پرچم جنبش پنجشیر در دست پسر احمدشاه مسعود / چرا جمهوری اسلامی از احمد مسعود حمایت نمی‌کند؟
نشان تجارت - جبهه مقاومت در برابر طالبان با محوریت تنها پسر احمد شاه مسعود با اتحادی از اعضای سابق ائتلاف شمال و دیگر مخالفان طالبان شکل گرفته است. امرالله صالح معاون اول رئیس‌جمهور و بسم‌الله خان محمدی وزیر دفاع جمهوری اسلامی افغانستان نیز بخشی از مقاومت هستند. مقر مقاومت، دره پنجشیر است که از آخرین مناطق باقیمانده تحت کنترل جمهوری اسلامی افغانستان است. بر اساس قانون اساسی افغانستان، معاون اول رئیس جمهور در صورت عدم حضور رئیس جمهور به هر دلیلی، مسئولیت دولت را برعهده خواهد داشت. بر این اساس، جبهه مقاومت معتقد است امرالله صالح رئیس جمهور قانونی افغانستان است که فعلا در دره پنجشیر در کنار احمد مسعود مستقر است.
دره پنجشیر کجاست؟
دره پنجشیر سمبل مقاومت در افغانستان به شمار می‌رود؛ چنان که در دوره جنگ داخلی دهه ۱۹۹۰ به دست طالبان نیفتاد و یک دهه پیش از آن نیز به تصرف نیرو‌های شوروی سابق در نیامد. اکثریت قریب به‌اتفاق مردم دره پنجشیر در شمال فارسی‌زبان هستند و طالبانی که ریشه در قبایل پشتون دارند، از نفوذ چندانی در آنجا برخوردار نیستند. استان پنجشیر به مرکزیت بازارک، از مدت‌ها پیش از مراکز مقاومت علیه دولت‌های مرکزی بوده است و از پایگاه‌های «ائتلاف شمال» به رهبری احمد شاه مسعود بود که در سال ۲۰۰۱ با کمک آمریکا و دیگر نیرو‌ها از جامعه جهانی، طالبان را سرنگون کرد. حال ۲۰ سال بعد تنها پسر احمد شاه مسعود جا پای پدرش گذاشته است.
احمد مسعود کیست؟
احمد مسعود فرزند ارشد احمد شاه مسعود و صدیقه مسعود است و دارای ۵ خواهر به نام‌های مریم و فاطمه و عایشه و نسرین و زهره است و خودش تنها فرزند پسر خانواده است.
احمد مسعود اولین‌بار نزدیک دو دهه قبل در ۱۲ سالگی در مراسم خاک‌سپاری پدرش در انظار عمومی ظاهر شد. او امروز ۳۱ سال سن دارد. دوران تحصیلی ابتدایی و متوسطه خود را در تاجیکستان و ایران گذرانده است. او یک سال را در یک دورهٔ نظامی در آکادمی نظامی سلطنتی سندهرست گذرانده و سال ۲۰۱۵ مدرک کارشناسی خود را در مطالعات جنگ از دانشگاه کینگز لندن و در سال ۲۰۱۶ کارشناسی ارشد در سیاست بین‌المللی را از دانشگاه لندن سیتی دریافت کرد.
محمد حسین جعفریان رایزن اسبق فرهنگی ایران در افغانستان گفته احمد شاه مسعود وصیت کرده بود خانواده من حق ندارند به جز در افغانستان در جایی زندگی کنند مگر در ایران، و پسرش ۲۰ سال در ایران بوده است.
احمد مسعود در آستانه عقد توافق سیاسی آمریکا با طالبان به افغانستان بازگشت و در ۵ سپتامبر ۲۰۱۹ رسما وارد میدان سیاست شد. او در جمع شماری از فرماندهان جهادی حوزه مقاومت در مراسمی در استان پنجشیر رسما مشعل پدرش را در دست گرفت و لقب «رهبر جوان» را در ۲۷ سالگی از آن خود کرد. سه سال بعد موقعیتی پیش آمده که احمد در میدان جنگ راه پدرش را ادامه دهد.
