پریرخ دادستان که بود؟

نشان تجارت - هدی کاشانیان: پروفسور «پریرخ دادستان» از بنیانگذاران علم روان شناسی نوین ایران است و بسیاری او را مادر روان شناسی ایران می‌نامند. دکتر دادستان سال‌ها با عشق و علاقه به تدریس روان شناسی رشد، بالینی کودک، مرضی، ارزشیابی شخصیت، تشخیص و جنایی پرداخت.

بیوگرافی پریرخ دادستان

پریرخ دادستان یکم فروردین ۱۳۱۲ در تهران چشم به جهان گشود. پدرش جلال الدین دادستان و پدربزرگش شاهزاده مهدی قلی میرزا و از نوادگان عباس میرزای قاجار بود. وی دارای هوش و استعداد فراوانی بود و در چهار سالگی وارد «دبستان خورشید» شد و در همان کودکی زبان فرانسه را آموخت. در سن ۱۵ سالگی از «دبیرستان ناموس» دیپلم علمی خودش را گرفت و از دبیرستان «شاهدخت» دیپلم ادبی‌اش را دریافت کرد.

هنگامی که ۱۶ ساله بود، در دومین آزمون اعزام به خارج از کشور شرکت کرد و به عنوان تنها زن حاضر در آن آزمون پذیرفته شد و یک سال بعد به پایتخت سوئیس اعزام شد. دکتر دادستان دارای استعداد، توانایی بی‌نظیر و درخشش بسیار بالایی بود تا جایی که توجه ژان پیاژه را به خود جلب کرد و همین امر موجب شد تا او راهنمایی پایان نامه‌ دکتر دادستان را بپذیرد. دکتر دادستان در دانشگاه ژنو علاوه بر تحصیل در رشته روان شناسی تحولی، به دلیل علاقه شخصی‌اش کار بالینی را هم دنبال کرد و در همین زمینه مدارکی، چون دیپلم تخصصی بالینی کودک و دیپلم روان شناسی تجربی را به‌دست آورد.

ماجرای از هوش رفتن پریرخ دادستان بر اثر گرسنگی

دکتر دادستان درباره خاطرات دوران دانشجویی‌اش می‌گوید: در دو سالی که در سوئیس درس می‌خواندم نود درصد غذای من نان و پنیر بود. سوئیس کشور گرانی بود. رساله‌ام با پیاژه بود و او روش و سخت‌گیری‌های خاص خودش را داشت. من وسع مالی نداشتم با این وجود دوره لیسانس را به جای چهار سال، سه ساله خواندم.

روز امتحانی که با پیاژه داشتم سر جلسه از شدت گرسنگی در حال از هوش رفتن بودم. امتحان شش ساعت طول می‌کشید و من دو روز بود که چیزی نخورده بودم. خانه من درست نقطه مقابل دانشگاه آن سوی دریاچه ژنو بود. صبح پول نداشتم با قایق از رودخانه رد شوم برای همین از ۵ صبح پیاده راه افتاده بودم تا به موقع به امتحان برسم. دو ساعتی که از امتحان گذشت دیدم در حال از هوش رفتن هستم و ممکن است فرصت موفقیت را از دست بدهم. در این شرایط سخت، به دلیل طولانی بودن امتحان، اندکی استراحت دادند. وسیله پذیرایی آوردند، اما من پولی برای خرید نداشتم. مغزم قفل کرده بود. دوستی یونانی داشتم. پرسید: چرا چیزی برنداشتی؟ غرورم اجازه نداد بگویم پول ندارم؛ گفتم میل ندارم. دوستم نگاهی به من کرد و گفت: بی‌خود! چند ساعته داری فکر می‌کنی باید چیزی بخوری و خودش برایم یک کیک و قهوه خرید و مرا نجات داد. من آن امتحان را با نمره خوبی قبول شدم، اما به‌رغم اصرار شدید پیاژه مبنی بر اینکه ما شما را برای آن جامعه تربیت نکردیم و نباید به ایران برگردید، در سال ١٣٣٩ به کشور بازگشت.

فعالیت های پریرخ دادستان

هم‌زمان با ورود دکتر دادستان به ایران، نخستین مرکز هدایت حرفه‌ای و هدایت تحصیلی بنیان گذاشته شد که مسئولیت آن را وی بر عهده گرفت. ایشان دو سال مسئولیت دفتر روان شناسی دانشگاه پلی‌تکنیک را با نظارت دانشگاه فرانسه و برای هدایت دانشجویان عهده‌دار می‌شود. از سال ۱۳۷۲ تا سال ۱۳۸۹ مدیر دفتر مطالعات و تحقیقات علوم انسانی، معاونت پژوهشی و برنامه‌ریزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران - جنوب می‌شود و از سال ۱۳۷۵ تا سال ۱۳۸۹ مدیر گروه روانشناسی سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی شد و همچنین عهده‌دار چندین طرح پژوهشی در سطح ملی شد.

کتاب ها و تالیفات پریرخ دادستان

۱- روانشناسی ژنتیک ۲: نظام‌های تحولی: از روان‌تحلیل‌گری تا رفتارشناسی و نظام‌های عینی

۲- روانشناسی جنایی

۳- روان‌شناسی بالینی: مبانی آزمایش بالینی و فرآیند تشخیص به انضمام: الگوی مصاحبه بالینی، تست افسردگی بک، مقیاس اضطراب کتل

۴- ارزشیابی شخصیت کودکان بر اساس آزمون‌های ترسیمی

۵- نقاشی کودکان: کاربرد تست ترسیم خانواده در کلینیک

۶- روانشناسی مرضی تحولی (۱): از کودکی تا بزرگسالی

۷- روانشناسی مرضی تحولی (۲): از کودکی تا بزرگسالی

۸- گفتگو‌های آزاد با ژان پیاژه

۹- دیدگاه پیاژه در گستره تحول روانی: مراحل فرآیند‌های شناختی، آزمون‌های تشخیص عملیاتی از کودکی تا...

۱۰- تاسیس فصلنامه روانشناسان ایرانی با همکاری دانشگاه آزاد در سال ۱۳۸۲

درگذشت پریرخ دادستان

دکتر پریرخ دادستان صبح شنبه ۲۲ آبان ماه ۱۳۸۹، در سن ۷۷ سالگی به علت بیماری سرطان در تهران درگذشت. پس از درگذشت وی فیلم مستندی از آثار و دوران زندگی‌اش تحت عنوان «پرواز ژنو- تهران» به تهیه‌کنندگی محمد فاتحی و کارگردانی مهران فیروزبخت ساخته شد و در دومین سالگرد یادبودش به نمایش درآمد.