تحقق رؤیای جمع‌آوری ۹۰ درصد گاز‌های مشعل در دو سال آینده چقدر واقع‌بینانه است؟
نشان تجارت - پدیده فلرینگ یا سوزاندن گاز‌های همراه نفت، یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی ایران بوده است. اکنون ایران با سوزاندن سالانه حدود ۲۰ میلیاردمترمکعب گاز‌های همراه نفت رتبه دوم در جهان را دارد.
یکی از معیار‌های سنجش وضعیت کشور‌ها در حوزه هدررفت گاز‌های همراه نفت «شاخص شدت فلرینگ» است که نشان می‌دهد به ازای هر بشکه نفت تولیدی چه مقدار گاز در مشعل‌ها سوزانده می‌شود. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، شدت فلرینگ در ایران بیش از سه برابر میانگین جهانی است.
لازم به ذکر است که به طور متوسط روزانه بیش از ۵۰ میلیون متر مکعب گاز در مشعل‌های ایران سوزانده می‌شود. این حجم عظیم گاز می‌تواند پاسخگوی بخش قابل توجهی از تقاضای داخلی از جمله نیروگاه‌ها و صنایع باشد.
در سال‌های اخیر وزارت نفت و شرکت ملی نفت، بار‌ها وعده داده‌اند که با اجرای طرح جامع جمع‌آوری گاز‌های مشعل، این روند متوقف می‌شود یا کاهش می‌یابد.
در تازه‌ترین اقدام قرارداد فروش و جمع آوری ۲۹۵ میلیون فوت مکعب گاز مشعل، میدان‌های رگ سفید ۱ و ۲، گلخاری ۳، بی بی حکیمه ۱ و ۲، کوپال بنگستان، اهواز ۱، ۳ و ۴، لالی و نرگسی و واحد بهره‌بردای هفت شهیدان و زیلایی روز شنبه ۱۰ آبان‌ماه با فرمان رئیس‌جمهوری میان دولت و بخش خصوصی امضا شد.
آن‌طور که شرکت ملی نفت مدعی شده، برآورد‌ها حاکی از آن است که با اجرایی شدن این قرارداد‌ها و سرمایه‌گذاری حدود ۸۰۰ میلیون دلاری در یک بازه زمانی حداکثر دو ساله شاهد خاموش شدن حدود ۳۰ مشعل و جلوگیری از هدررفت روزانه بیش از ۲۹۵ میلیون فوت مکعب گاز فلر یعنی حدود ۸.۳ میلیارد مترمکعب در سال باشیم.
ایجاد درآمد سالانه حدود ۵۵۰ میلیون دلار برای کشور، تولید حدود ۸۰۰ هزار تن مایعات گازی در سال که منجر به افزایش خوراک پتروشیمی‌ها خواهد شد و همچنین تزریق حدود ۲۰۰ میلیون فوت مکعب در روز گاز سبک به شبکه سراسری از دیگر دستاورد‌های این قراردادهاست.
اما باید دید این وعده‌ها محقق می‌شوند؟
وعده شرکت ملی نفت مبنی بر جمع‌آوری ۹۰ درصد از گاز‌های مشعل تا ۲ سال آینده
محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت، در آیین امضای قرارداد فروش و جمع‌آوری ۲۹۵ میلیون فوت مکعب گاز با اشاره به اینکه در چند سال منتهی به آغاز دولت چهاردهم، در مجموع ۳۳۰ میلیون فوت مکعب یعنی ۹.۳ میلیون مترمکعب در روز ظرفیت برای جمع‌آوری گاز‌های ارسالی به مشعل ایجاد شده بود، گفت: «از جمله این طرح‌ها می‌توان به راه‌اندازی ردیف نخست کارخانه ان‌جی‌ال ۳۲۰۰، پروژه‌های کوتاه‌مدت پارسی کلاستر، مارون ۳، ۵ و ۶ و چشمه خوش اشاره کرد.»
وزیر نفت با بیان اینکه بر اساس اهداف کمّی ارائه‌شده در برنامه هفتم پیشرفت، شرکت‌های ملی نفت و گاز ایران مکلف به جمع‌آوری گاز‌های مشعل حدود ۱.۵ میلیارد فوت مکعب در روز تا پایان این برنامه هستند، اظهار کرد: «پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۱۴۰۴ نیز بهره‌برداری از برخی پروژه‌های فرعی قرارداد‌های بیدبلند و مارون، انجام شود. با اجرای ۱۲ قراردادی که امروز امضا شد، مقدار جمع‌آوری گاز‌های مشعل تا پایان سال ۱۴۰۵ به‌تدریج حدود ۲۹۵ میلیون فوت مکعب در روز افزایش می‌یابد.»