احمد مسعود روز دوشنبه و در ساعاتی قبل از ورود طالبان به ارگ ریاست جمهوری مقاله‌ای در مجله فرانسوی «لا رگل دو ژو» منتشر کرد و اعلام کرد که می‌خواهد همچون پدرش، مبارزه برای آزادی را سازمان دهد. احمد مسعود می‌گوید جنبش جدیدی را که او ایجاد می‌کند یک حزب سیاسی به قصد قدرت نه، بلکه یک جنبش اجتماعی برای متحدکردن کسانی است که با پدرش هم‌نظر بودند. او می‌گوید که این جنبش برای موازنه با قدرت طالبان در میز مذاکره طراحی شده است.
آیا ایران از احمد مسعود حمایت می‌کند؟
در کمال تعجب، جمهوری اسلامی ایران در جنگ جدید علیه طالبان، در جبهه دشمن دیروز خود ایستاده است. مرداد ۱۳۷۷ طالبان کشتار سرکنسولگری ایران در مزارشریف را نپذیرفت و آن را به «نیرو‌های خودسر» نسبت داد، اما جمهوری اسلامی طالبان را مسوول این جنایت دانست. همین شناسایی علی رغم مخالفت‌های وزارت خارجه، به مجوز ورود ایران به جنگ افغانستان تبدیل شد.
هاشمی رفسنجانی در خاطرات خود مربوط به ۲۴ مرداد ۱۳۷۷ نوشته «سردار (قاسم) سلیمانی آمد و گزارش وضع افغانستان را داد...». در دیدار سلیمانی و هاشمی، جزییاتی از طرح اقدام نظامی ایران هم مورد بحث قرار گرفته بود: «طرحی برای اعاده وضع سابق ارائه شد به این صورت که نیرو‌های ایران هرات را تصرف کنند و با توجه طالبان به هرات، احمد شاه مسعود کابل را تصرف کند و با الحاق نیرو‌های مسعود به خلیلی و اتصال به جبهه هرات به کابل، هرات را هم تحویل بگیرند و نیرو‌های ما را برگردانند.»
این سرآغاز همکاری‌های ایران با احمد شاه مسعود بود که بعد‌ها از سوی جمهوری اسلامی به شیر پنجشیر معروف شد. سال‌ها بعد الله‌مدد شاهسون، تنها بازمانده کشتار دیپلمات‌های ایرانی در مزارشریف اعلام کرد که حمله به کنسولگری ایران در مزارشریف و قتل دیپلمات‌های ایرانی کار استخبارات پاکستان بوده و کم‌کم گفتمان جمهوری اسلامی در مورد طالبان نیز تغییر کرد. منافع جمهوری اسلامی این بار جوری ایجاب کرده که وزارت خارجه رسما از نمایندگان طالبان دعوت کند، دستیار ویژه وزیر خارجه دولت اجتماعی طالبان را با عنوان «امارت اسلامی» خطاب کرده و نماینده طالبان را «جنبش اصیل منطقه» بخواند.
محمدحسین جعفریان رایزن سابق فرهنگی ایران در افغانستان که سال‌ها در این کشور و دوشادوش احمد شاه مسعود زندگی کرده رویکرد جدید جمهوری اسلامی در قبال «جنبش پنجشیر» را مورد انتقاد قرار داده است. او در یک لایو اینستاگرامی خطاب به مقامات جمهوری اسلامی گفته: «شما فهم سیاسی ندارید و دارید به نسل‌کشی فارس‌زبانان در افغانستان کمک می‌کنید»
جعفریان گفته «اول مخالف احمدشاه‌مسعود بودید و بعد پشیمان شدید و او را بالابردید و گفتید شیر پنجشیر و حالا دوباره دارید اعتبار خانواده‌اش را به گ... می‌کشید. خانواده احمدشاه‌مسعود بیست‌سال با حمایت سردار سلیمانی در ایران زندگی کردند و حالا پسرش را متهم به ارتباط با صهیونیزم می‌کنید.»
