کنکور و چالش عدالت آموزشی؛ میانگین پایین معدل امتحانات نهایی و طبقاتی‌شدن آموزش!
نشان تجارت - این تغییرات دست‌کم در ظاهر با هدف افزایش عدالت آموزشی در ورود به دانشگاه انجام شدند، اما پیامد‌های برخی از آنها با نیت اولیه چندان همسان نبوده‌اند. از سال ۱۴۰۲ تاثیر معدل امتحانات نهایی در کنکور ۴۰ درصد و در کنکور امسال به ۵۰ درصد رسید. براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی معدل پایه یازدهم و دوازدهم نیز به میزان ۶۰ درصد از سال آینده در نتیجه کنکور تاثیر دارد. همچنین برای سال تحصیلی ۱۴۰۵ - ۱۴۰۶ و بعد از آن پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم به میزان ۶۰ درصد با تاثیر قطعی در نمره کل نهایی خواهد بود. بر همین اساس امتحان‌های این پایه‌ها نیز مثل پایه آخر دوره متوسطه دوم نهایی برگزار خواهد بود. اما در روز‌هایی که صحبت از طبقاتی‌شدن آموزش در ایران است، شرط معدل عدالت آموزشی را افزایش می‌دهد یا به طبقاتی‌شدن بیشتر آموزش دامن زده است؟
میانگین معدل در امتحانات نهایی خرداد ۱۴۰۳ کمتر از ۱۰ بوده است. این یعنی بخش عمده‌ای از دانش‌آموزان نمرات پایینی را در آزمون نهایی کسب کرده‌اند. از سوی دیگر بررسی منتخبان کنکور ۱۴۰۳ و پیشینه تحصیلی آنها حکایت از ناعدالتی آموزش دارد. موضوعی که این روز‌ها بسیاری نیز به آن پرداخته‌اند. در کنکور سراسری سال ۱۴۰۳، فقط ۷ درصد برترین‌های کنکور از مدارس دولتی بودند. این آمار حتی نسبت به سال‌های گذشته نیز کاهش یافته و بر شمار رتبه‌های برتری که در مدارس پولی، از «سمپاد» گرفته تا غیرانتفاعی درس خوانده‌اند افزوده شده است. به این ترتیب دانش‌آموزانی که در مدارس پولی درس خوانده‌اند توانستند نمرات بهتری در آزمون نهایی کسب کنند و عملا سوابق تحصیلی بهتر، مثل صندلی دانشگاه‌های برتر به شکل غیرمستقیم با پول خریداری شده است.
از سوی دیگر برتری استان‌هایی که به لحاظ اقتصادی برخورداری بیشتری دارند نیز خود گویای تاثیر فزاینده اقتصاد بر نتایج کنکور است. در میان رتبه‌های برتر استان تهران با ۱۱ نفر و سپس استان‌های خراسان رضوی، اصفهان و آذربایجان شرقی به‌ترتیب با ۷، ۴ و ۳ رتبه برتر، جزو صدرنشینان جدول هستند. نکته دیگر اینجاست که وقتی در استان تهران، مدارس دولتی سهمی از رتبه‌های برتر نداشته‌اند، در شهر‌های کم‌برخوردار وضعیت این مدارس به مراتب بدتر خواهد بود.
موافقان و مخالفان تاثیر سوابق تحصیلی چه می‌گویند؟
در چنین شرایطی عبدالرسول پورعباس سرپرست سازمان ملی سنجش گفته که شرط معدل و اثر سوابق تحصیلی توانسته اثر مثبتی بر توزیع عدالت آموزشی داشته باشد. موافقان تاثیر سوابق تحصیلی می‌گویند که این مصوبه مرجعیت را به مدرسه و معلم‌های مدارس بازگردانده است. همچنین تاثیر سوابق تحصیلی سنجش سواد و علم دانش‌آموزان تنها به وسیله تست‌زنی را کمرنگ کرده است. اما این فقط یک بخش ماجراست. مخالفان مصوبه تاثیر سوابق تحصیلی می‌گویند مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی، سکان هدایت فرایند یاددهی - یادگیری را از دست معلمان خارج کرده و به دست امتحان نهایی می‌سپارد و دبیرستان‌ها به کلاس‌های کنکور بدل خواهد شد.
در این بین آموزش و پرورش نیز اطلاعات دقیق امتحانات نهایی رتبه‌های با تراز بالای کنکور را به تفکیک مدرسه و استان منتشر نکرده است. اطلاعاتی که می‌تواند معیار خوبی برای سنجش تاثیر شرط معدل و سوابق تحصیلی در میزان تحقق عدالت آموزشی کنکور باشد.
تنها با بررسی داده‌های دو سال گذشته به تفکیک مناطق و مدارس مختلف می‌توان نتایج تاثیر سوابق تحصیلی بر عدالت آموزشی را سنجید. عدالتی که بیش از چهار دهه کلیدواژه مسئولان آموزش و پرورش و سنجش بوده، اما همچنان تا تحققش فاصله وجود دارد. مسعود پزشکیان رییس دولت چهاردهم تاکید کرده که باید برای کنکور «معیار‌های جدیدی» وضع شود تا رقابت میان کسی که در روستا درس می‌خواند با دانش‌آموز شمال تهران «عادلانه و برابر» باشد.