همچنین حمید بورد، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در آیین امضای قرارداد فروش و جمع‌آوری ۲۹۵ میلیون فوت مکعب گاز مشعل از آغاز مرحله تازه‌ای در اجرای طرح جامع جمع‌آوری گاز‌های مشعل کشور خبر داد و گفت: «بر اساس برنامه‌ریزی انجام‌شده، تا دو سال آینده ۱.۹ میلیارد فوت مکعب گاز مشعل، معادل حدود ۹۰ درصد گاز‌های قابل جمع‌آوری، بازیافت خواهد شد.»
رقمی که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران عنوان کرده، معادل ۵۳ میلیون مترمکعب است.
وی با اشاره به امضای ۱۲ قرارداد جدید در این زمینه گفت: «این قرارداد‌ها که میان شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب و بخش خصوصی به امضا رسیده، طی ۶ تا ۱۸ ماه آینده وارد فاز اجرایی می‌شوند و دستاورد‌های مهمی از جمله خاموشی ۳۲ مشعل، جلوگیری از سوزاندن روزانه حدود ۳۰۰ میلیون فوت مکعب گاز غنی (۸.۴ میلیون مترمکعب)، تزریق روزانه ۲۰۰ میلیون فوت مکعب گاز سبک (۵.۶ میلیون مترمکعب) به شبکه سراسری و تولید سالانه بیش از ۸۰۰ هزار تن مایعات گازی را به همراه دارد.»
مطابق قانون برنامه هفتم، دولت مکلف است سالانه ۱۶ میلیارد متر مکعب گاز‌های مشعل معادل ۴۴ میلیون مترمکعب در روز را جمع‌آوری کند.
رقم ۱.۹ میلیارد فوت مکعبی که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران عنوان کرده است، بیش از تکالیف برنامه هفتم است. در قانون سالانه ۱۶ میلیارد مترمکعب و روزانه حدود ۱.۵ میلیارد فوت مکعب تکلیف شده است، اما مدیرعامل شرکت ملی نفت وعده داد که تا دو سال آینده، ۱.۹ میلیارد فوت مکعب گاز مشعل، معادل حدود ۹۰ درصد گاز‌های قابل جمع‌آوری، بازیافت می‌شود. رقمی که معادل ۵۳ میلیون مترمکعب است.
حال باید پرسید با توجه به میزان جمع‌آوری گاز‌های مشعل که در حال حاضر صورت می‌گیرد، دستیابی به چنین هدفی اساسا امکان‌پذیر است؟
فاصله میزان جمع‌آوری گاز‌های مشعل در حال حاضر تا اهداف محقق شده، بین ۱۰.۲ میلیارد تا ۱۲.۷ میلیارد مترمکعب است
مطابق اظهارات هوشنگ فلاحتیان، معاون وزیر نفت، در اردیبهشت سال ۱۴۰۳، تا پیش از سال ۱۴۰۱، روزانه یک میلیون و ۴۰۰ هزار مترمکعب گاز همراه جمع‌آوری می‌شد که در پایان سال ۱۴۰۱، جمع‌آوری گاز‌های همراه به طور روزانه به هشت میلیون و ۲۰۰ هزار مترمکعب رسید.
لازم به ذکر است که جواد اوجی، وزیر نفت در آیین بهره‌برداری از ۱۷ طرح کلان صنعت نفت در تیرماه سال ۱۴۰۳ عنوان کرد که وزارت نفت توانست روزانه ۱۶ میلیون مترمکعب گاز همراه مشعل را جمع‌آوری کند.
با این حال پاک نژاد عنوان کرده است که در چند سال منتهی به آغاز دولت چهاردهم، در مجموع ۳۳۰ میلیون فوت مکعب یعنی ۹.۳ میلیون مترمکعب در روز ظرفیت برای جمع‌آوری گاز‌های ارسالی به مشعل ایجاد شده بود.
با این که میان اظهارات وزیر پیشین نفت و وزیر کنونی نفت، اختلاف هفت میلیون مترمکعبی وجود دارد، اما باید گفت به هر حال فاصله میزان جمع‌آوری گاز‌های مشعل در حال حاضر با اهداف تعیین‌شده، بسیار است.
با توجه به رقم جمع‌آوری روزانه ۱۶ میلیون مترمکعب گاز همراه نفت در روز، این رقم سالانه به حدود ۵.۸ میلیارد مترمکعب می‌رسد. حال اگر عدد ۹.۳ میلیون مترمکعب ملاک باشد، سالانه ۳.۳ میلیارد مترمکعب جمع‌آوری می‌شود.
این بدان معناست که فاصله میزان جمع‌آوری گاز‌های مشعل تا اهداف محقق شده، بین ۱۰.۲ میلیارد تا ۱۲.۷ میلیارد مترمکعب است. با توجه به اختلاف قابل توجه میان وعده و عمل آیا می‌توان امیدوار بود که ۹۰ درصد از فلرسوزی در کشور تا دو سال آینده پایان یابد؟
