هر آنچه باید از تعاونی دانست
نشان تجارت - هدی کاشانیان: تعاونی نوعی سازمان اقتصادی است که اعضای آن برای دستیابی به اهداف مشترک، مانند بهبود شرایط اقتصادی، اجتماعی یا فرهنگی، به صورت دموکراتیک با یکدیگر همکاری می‌کنند. تعاونی‌ها می‌توانند در حوزه‌های مختلفی فعالیت کنند، از جمله تولید، مصرف، کشاورزی، خدمات و مسکن. ویژگی اصلی تعاونی‌ها این است که هر عضو در تصمیم‌گیری‌ها حق رای مساوی دارد و سود و زیان به نسبت مشارکت هر عضو تقسیم می‌شود. این ساختار باعث تقویت عدالت و بهره‌وری بیشتر در میان اعضا می‌شود.
تاریخچه تعاونی
نخستین شرکت تعاونى در سال ۱۸۴۴ میلادى در یکى از شهرهاى کوچک انگلیس به نام «راچ دیل» در دکانى کوچک با سرمایه اولیه ۲۸ لیره و پس انداز ۳۰ پنى در هفته شروع به کار کرد که در ابتدا فقط دو شب در هفته فعال بود و پنج نوع کالا عرضه مى‌کرد. به فاصله یک سال، تعداد اعضاى این شرکت از ۲۷ نفر به ۹۰۰ نفر رسید و سرمایه آن نیز به هفت هزار لیره افزایش یافت. صد سال بعد، میلیون‌ها انگلیسى عضو این شرکت تعاونى شدند.
آغاز تعاون رسمی در ایران را می‌توان به تصویب قانون تجارت ایران در سال ۱۳۰۳ خورشیدی دانست که موادی از این قانون به بحث در مورد تعاونی‌های تولید و مصرف پرداخته بود. اما از لحاظ تشکیل و ثبت فعالیت تعاونی‌های رسمی می‌توان سال ۱۳۱۴ را آغاز فعالیت تعاونی‌ها در ایران دانست، زیرا در این سال توسط دولت اقدام به تشکیل نخستین شرکت تعاونی روستایی در منطقه داورآباد گرمسار گردید.
تعریف شرکت تعاونی در قانون تجارت
تعریف شرکت تعاونی بر پایه همکاری، تعاون، فعالیت گروهی و مواردی از این قبیل شکل گرفته است که اعضا با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های تعیین شده می‌توانند به سوددهی برسند. شرکت‌های تعاونی با تشکیل اعضا و مشخص کردن قوانین و اصول فعالیت خود، می‌توانند پروژه‌های در دست اجرای خود را شروع کنند. تشکیل تعاونی نیاز به تایید از سازمان‌ها و ارگان‌های ذی ربط کشوری و پیروی از اصول و مراحل قانونی دارد و همچنین شما می‌توانید با استعلام تعاونی مسکن سرمایه خود را در تعاونی مناسب جهت سرمایه گذاری کنید.
تعاونی مسکن یکی از پرطرفدارترین تعاونی‌ها در دنیا است که بیشتر شیوه سرمایه‌گذری از طریق آنها در قالب قرارداد‌های پیش خرید و پیش فروش آپارتمان، ملک، ساختمان و… است. تعاونی‌ها به طور کل و بخصوص تعاونی مسکن از مهم‌ترین فاکتور‌هایی هستند که در افزاش رشد و رونق تجارت یک منطقه، شهر و درنهایت یک کشور تاثیر فوق‌العاده‌ای دارند به شرطی که فعالیت آنها به شیوه اصولی، قانونی و حرفه‌ای باشد. در قانون تجارت جمهوری اسلامی ایران، تعاونی به این صورت تعریف شده است که طبق ماده ۱۹۰ و ۱۹۱ قانون تجارت، تعاونی‌ها با هدف فروش یا ارائه خدمات اعضا خود را تعیین کرده و می‌توانند فعالیت خود را شروع کنند.
