مقدمه‌ای بر حقوق شرکتی
نشان تجارت - شرکت‌های سهامی به دو قسم مهم شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص تقسیم می‌شود.
شرکت سهامی عام شرکتی است که قسمتی از سرمایه اولیه آن توسط موسسین تامین می‌شود و قسمت دیگری باید به عرضه عمومی یا به عبارت دیگر پذیره‌نویسی گذاشته شود تا توسط اشخاصی که مایل باشند تامین شود.
به بیان دیگر موسسین قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام تامین می‌کنند و سایر اشخاص و افراد عادی که آن‌ها را پذیره نویس می‌نامیم قسمتی از سهام شرکت را قبل از تاسیس خریداری می‌کنند که به این اقدام آن‌ها پذیره‌نویسی می‌گوییم.
اما شرکت سهامی خاص شرکتی است که تمام سرمایه اولیه آن توسط موسسین تامین می‌شود.
تفاوت دیگری که میان شرکت‌های سهامی عام و شرکت‌های سهامی خاص وجود دارد مربوط به تعداد سهامداران آن است که تعداد سهامداران در شرکت سهامی خاص حداقل سه نفر است و تعداد شرکا در شرکت سهامی عام حداقل ۵ نفر است.
ثبت شرکت سهامی عام
در خصوص روند تشکیل شرکت سهامی عام در ادامه به شرح مراحل آن می‌پردازیم.
ابتدائا چند نفر به عنوان موسسین شرکت ابتدا قسمتی از سرمایه شرکت را در حساب بانکی به نام شرکت در شرف تاسیس می‌سپارند در این مورد باید توجه داشت که قانون در خصوص تعداد موسسین ساکت است و با توجه به استفاده از عبارت جمع موسسین باید حداقل دو نفر باشند.
موسسین سپس مدارکی که باید به امضای همه آن‌ها رسیده باشد به مرجع ثبت شرکت‌ها تسلیم می‌کنند.
این مدارک شامل اظهارنامه ،طرح پیش نویس اساسنامه شرکت و طرح پیش‌نویس اعلامیه پذیره‌نویسی سهام که در مواد ۸ و ۹ لایحه اصلاح قانون تجارت مورد بررسی قرار گرفته است بوده و توسط موسسین به مرجع ثبت شرکت‌ها تقدیم می‌شود.
مرجع ثبت شرکت‌ها پس از تطبیق مندرجات مدارکی که ذکر کردیم اجازه انتشار اعلامیه پذیره‌نویسی را صادر می‌کند البته اجازه انتشار اعلامیه پذیره نویسی به موافقت سازمان بورس و اوراق بهادار نیز نیاز دارد.
این اعلامیه توسط موسسین در جراید چاپ می‌شود و در بانکی که پذیره‌نویسی در آنجا صورت می‌گیرد نیز نصب می‌شود در این خصوص باید توجه داشت که در اعلامیه پذیره‌نویسی موسسین مهلتی برای رجوع اشخاص به بانک و انجام پذیره‌نویسی تعیین می‌کنند و البته عرضه عمومی اوراق بهادار ظرف مدتی انجام می‌گیرد که سازمان بورس تعیین می‌کند و این مدت حداکثر ۳۰ روز است و امکان تمدید آن تا ۳۰ روز دیگر وجود دارد.
ظرف مهلت تعیین شده اشخاص برای پذیره نویسی به بانک مراجعه می‌کنند و ورقه‌ای به نام ورقه تعهد سهم را امضا می‌کنند و مبلغی را که باید نقداً بپردازند تادیه می‌کنند که به این عمل آن‌ها پذیره نویسی گفته می‌شود ورقه تعهد سهم در دو نسخه تنظیم می‌شود که نسخه اول آن نزد بانک باقی می‌ماند و نسخه دوم با مهر و امضای بانک به عنوان رسید دریافت وجه به پذیره‌نویس تسلیم می‌شود.
امضای ورقه تعهد سهم توسط پذیره نویس مستلزم قبول اساسنامه شرکت است که در آینده در مجمع عمومی موسس تصویب می‌شود.
پس از گذشت مهلت پذیره نویسی موسسین حداکثر تا یک ماه به تعهدات پذیره نویسان رسیدگی می‌کنند.
پس از آن که موسسین احراز کردند که تمامی سهام پذیره‌نویسی شده است مجمع عمومی موسس باید با مشورت با یکدیگر اساسنامه شرکت را تصویب کرده و اولین بازرسان و مدیران شرکت را انتخاب نمایند. قبول سمت کتبی توسط مدیران و بازرسان شرکت تشکیل می‌شود.
تمامی موسسین شرکت باید اساسنامه را به همراه اظهارنامه و طرح اعلامیه پذیره نویسی سهام امضا کرده و با انتخاب روزنامه کثیرالانتشار به اداره ثبت شرکت‌ها در تهران و دایره ثبت شرکت‌ها در شهرستان‌ها و یا در نقاطی که دایره ثبت شرکت‌ها نیست به اداره ثبت اسناد و املاک محل تسلیم نمایند.