اشاره جعفریان به جریانی است که در شبکه‌های اجتماعی به راه افتاده است. روز‌های گذشته تصویر احمد مسعود در کنار برنارد لوی نویسنده، فعال سیاسی و روزنامه نگار فرانسوی در توییتر بار‌ها دست به دست شده. برخی کاربران به صورت سازمان یافته با انتشار گسترده این تصویر از رابطه احمد مسعود و صهیونیست حرف زده‌اند.
جعفریان عکس مذکور را متعلق به دو سال پیش خوانده و در توضیح گفته برنارد لوی با احمد شاه مسعود دوست بوده و به او علاقه‌مند بوده است. جعفریان کمک‌های جمهوری اسلامی ایران به احمد شاه مسعود را متعاقب کمک‌های روسیه به جنبش او تفسیر کرده و گفته بعد از کمک‌های روسیه، ایران نیز به احمد شاه مسعود کمک کرده و سپاه محمد را در افغانستان شکل داده و حاج فاسم مستشارانش را در اختیار او قرار داد... کمک که نمی‌کنید بماند، هر کس می‌خواهد کمکی هم بکند یقه‌اش را میگیرید که چرا به او کمک کردی؟
رایزن اسبق ایران در افغانستان گفته پسرش بار‌ها از من خواست واسطه شوم تا پیغام درخواست حمایتش را به شما برسانم، اما محل نگذاشتید و او هم به ناچار از آمریکا درخواست کمک کرد. ولش کردید وسط طالبان، هر آن ممکن است طالبان خودش و خانواده‌اش را قتل عام کنند.
جعفریان گفته: برخی دوستان می‌گویند چرا تقاضا نکرده؟ چون تقاضا کرده و به آن اهمیت ندادید! حالا بیاید خودش را بی‌حیثیت کند و تقاضایش را علنی کند؟ او به حمایت‌های سردار سلیمانی از فرزند احمدشاه مسعود اشاره کرده و با لحنی انتقادی خطاب به مسئولان نظان گفته «به شهید بهشتی شما اتهام می‌زدید. شهید آوینی را هم اگر روی مین نمی‌رفت شما یک‌سال بعد می‌کشتید. برای قاسم سلیمانی هم شما پرونده می‌سازید. چون او برای خانواده‌ی مسعود در ایران خانه اجاره کرده بود.»
جعفریان از نظام خواسته حمایت‌هایش از طالبان علنی کند. او گفته اگر نظرتان این‌ست که ارتباط با طالبان منافع‌ملی ایران را تامین می‌کند به صراحت بگوئید؛ بگویید خوب است با طالب ارتباط بگیریم؛ طالب آب را برایمان باز می‌کند، دردسر برای ما ندارد، طالب تغییر کرده است؛ که البته اشتباه فکر می‌کنید. من دلایل بسیاری دارم که به نفع ایران نخواهد بود. چرا برای پاسخ به دوگانگی رفتارتان در افغانستان، پسر مسعود را بی‌اعتبار و همسرش را گریان می‌کنید؟ چرا هیچ مواضع مشخصی ندارید؟ او در پایان خطاب به مقامات کشور گفته: شمادر حال ارتکاب یک اشتباه تاریخی هستید.
با وجود این اظهارات تند، به گفته خود جعفریان، ۲۰ روز پیش او در ماموریتی که مشخص نیست از طرف چه نهادی بوده، به افغانستان اعزام شده و با احمد مسعود یک جلسه ۷ ساعته داشته. او عکس جلسه را که در آن احمد مسعود و پدر زنش حضور داشتند را در لایو اینستاگرامی‌اش نشان داده است. ترتیب دادن چنین جلسه‌ای به این معناست که جمهوری اسلامی هر دو جبهه طالبان و مقاومت علیه طالبان را در بررسی‌های استراتژیک خود مد نظر قرار داده است.
از طرفی در کنار موضع‌گیری‌های اخیر جمهوری اسلامی لازم است به اظهار نظر اخیر بهاالدینی نماینده رهبری در پاکستان نیز اشاره کرد. او گفته طالبان تغییر ماهوی نکرده است. نباید طالبان را تبرئه و تطهیر کرد. طالبان ممکن است بتواند با لیبرال‌ها و سکولار‌ها به توافق برسد، ولی با دینداران بعید است.