ثبت شرکت تعاونی
تعداد حداقل شرکا در شرکت تعاونی هفت نفر است و شایان ذکر است که میزان سرمایه محدودیتی ندارد و حداقل تعداد هیئت مدیره و یا مدیران ۱ نفر و یا بیشتر است. میزان مسئولیت هر یک از شرکا، در صورتی که سهامی باشد به میزان مبلغ اسمی هر سهامدار و در صورتی که غیرسهامی باشد مطابق تراض شرکا در اساسنامه می‌باشد تنها اشخاص حقیقی، یعنی اشخاص انسانی قادرند جهت تشکیل شرکت تعاونی اقدام نمایند و عضو آن شوند. (مطابق ماده ۸ قانون بخش تعاونی می‌گوید: عضو در شرکت‌های تعاونی شخصی است حقیقی یا حقوقی غیردولتی که واجد شرایط مندرج در این قانون بوده و ملتزم به اهداف بخش تعاونی و اساسنامه قانونی آن باشد.)
اهداف تعاون (ماده یک قانون تعاون)
۱. ایجاد و تامین شرایط و امکانات کار برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل.
۲. قراردادن وسائل کار در اختیار کسانیکه قادر بکارند ولی وسائل کار ندارند.
۳. پیشگیری از تمرکز و تداول ثروت در دست افراد و گرو‌های خاص جهت تحقق عدالت اجتماعی
۴. جلوگیری از کارفرمای مطلق شدن دولت
۵. قرار گرفتن مدیریت و سرمایه و منافع حاصله در اختیار نیروی کار و تشویق بهره برداری مستقیم از حاصل کارخود
۶. پیشگیری از انحصار، احتکار، تورم و اضرار به غیر
۷. توسعه و تحکیم مشارکت و تعاون عمومی بین همه مردم
به طور خلاصه، تعاونى‌ها به منظور ارائه خدمت به اعضا و براى رفع نیازهاى آنان سازماندهى شده‌اند و بیش از آن که بر برگشت سرمایه سرمایه‌گذاران اهمیت دهند، بر تولید منفعت بیشتر براى اعضا متمرکز شده‌اند. این رویکرد عضومدارانه، تعاونى‌ها را در اساس از دیگر شرکت‌هاى سهامى متفاوت مى‌کند. همچنین می‌توان گفت تعاونی‌ها برای تأثیرگذارى روى سطح قیمت‌ها، ایجاد اشتغال و جلوگیرى از انحصار بوجو آمده‌اند.
مزایای شرکت‌های تعاونی
از مزایای تاسیس شرکت‌های تعاونی به طورکلی می‌توان به فعالیت‌هایی گسترده و موثر در حوزه‌های تولید، توزیع، مصرف، مسکن و کشاورزی اشاره کرد. اما به طور جزئی‌تر مزایای شرکت‌های تعاونی شامل موارد زیر می‌شود:
• با تاسیس شرکت‌های تعاونی خدمات با قیمتی ارزان تری ارائه می‌شود
• واسطه‌ها و دلالان بین تولید کننده و مصرف کننده حذف می‌شود
• فرصت‌های شغلی زیادی ایجاد شده و میزان درصد معضل بیکاری کمتر می‌شود
• حمایت‌های دولتی و منابع مالی به طور عادلانه بین همگان توزیع می‌شود
• امکان توانمندسازی نیرو‌های انسانی بویژه کارآفرینان فراهم می‌شود
• منابع مردمی به جهت بهره‌گیری در تولید و اشتغال نیز تجمیع می‌یابد
• از توزیع ناعادلانه درآمد‌های دولتی، سواستفاده، انحصار و رانت‌خواری جلوگیری می‌شود
• مشارکت‌های عمومی جهت فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی نظارت می‌شود و مورد حمایت قرار می‌گیرد
• جهت بهره گیری از سرمایه‌های اجتماعی بستر مناسبی فراهم می‌شود
• گروه‌های جوان و فارغ التحصیلان جهت استفاده حداکثری از توامندی آنها و حمایت از آنها
از دیگر مزایای شرکت‌های تعاونی‌ها می‌توان به نقش پررنگ آنها در حوزه‌های تولید کالا‌های عمومی، تامین منابع مالی خرد، تامین خدمات رفاهی برای بخش‌های روستایی کشور؛ نگهداری زیرساخت‌های عمرانی کشور، کاهش سطح فقر و… اشاره کرد.
