵ در پاییز ماه سال ۱۴۰۲ به رقم ۳۹۷.۱ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به دوره مشابه سال قبل، از رشد اقتصادی ۴.۳ درصدی با نفت و رشد ۳.۳ درصدی بدون نفت حکایت دارد.
همچنین بررسی رشد اقتصادی ۹ ماهه و تا پایان آذر ماه ۱۴۰۲ نیز نشان می‌دهد که تولید نا خالص داخلی کشور با احتساب نفت به ۱,۲۰۸ هزار میلیارد تومان رسیده که ۴.۵ درصد بیشتر از ۹ ماهه ۱۴۰۱ است. همچنین بدون در نظر گرفتن نفت نیز تولید ناخالص داخلی کشور با رشدی ۳.۵ درصدی، به ۱,۰۹۶ هزار میلیارد تومان در پایان آذر ماه رسیده است.
بررسی رشد اقتصادی در هر یک از بخش‌های و گروه فعالیت‌های اقتصادی در پاییز سال جاری نشان می‌دهد که همچنان بخش عمده رشد اقتصادی کشور، بر دوش بخش نفت است. البته با استناد به آمار‌های بانک مرکزی، نرخ رشد همین گروه نیز در بازه مورد بررسی معادل ۱۴.۵ درصد ثبت شده که نه تنها پایین‌ترین میزان در سال جاری محسوب می‌شود، بلکه از رقم ثبت شده در پاییز سال قبل نیز حدود یک درصد کمتر است.
همچنین بخش صنایع و معادن نیز در پاییز امسال ۴.۱ درصد رشد کرده که با وجود رشد ۰.۴ واحد درصدی رقم این رشد نسبت به تابستان، در مقایسه با پاییز سال ۱۴۰۱ تقریبا نصف شده است. همچنین نرخ رشد گروه خدمات در حالی رقم ۳.۶ را در پاییز امسال ثبت کرده که این رقم در تابستان همین سال معادل ۲.۷ درصد و در پاییز سال قبل سه درصد ثبت شده بود. از سوی دیگر، کمترین نرخ رشد اقتصادی در بین بخش‌های اقتصادی کشور نیز همچنان مربوط به بخش نفت است که در سه ماهه سوم سال تنها ۰.۶ درصد رشد کرده است.
اختلاف قابل توجه آمار رشد اقتصادی بانک مرکزی و مرکز آمار
از نکات قابل توجه، اما تکراری در بررسی داده‌های منتشر شده توسط بانک مرکزی از رشد اقتصادی سه ماهه سوم سال ۱۴۰۲ می‌توان به اختلاف قابل توجه آن‌ها با آمار‌های منتشر شده توسط مرکز آمار اشاره کرد.
طبق آنچه گفته شد، رشد اقتصادی پاییز امسال طبق داده‌های بانک مرکزی، ۴.۳ درصد با نفت و ۳.۳ درصد بدون نفت ثبت شده است. این در حالیست که مرکز آمار، این ارقام را به ترتیب ۵.۱ درصد و ۲.۵ درصد اعلام کرده است که نشان از نقش بیشتر بخش نفت در داده‌های مرکز آمار دارد.
به علاوه، این تفاوت در رشد اقتصادی بخش‌ها مختلف نیز به چشم می‌خورد. طوری که مرکز آمار ایران در پاییز امسال، رشد گروه کشاورزی را منفی یک درصد، گروه صنایع و معادن را ۶.۹ درصد، گروه نفت را ۲۱.۸ درصد و گروه خدمات را ۴.۶ درصد اعلام کرده بود که اختلافی چشمگیر با ارقام اعلامی از سوی بانک مرکزی دارند.
چرا آمار‌های بانک مرکزی و مرکز آمار متفاوت هستند؟
بررسی‌ها نشان می‌دهند که این اختلاف بین آمار‌های مرکز آمار ایران و بانک مرکزی از دو دلیل اصلی نشات می‌گیرند. نخستین موضوع تفاوت سال پایه در نظر گرفته شده توسط این دو منبع آماری است. از آنجا که تولید ناخالص داخلی، ارزش ریالی کالاها و خدمات نهایی تولید شده در یک بازه زمانی را در نظر می‌گیرد، میزان تولید هر کالا در قیمت آن ضرب شده و ارزش آن محاسبه می‌شود؛ اما برای آنکه اثر رشد قیمت کالاها بر رشد اقتصادی حذف شود، در هر بازه مورد بررسی، قیمت‌ها بر اساس یک سال پایه از قبل تعیین شده محاسبه می‌شوند تا تنها میزان تغییر در تولید کالاها، رقم رشد اقتصادی را مشخص کنند.
با این توضیحات و با در نظر گرفتن این نکته که بانک مرکزی، سال پایه محاسبات خود را ۱۳۹۵ و مرکز آمار این سال را ۱۴۰۰ در نظر می‌گیرند، علت اصلی اختلاف در نرخ‌های رشد اعلام شده توسط این دو نهاد مشخص می‌شود.
علاوه بر آن، تفاوت در طبقه‌بندی بخش‌های اقتصادی در حساب‌های مرکز آمار و بانک مرکزی، در کنار تفاوت در منابع اطلاعاتی این دو مرکز نیز از دیگر دلایل اختلاف در آمار‌های رشد اقتصادی به حساب می‌آیند.
