نرخ خودکشی رزیدنت‌ها در ایران ۱۵ برابر میانگین جهانی / عضو کمیسیون بهداشت: پزشکیان رأسا ورود کند یا شاهد مهاجرت گسترده پزشکان جوان باشیم
نشان تجارت - در روز‌های اخیر، خبر درگذشت ناگهانی یاسمن شیرانی، رزیدنت تخصصی زنان و زایمان، بار دیگر جامعه پزشکی ایران را در شوک فرو برده است. هرچند علت دقیق مرگ او هنوز به‌طور رسمی تأیید نشده، اما شماری از همکارانش می‌گویند این حادثه بر اثر خودکشی رخ داده است.
این واقعه زمانی تلخ‌تر می‌شود که بدانیم یاسمن از خانواده‌ای سراسر پزشکی می‌آمد؛ پدر، مادر، خاله، پدربزرگ و مادربزرگش همگی پزشک بودند. با این حال، تجربه و حمایت چنین خانواده‌ای نتوانسته فشار طاقت‌فرسای دوران رزیدنتی را برای او قابل تحمل کند.
لنست: ایران یکی از بالاترین نرخ‌های خودکشی رزیدنت‌ها را دارد
مجله لنست (The Lancet)، از معتبرترین نشریات علمی و پزشکی جهان که از قرن نوزدهم تاکنون منتشر می‌شود، در شماره ژوئن ۲۰۲۴ خود گزارشی درباره افزایش خودکشی میان رزیدنت‌های ایرانی منتشر کرده است.
این گزارش می‌گوید خودکشی در میان پزشکان جهان به‌طور کلی نگران‌کننده است و نرخ آن بسیار بالاتر از جمعیت عمومی است. طبق یک تحلیل در سال ۲۰۱۹، ۲۵.۵ درصد پزشکان در طول عمر خود افکار خودکشی را تجربه کرده‌اند.
اما بخش تکان‌دهنده گزارش مربوط به ایران است؛ جایی که خودکشی در میان رزیدنت‌ها به یک بحران ساختاری تبدیل شده است. بر اساس پژوهش‌های داخلی، ۳۴ درصد از رزیدنت‌های ایرانی دچار افکار خودکشی‌اند و بنا به گزارش لنست، سالانه حدود ۱۳ رزیدنت پزشکی در ایران بر اثر خودکشی جان خود را از دست می‌دهند.
با توجه به تعداد حدود ۱۵ هزار رزیدنت فعال، این رقم معادل ۱۰۰ مورد خودکشی در هر ۱۰۰ هزار نفر است؛ در حالی‌که نرخ جهانی حدود ۶/۵ خودکشی در هر ۱۰۰ هزار نفر است.
چرایی بحران: ساعات طاقت‌فرسا، درآمد اندک، و ممنوعیت طبابت آزاد
به نوشته لنست، رزیدنت‌های ایرانی ساعات طولانی کار می‌کنند و در عوض، دستمزد اندکی دریافت می‌کنند. طبق قانون، آنها اجازه ندارند در بیرون از بیمارستان‌های دولتی طبابت کنند یا مطب شخصی داشته باشند.
از سوی دیگر، بسیاری از کادر درمان با خشونت یا پرخاشگری بیماران و همراهان مواجه می‌شوند، و در عین حال، به‌دلیل انگ اجتماعی، از مراجعه برای درمان روانی خودداری می‌کنند.
این شرایط باعث شده تا استرس، بی‌خوابی مزمن، فرسودگی شغلی و افسردگی، به بخشی از زندگی روزمره رزیدنت‌ها تبدیل شود؛ وضعیتی که به گفته لنست، «ترکیبی مرگبار از خستگی، ناامیدی و بی‌پناهی» را در میان پزشکان جوان رقم زده است.
این گزارش پیشنهاد می‌کند مجموعه‌ای از اقدامات از پیشگیری تا بازتوانی روانی، در سطوح فردی و سازمانی و زیر نظر مجلس، وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشکی و بیمه اجرا شود.