شرایط عضویت در شرکت تعاونی
براساس ماده ۹ قانون تجارت شرایط ثبت شرکت بر این است که باید تابعیت کشور را داشته باشید. نباید هیچ شخص ورشکسته‌ای ثبت شرکت انجام و البته نباید در شرکت تعاونی دیگری عضو و یا سابقه اختلاس یا کلاهبرداری داشته باشد.
مدارک مورد نیاز ثبت شرکت تعاونی
امروز ثبت و رسمی کردن شرکت در حوزه‌های مختلف نیاز به داشتن تاییدیه از سازمان‌ها و موسسات دولتی دارد که به این منظور باید مدیران و کسانی که تمایل به ثبت شرکت تعاونی دارند، تمامی مدارک و پرونده‌های لازم را تهیه کرده و در زمان مشخص به سازمان ارائه کنند.
در زیر موارد مشترک برای اکثریت تعاونی‌ها لیست شده است:
• در ۴ رونوشت اساسنامه تصویب شده شرکت تعاونی در اولین مجمع عمومی عادی ارائه گردد.
• مجوز رسمی اداره تعاون ارائه گردد.
• دعوت نامه تشکیل نخستین مجمع عمومی عادی در ۴ رونوشت ارائه گردد.
• ارائه صورت جلسه نخستین مجمع عمومی عادی در ۴ رونوشت که دال بر تصویب اساسنامه و انتخاب اولین هیات مدیره و بازرس یا بازرسان است.
• ارائه رسید پرداخت سرمایه شرکت در ۴ رونوشت طبق اساسنامه به صندوق تعاون
• ارائه فهرست اسامی و مشخصات و نشانی اعضاء اولین هیات مدیره و بازرس یا بازرسان
• ارائه فهرست اسامی و امضاء حاضرین در نخستین مجمع عمومی عادی در ۴ رونوشت
• ارائه صورت جلسه نخستین هیأت مدیره دال بر انتخاب رئیس و نایب رئیس و منشی هیات مدیره و انتخاب مدیرعامل و مشخص نمودن صاحبان امضای مجاز
• ارائه فهرست و مشخصات اعضای هیئت مدیره، بازرسان و مدیر عامل در ۴ رونوشت
• ارائه ۴ رونوشت از مجوز ثبت تعاونی توسط اداره کل یا ادارات تعاون شهرستان ذی ربط
موارد بالا مهم‌ترین مدارک لازم برای ثبت شرکت است؛ همچنین مواردی را شامل می‌شود که برای بسیاری از تعاونی‌های مشتریک و ثابت است. برخی از مدارک نیز ممکن است در ثبت شرکت تعاونی در یک حوزه فعال مورد نیاز باشد که در موارد بالا ذکر نشده است به همین دلیل کسانی که تمایل به ثبت شرکت دارند بهتر است با متخصصی حوزه مد نظر مشورت کرده و یا لیست مدارک مورد نیاز را صرفا از مراکز دولتی دریافت کنند.
اساسنامه شرکت تعاونی
هر شرکت تعاونی باید اساسنامه داشته باشد. اساسنامه در بردارنده نکات و مقرراتی است که نوع شرکت تعاونی و موضوع و حدود فعالیت آن، مرجع‌های تصمیم‌گیری، مدیریت، نظارت شرکت، وظایف، اختیارات آنها، حق و حقوق و تکالیف اعضا را مشخص می‌نماید و بعد از تصویب به صورت سندی آماده می‌شود که مندرجات آن برای همه اعضای شرکت تعاونی و اداره کنندگان شرکت لازم الرعایه است.
هزینه ثبت شرکت تعاونی
یکی از فاکتور‌های مهم در ثبت شرکت تعاونی یا شاید مهم‌ترین پارامتر، هزینه و قیمت ثبت است که مواردی در تعیین آن تاثیرگذار است. در این بخش به هزینه ثبت شرکت تعاونی پرداخته‌ایم و لیستی از مواردی که هزینه نیاز دارند قرارداده‌ایم:
• تنظیم اساسنامه و اظهارنامه و اوراق ثبتی
• حق الدرج
• حق الثبت
• روزنامه رسمی
• پوشه و گیره و لوازم مورد نیاز
• حق الوکاله
• پلمپ دفاتر
• مهر شرکت (اختیاری)
