تهدید جدی اقتصاد ایران با کوچک شدن تجارت جهانی/ تجارت کشور تنها با ۱۰ کشور!

صادرات غیرنفتی ایران در سال 99 از شرایط ویژه‌ای برخوردار شده است؛ به نحوی که اگرچه تکیه اصلی تامین منابع ارزی مورد نیاز واردات بر روی صادرات است، اما به دلیل بسته بودن مرزها ناشی از شیوع ویروس کرونا، صادرات با افت 41 درصدی ارزش و 39 درصدی وزن مواجه شده است.

در همین رابطه محمدرضا حریری، رییس اتاق ایران و چین در گفتگو  ضعف های تجارت جهانی را چنین تشریح کرد: تراز تجاری ایران بدون احتساب فروش نفت همیشه منفی بوده است و این موضوع عجیبی در اقتصاد کشور ما نیست. تا زمانی که دولت متکی به فروش و ارزآوری از فروش نفت بود هیچ گاه حساسیت به تراز منفی تجاری به این اندازه نبود.

وی تصریح کرد: اما امروز به دلیل کاهش صادرات نفت، منفی شدن تراز تجاری سروصدای زیادی به پا کرده است. این در حالی است که همواره طی 40 سال گذشته با پول نفت بر روی تمام اشکالات اقتصادی کشور سرپوشی از جنس نفت گذاشته می شد. حالا پول نفت نیست و ایرادهای اقتصاد کشور بیش از گذشته به چشم می خورد.

حریری دلایل کاهش تجاری کشور را چنین بیان کرد: ساختار نظام تولید در کشور، تولید صادرات محور نیست یعنی تولید برای صادرات انجام نمی شود بلکه تولید صرفاً برای جلوگیری از واردات و صرف مصارف داخلی انجام می شود.

حریری با بیان اینکه عدم یکپارچی در تصمیم گیری های تجاری موضوع دیگری است که قدرت مانور ایران را در بازارهای جهانی کاسته است، افزود: امروز همه سازمان ها و ارگان ها و وزارتخانه ها از وزارت اقتصاد و بانک مرکزی و غیره در مسئله تجارت ایران صاحبنظر هستند و این بخش بدون هماهنگی و بدون یک فرمانده واحد در حال حرکت است.

این فعال اقتصادی به موضوع دیگری هم اشاره کرد و گفت: اقتصاد و تجارت در حوزه بین الملل به شدت وابسته به رفتار سیاسی هر کشوری است و رفتار سیاسی ما هم بر تجارت جهانی تاثیرگذار بوده است.

این فعال اقتصادی در بخش تجارت جهانی گفت: اندازه تجارت جهانی ایران در حال کوچک شدن است. تجارت بین الملل کشورمان در 4 ماه سال حدود 21 میلیارد دلار شده است که تا پایان سال جاری، تجارت خارجی منهای نفت، به حدود 80 میلیارد دلار می رسد.

وی گفت: اندازه تجارت خارجی 10 سال پیش ایران بدون احتساب معاملات قاچاق در واردات و صادرات و بدون احتساب صادرات نفت، حدود 140 میلیارد دلار بوده و در حال حاضر این رقم به نصف رسیده است. این تغییرات چشمگیر و نابود کننده معیار تجارت جهانی است نه تراز منفی و مثبت.

به گفته حریری، در حال حاضر 75 درصد تجارت جهانی کشور (سه چهارم ) تنها با 7 کشور انجام می شود و خرید ما عمدتاً از 5 کشور است. این خطر بزرگی است که اقتصاد کشور را تهدید می کند. در نهایت می توان گفت که در مجموع خرید و فروش ما با 10 کشور جهانی یعنی شرایط سخت تجاری و کوچک شدن تجارت جهانی ایران است و نقش ما در بازارهای جهانی بسیار کمرنگ شده است.

وی تصریح کرد: صادرات ما به زلف چند کشور گره خورده که این پیامدی خوبی برای اقتصاد کشور نخواهد داشت. اگر به هر دلیلی یکی از این بازارها را از دست دهیم آسیب جدی به اقتصاد وارد می شود.

رییس اتاق ایران و چین یادآور شد: 22 درصد از صادرات غیر نفتی هم شامل مواد خام غیر نفتی است که از معادن فلزی و غیر فلزی استخراج می شود. این حدود 75 درصد از صادرات غیر نفتی را تشکیل می دهد که متکی بر منابع زیر زمینی است که از آن ارز استخراج می شود و هیچ ربطی به تولیدات در کشور ندارد.

حریری با اشاره به اینکه 25 درصد باقی مانده (10 میلیارد دلار ) نیز شامل صادرات محصولات کشاورزی است گفت: عموماً این محصولات به عراق و افغانستان صادرات می شود و بازار بزرگی از تجارت جهانی را به خود اختصاص نمی دهد، در واقع سهم اندک ایران از بازار در اختیار دو کشور همسایه است.

این فعال اقتصادی ادامه داد: همچنین بخش دیگری از صادرات غیر نفتی شامل صادرات سیمان، کاشی، سرامیک و سایر محصولات مشابه است که شاکله آن باز به نفت برمی گردد چراکه بخش اصلی تولید در این بخش ها، انرژی است که صنایع با یک پنجم قیمت جهانی در حال مصرف هستند. در واقع در حال صادرات سوبسید به سایر کشورها هستیم نه صادرات محصول؛ اگر یارانه انرژی از صنایع گرفته شود حاضر به همین میزان تولید و صادرات هم نخواهند بود.

رییس اتاق ایران و چین در پاسخ به این سوال که در حال حاضر برای توسعه و حفظ تجارت چه اقداماتی لازم است؟ گفت: ما می خواهیم بدون هیچ برنامه ریزی و اساس کار، همه چیز را تولید کنیم و همه تولیدات در کشور هم تولیدات درجه یک باشد، این بدور از واقعیت و توان هر کشوری است که بدون واردات بتواند تولید کننده اول در بازار جهانی باشد و بدون هیچ وابستگی به سایر بازارهای جهانی، صاحب‌نام باشد.
 
وی تصریح کرد: ما به غیر از پسته و زعفران محصول درجه یک دیگری نداریم که در بازار بین المللی مطرح باشد. صادرات کشور پیش نیاز می خواهد و آن هم این است که تولید قابل عرضه به بازارهای جهانی داشته باشد، تولیدی که در آن رقابت باشد نه با تعرفه و سوبسید از آن حمایت شود، بلکه باید تولیدات ما وارد میدان رقابت جهانی شود تا بتواند پشتوانه قوی پیدا کند.

رییس اتاق ایران و چین در پایان با تاکید بر اهمیت و نقش حضور در بازار جهانی گفت: کوچک شدن اندازه تجارت جهانی ایران، کاهش تعداد شرکای تجاری و عدم یکپارچی در تصمیم گیری ها به دلیل نبود فرمانده واحد تجاری و رفتارهای سیاسی کشور، سردرگمی فعالان اقتصادی را رقم زده است و تولیدات داخلی هرچند ناکافی، قدرت مانور در بازار جهانی را از دست داده است.