مدارک لازم جهت ثبت شرکت سهامی عام با تصریح بنیاد وکلا شامل کپی شناسنامه و کارت ملی تمام موسسین، ارائه دو نسخه از اظهارنامه شرکت به همراه دو نسخه از طرح اعلامیه در خصوص پذیره‌نویسی سهام با امضای افراد دارای حق امضا، ارائه طرح مربوط به اساسنامه و گواهی بانکی پرداخت ۳۵ درصد از سرمایه مربوط به شرکت، تقدیم دو نسخه صورتجلسه از مجمع عمومی موسسین به همراه تمامی مجوزهای تعیین شده توسط نهادهای ذی‌ربط و همچنین چاپ آگهی دعوت از مجمع عمومی موسسین و تعیین روزنامه جهت چاپ آگهی می‌گردد.
ثبت شرکت سهامی عام وظیفه‌ای است که بر عهده موسسین می‌باشد زیرا مسئولیت ناشی از عدم ثبت مطابق مواد ۱۹ و ۲۳ لایحه بر عهده موسسین است بنا بر نظر دیگری پس از تشکیل شرکت مدیران شرکت انتخاب شده و امور اجرایی شرکت مانند ثبت به عهده مدیران است و هیئت مدیره و همچنین مدیرعامل در صورت داشتن اختیار باید تقاضای ثبت بدهند.
به موجب ماده ۱۸ لایحه پس از تکمیل فرایند تاسیس برای ثبت شرکت باید سه مدرک جهت ثبت به مرجع ثبت شرکت‌ها تسلیم شود که شامل اساسنامه‌ای که به تصویب مجمع عمومی موسس رسیده باشد و صورت جلسه مجمع عمومی موسس به همراه اعلامیه قبولی مدیران و بازرسان می‌شود البته به موجب ماده ۲۵ قانون بازار اوراق بهادار اجازه نامه سازمان بورس جهت ثبت شرکت‌ها الزامی است.
ثبت شرکت سهامی خاص
در خصوص تشکیل شرکت‌های سهامی خاص تشکیل مجمع عمومی موسس الزامی نیست و برای ثبت شرکت ارائه مدارک مندرج در بند ۳ به مرجع ثبت شرکت‌ها کافی است.
موسسین شرکت که همان سهامداران شرکت هستند مدارکی از جمله اظهارنامه ثبت شرکت که به امضای همه سهامداران رسیده باشد، اساسنامه‌ای که به امضای همه سهامداران رسیده است و اظهارنامه حاکی از تعهد همه سهام شرکت و تادیه تمام قسمت غیر نقدی سهام شرکت و شرح امتیازات و موجبات سهام ممتازه که باید به امضای همه سهامداران رسیده باشد را به مرجع ثبت شرکت‌ها تسلیم کنند.
همچنین به همراه مدارک فوق الذکر گواهی بانکی مبنی بر تادیه قسمت نقدی سهام شرکت و صورتجلسه انتخاب اولین مدیران و بازرسان و مدرک قبول سمت توسط آن‌ها ارائه می‌شود.
جهت تشکیل شرکت سهامی خاص ارائه مدارک زیر الزامی است؛
تکمیل دو نسخه اظهارنامه شرکت سهامی خاص با امضای کلیه سهامداران به همراه دو نسخه اساسنامه شرکت سهامی خاص، همچنین ارائه دو نسخه صورتجلسه مجمع عمومی موسسین به همراه امضای کلیه سهامداران و فتوکپی شناسنامه و کارت ملی برابر اصل شده تمامی اعضای هیئت مدیره و سهامداران و مدیران و بازرسان لازم است.
سهامداران شرکت سهامی خاص همگی موسس شرکت هستند و در جلسه خصوصی مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت سهامی خاص را تکمیل و امضا و به مرجع ثبت شرکت‌ها تسلیم می‌کنند به موجب ماده ۲۰ لایحه برای تاسیس و ثبت شرکت سهامی خاص علاوه بر آن که اظهارنامه شرکت باید به مرجع ثبت شرکت‌ها تسلیم شود تحویل مدارکی از جمله اساسنامه اظهارنامه بانکی و صورتجلسه انتخاب اولین مدیران و بازرسان به همراه انتخاب روزنامه کثیرالانتشار الزامی است.
به طور کلی با ثبت شرکت در مرجع ثبت شرکت‌ها می‌توان از مزایایی همچون استفاده از وجوه تادیه شده به نام شرکت در شرف تاسیس، صدور ورقه سهم یا گواهینامه موقت سهم و همچنین تبدیل شرکت سهامی خاص به عام و امکان انتشار اوراق قرضه و اوراق مشارکت برخوردار شد.
توجه داشته باشید که شخصیت حقوقی شرکت تنها با ثبت آن تداوم پیدا می‌کند و بنابراین ثبت شرکت الزامی است و ضمانت اجرای آن امکان صدور گواهی عدم ثبت شرکت به درخواست هر یک از موسسین یا پذیره‌نویسان است و بدین ترتیب هزینه‌های تاسیس در صورت عدم ثبت بر عهده موسسین قرار می‌گیرد.
