وضعیت اعتیاد در میان دانش آموزان حاشیه نشین چگونه است

در واقع مدیر کل دفتر پیشگیری از آسیب های اجتماعی آموزش و پرورش گفت: ۱۳۶ هزار نفر از دانش آموزان در معرض خطر ابتلا به مصرف مواد مخدر هستند و از این میان سه هزار و ۶۰۰ نفر حداقل یک بار مصرف کننده مواد مخدر بوده اند. این 136 هزار نفر دانش آموزانی هستند که نشانه های خطر را دارند یعنی متغیرهای روانی، اجتماعی و محیطی موید این است که این افراد ریسک خطر ابتلا به مصرف مواد مخدر را دارند و بر اساس اقدامات تشخیصی متوجه شدیم از میان آنها سه هزار و 600 نفر حداقل یک بار مصرف کننده مواد مخدر بودند بنابراین اختلال مصرف مواد در آنها احراز شد و این افراد به مراکز درمانی ارجاع شدند و با همراهی دانشگاه های علوم پزشکی تحت درمان سرپایی یا بستری قرار گرفتند. اما این خطر کماکان با انواع مختلف مواد صنعتی جان دانش آموزان را تهدید می کند.

در همین زمینه، رییس مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور دیروز عنوان کرده: هر جا حاشیه نشینی گسترش پیدا کند به همان اندازه اعتیاد در کودکان و نوجوانان نیز گسترش پیدا می کند زیرا این اقشار جامعه در معرض آسیب های اجتماعی بالایی قرار دارند.

این اظهارنظر موید همنشینی فقر و حاشیه نشینی است. شاید بتوان گفت از بی عدالتی اجتماعی تا بیکاری، همه ریشه در فقر دارند و کودکان نیز این طور قربانی می شوند.

مجید رضازاده در گفت وگو با ایلنا ضمن بیان این مطلب گفت: کودکان و نوجوانانی که سوءمصرف مواد مخدر دارند را به دلایلی نمی توان در مراکزی که بزرگسالان حضور دارند، نگهداری کرد و آنها نمی توانند در مراکز اقامتی حضور داشته باشند. به همین دلیل مدل اقامتی مراکز درمان و بازتوانی سوء مصرف مواد مخدر کودکان و نوجوانان را برای اولین بار در زاهدان راه اندازی کردیم و اکنون دو سال از آغاز این طرح می گذرد. در این اقامتگاه های ایجاد شده، بعد از درمان، سم زدایی و روانشناسی، بازتوانی را به کودکان و نوجوانان آموزش می دهیم و پس از این مراحل کودکان را به خانواده ها باز می گردانیم و اگر کودکان به هر شکلی سرپرست مشخصی نداشته باشند به مراکز نگهداری فرستاده می شوند.

رییس مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی با اشاره به دیگر مراکز درمان، بهبود و بازتوانی سوء مصرف نوجوانان که در دست تاسیس است، گفت: مراکز بهبود و بازتوانی با توجه به الگوی زاهدان در استان های البرز، خراسان شمالی و تهران تاسیس خواهد شد تا از این طریق بتوانیم به کودکان و نوجوانان معتاد خدمات ارائه دهیم. آمار شهرهایی که در آن کودکان و نوجوانان معتاد هستند، در دست نیست اما باید به این نکته اشاره کنیم که هر جا حاشیه نشینی گسترش پیدا کند به همان اندازه اعتیاد در کودکان و نوجوانان نیز گسترش پیدا می کند زیرا این اقشار جامعه در معرض آسیب های اجتماعی بالایی قرار دارند.

اما مشکل اعتیاد فقط در میان کودکان دانش آموز که صرفا درس می خوانند، نیست بلکه موج خطر در میان کودکان کار بیشتر است. رضازاده در زمینه بازپروری کودکان و نوجوانان کار معتاد عنوان کرده: در زمینه بازپروری کودکان و نوجوانان کار، فعالیت ما باید بیشتر و تخصصی تر شود. در مراکز روزانه خدمات مددکاری و برنامه ریزی شده ای به کودکان می دهیم اما این کودکان پس از گذراندن ساعاتی در این مراکز به آغوش خانواده هایی باز می گردند که یا اعتیاد دارند یا توانایی سرپرستی کودکان و نوجوانان را ندارند. نباید این موضوع را نادیده بگیریم که عامل ۹۰ درصد گرایش نوجوانان به اعتیاد، وضعیت نامناسب خانواده هاست. اکنون دیگر کسی نمی تواند منکر اعتیاد دانش آموزان باشد و این موضوع بسیار آشکار است و دانش آموزان معتاد پذیرفته شده اند. خوشبختانه اکنون دیگر همانند گذشته دانش آموزان معتاد از مدارس اخراج نمی شوند و با تلاش عوامل آموزش و پرورش به سوی درمان و بازپروری باز گردانده می شوند و مشاوران درمان با آنها در ارتباط نزدیک هستند.