در این چارچوب، یکی از مهم‌ترین توصیه‌ها بازتعریف جایگاه رزیدنت‌ها به‌عنوان شاغلان رسمی است؛ چرا که رزیدنت‌ها عملاً تمام‌وقت کار می‌کنند، اما از حقوق و مزایای کارکنان رسمی بی‌بهره‌اند.
لنست می‌نویسد اگر دولت توان افزایش مستقیم حقوق را ندارد، باید اجازه دهد رزیدنت‌ها بتوانند در خارج از بیمارستان‌های دولتی فعالیت محدود درمانی داشته باشند. همچنین، افزایش سالانه تعرفه‌های پزشکی متناسب با نرخ تورم، بهبود کیفیت خوابگاه‌ها و امکانات رفاهی، و گفت‌و‌گو با نمایندگان رزیدنت‌ها از دیگر راهکار‌های پیشنهادی است.
عضو کمیسیون بهداشت مجلس: پزشکیان راسا به موضوع رزیدنت‌ها ورود کند
در همین زمینه، سلام ستوده، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، تأکید کرده است که دولت در پاسخ به مطالبات این قشر ناکام بوده است:انتظارات رزیدنت‌ها عجیب و غیرممکن نیست. آنها فقط سامان‌دهی منطقی می‌خواهند؛ تعیین ساعت کاری عادلانه، حفظ شأن و افزایش حقوق‌شان.
ستوده با اشاره به جلسات متعدد کمیسیون بهداشت درباره بحران فرسودگی پزشکان جوان گفته است: «آقای پزشکیان که خود سابقه وزارت بهداشت دارد، کاملاً بر این حوزه اشراف دارد و ما همه دغدغه‌ها را به وزارتخانه منتقل کرده‌ایم. اما متأسفانه هنوز برنامه‌های حمایت از رزیدنت‌ها عملیاتی نشده‌اند.»
او از رییس‌جمهور درخواست کرده «راسا وارد موضوع رسیدگی به وضعیت دستیاران پزشک شود.»
این عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس می‌گوید «منطقی نیست که این قشر این همه مشکل داشته باشند و ما با کمبود ۳۰ هزار پزشک در کشور مواجه باشیم.»
ستوده می‌گوید با وجود این همه مشکلاتی دستیاران پزشک با آن مواجه‌اند «طبیعی است که خیلی از پزشک‌ها به سمت انجام عمل‌های زیبایی می‌روند تا راحت‌تر به پول‌شان برسند.»
این نماینده مجلس افزود: ما در کمیسیون بهداشت و درمان به دنبال یک طرح جامع برای رسیدگی به وضعیت رزیدنت‌ها هستیم.
او گفته: در این خصوص با مدیران وزارت بهداشت هم جلسه داشتیم و امیدوارم زودتر این بحث‌ها جمع‌بندی شود تا در صحن مجلس به قانون تبدیل شود.
به گفته ستوده، طرح جامع برای سامان‌دهی وضعیت رزیدنت‌ها شامل «تعیین ساعت کاری منطقی، افزایش حقوق، و بالا بردن انگیزه رزیدنت‌ها» است تا با حفظ جایگاه و شخصیت این قشر، شاهد رضایت واقعی در چهره آنان باشیم.
این عضو کمیسیون بهداشت تأکید کرده است که اگر مشکل حقوق و ساعت کاری حل شود، ۸۰ درصد نارضایتی این قشر برطرف خواهد شد. «مگر می‌شود گروهی که با جان مردم سر و کار دارند، در چنین شرایطی رها شوند؟ رسیدگی به آنها یعنی افزایش کیفیت بهداشت و سلامت جامعه.»
او هشدار داده است که ادامه این وضعیت، به مهاجرت گسترده پزشکان جوان و از دست رفتن سرمایه انسانی نظام سلامت ایران منجر خواهد شد.