آیا امیدی به مقاومت پنجشیر هست؟
بسیاری از کشور‌های همسایه با وجود خودداری از به رسمیت شناختن طالبان، ضرورت مذاکره با آن‌ها به منظور حفظ ثبات در منطقه را پذیرفته‌اند و تعدادی از کشور‌ها از احتمال به رسمیت شناختن امارات اسلامی در صورت شکل‌گیری خبر داده‌اند.
چین، روسیه و ایران از حامیان چراغ خاموش و روشن طالبانند. بسیاری معتقدند طالبان چیزی جز محصول سیاست‌های پاکستان نیست و روشن است که پاکستان اعلام کرده قصد دارد دولت طالبان را به رسمیت بشناسد. ترکیه در ماه‌های اخیر موضع نرمی نسبت به طالبان گرفته است. اردوغان در سخنرانی خود در ۱۱ اگوست در نشست سران ناتو از احتمال دیدار با رهبر طالبان حرف زده است. ملا عبدالغنی سال‌ها در دوحه مستقر بوده و واضح است که قطر نسبت به طالبان موضع مثبتی دارد.
وزارت خارجه عربستان با وجود اینکه استقبال گرمی از طالبان نکرده، اما ابراز امیدواری کرده که طالبان برای حفظ امنیت و حفاظت از جان و مال مردم تلاش کنند.
آمریکا در جریان گفتگو‌های دوحه با طالبان به توافقی به این گروه دست پیدا کرده که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، به رسمیت شناختن دولت احتمالی این گروه بخشی از آن است؛ هر چند به ظاهر دل خوشی از امارت اسلامی طالبان ندارد.
از این میان تنها تاجیکستان به سیاق گذشته از جنبش علیه طالبان حمایت کرده است. سفارت افغانستان در تاجیکستان عکس اشرف غنی، رییس جمهور فراری کشور را پایین و به جایش عکس امرالله صالح را نصب کرده است.
در شرایطی که همه بازیگران مهم منطقه‌ای و جهانی، به طور تلویحی طالبان را به رسمیت شناخته‌اند، پیروزی‌های آتی جبهه مقاومت امر دور از ذهنی به نظر می‌رسد. با این وجود جبهه مقاومت در برابر طالبان دست از تلاش نکشیده. امرالله صالح روز سه شنبه از مردم افغانستان خواسته به محور مقاومت بپیوندند.
درخواست احمد مسعود از آمریکا
فرزند احمدشاه مسعود با انتشار مقاله‌ای در روزنامه واشنگتن‌پست از غرب برای مبارزه با طالبان درخواست کمک کرده است. او در این مقاله نوشته مهم نیست چه اتفاقی می‌افتد، ما از پنجشیر به عنوان آخرین سنگر آزادی افغانستان دفاع خواهیم کرد.
احمد مسعود در بخشی از این مقاله نوشته که برای ادامه راه پدرش آماده است و هشدار داده که افغانستان تحت کنترل طالبان به پایگاهی برای «تروریسم افراطی» تبدیل خواهد شد و طالبان تبدیل به مشکلی نه تنها برای مردم افغانستان، که برای کل جهان تبدیل خواهد شد.
او خطاب به دوستان افغانستان در غرب نوشت: از دوستانم در واشنگتن و نیویورک و در مجلس و دولت و لندن، جایی که تحصیلاتم را در آنجا تمام کردم، و در پاریس که سال پیش افتخار داده و خیابانی را به نام پدرم زدند، درخواست کمک می‌کنم.
مقام‌های محلی در شمال شرق افغانستان به خبرگزاری فرانسه گفته‌اند که صالح و مسعود در تلاش برای هماهنگی فعالیت‌های گروه‌های چریکی مبارز علیه طالبان هستند. سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه روز پنجشنبه اذعان کرده: طالبان کل افغانستان را تحت کنترل ندارد و گزارش‌هایی از دره پنجشیر دریافت شده که از شکل‌گیری و تمرکز مقاومت با محوریت معاون اول رئیس‌جمهوری صالح و احمد مسعود حکایت دارد.