رییس مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی با اشاره به مصرف داروهای اعتیادآور گفت: متاسفانه برخی دانش آموزان به دلیل عدم آگاهی و برای اینکه بهتر درس بخوانند یا بیشتر بیدار بمانند، داروهای اعتیادآور مصرف می کنند. آماری از مصرف داروهای اعتیادآور در جوانان و نوجوانان در دست نداریم اما می توانیم اعلام کنیم که اعتیاد دارویی در بین نوجوانان وجود دارد.

مصرف مواد مخدر چطور بین دانش آموزان شیوع پیدا می کند

از سویی دیگر چندی پیش نادر منصور کیایی، مدیرکل دفتر مراقبت از آسیب های اجتماعی آموزش وپرورش در رابطه با تعیین شیوع مصرف موادمخدر میان دانش آموزان عنوان کرده بود: چند راه در این زمینه وجود دارد. نخستین روش استفاده از پیمایش است یعنی از طریق پرسشنامه و مطالعات پیمایشی شیوع اعتیاد را ارزیابی کنیم. روش دوم استفاده از انواع روش های ثبتی است یعنی بررسی کنیم افرادی که برای درمان اعتیاد مراجعه می کنند در گروه سنی کودک و نوجوان قرار دارند یا خیر و با ثبت اطلاعات گروه سنی نوجوان متوجه شویم وضعیت چگونه است.

روش سوم استفاده از انواع روش های میدانی است که این روش ها شامل مصاحبه با خانواده ها و مشاهداتی است که در جامعه یا مدرسه صورت می گیرد اما هر یک از این موارد کاستی هایی داشته و نقدهایی به آن وارد است. به عنوان مثال در رابطه با پیمایش و روایی پاسخ ها نقدهایی وجود دارد.

یکی از روش هایی که به نظر می رسد برای بررسی شیوع اعتیاد میان دانش آموزان دقیق تر است، تدوین برنامه مددکاری مدرسه است که براین اساس چهار نهاد آموزش وپرورش، وزارت بهداشت، ستاد مبارزه با مواد مخدر و بهزیستی با همراهی یکدیگر به جای اینکه از طریق مطالعات پیمایشی یا داده های ثبتی وضعیت مصرف مواد را بررسی کنند از طریق پروژه همکاری برای شناسایی، درمان و بازتوانی دانش آموزان دارای اختلال مصرف مواد، اقدام می کنند.

در این میان این سوال مطرح می شود که پروژه همکاری برای شناسایی، درمان و بازتوانی دانش آموزان دارای اختلال مصرف مواد در آموزش وپرورش چه مسایلی را برای شناسایی دانش آموزان معتاد مطرح می کند؟

کیایی در این خصوص به انتخاب عنوان کرده: از سال 92 که این پروژه تعریف شد چند اتفاق افتاد و آموزش و پرورش شیوه نامه ای را به استان ها ارسال کرد تا مشخص شود غربالگری چگونه انجام خواهد شد. پس از آن مرحله مداخله، ارجاع و پیگیری های بعدی است و کارگاه های آموزشی به این منظور برگزار شد. یک سال بعد یعنی در سال تحصیلی 94-93 ستاد مبارزه با مواد مخدر کارگروه تخصصی با حضور نمایندگان چهار نهاد تشکیل داد و با همراهی یکدیگر شیوه نامه مشترکی را تدوین کردیم که این شیوه نامه بهار سال 94 بین چهار نهاد مبادله شد و میثاق کار قرار گرفت. برای تحکیم موضوع نیز شیوه نامه مدیریت فوریت های اجتماعی یا اورژانس اجتماعی از جمله در حوزه اعتیاد و مصرف مواد مخدر را برای ادارات آموزش وپرورش ارسال کردیم و نتیجه این شد که در سال های تحصیلی 93-92 و 94-93 مراحل آزمایشی در حد مداخله مختصر طی شد و سال تحصیلی 95-94 مرحله مداخله مختصر به مداخلات سطح بالاتر ارتقا یافت و با این هدف در آغاز سال تحصیلی گذشته دستورالعمل جامع تری را با اشاره ویژه به اینکه مداخلات به سطوح بالای تخصصی ارتقا یابد، به ادارات آموزش وپرورش ابلاغ کردیم.

وی تاکید کرده: موادی که این دانش آموزان مصرف می کردند بسته به نوع جغرافیا متفاوت بود یعنی مواد سبک و سنگین مانند شیشه مصرف می شد اما بیشتر آنها مصرف کننده مواد سبک هستند یعنی مواد مخدر صنعتی استفاده نمی کردند. اغلب دانش آموزان مصرف کننده مواد نیز پسرانی در گروه سنی بالای 15 سال هستند.

کیایی اظهار امیدواری کرده که در آینده با استمرار این پروژه و هماهنگی های ایجاد شده در سال تحصیلی جاری موفق خواهیم شد با ابزارهای دقیق تر تعداد افرادی که دارای نشانه های خطر یا اختلال مصرف مواد مخدر هستند، با دقت بیشتری شناسایی شوند. نتیجه عملکرد این برنامه ها و پروژه ها را باید برای سال تحصیلی 96-95 نیز در نظر گرفت و دید آیا آمار اعلامی دانش آموزان معتاد کاهش می یابد یا کنترل می شود یا حتی افزایش می یابد.

منبع: روزنامه جهان صنعت