کاهش ارزش پول ملی، حال بیمه‌های عمر و سرمایه گذاری را ناخوش کرده است/ امروز بیمه‌های عمر به شرط فوت جذابند، نه به شرط زندگی

گسترش نفوذ بیمه‌های زندگی یکی از اهداف تعیین شده در قانون برنامه ششم توسعه است و مطابق ماده ۱۱ این قانون می‌بایست در بازه زمانی ۱۴۰۰-۱۳۹۶ سهم بیمه‌های عمر افزایشی ۵۰ درصدی داشته باشد؛ از سوی دیگر مطابق تازه‌ترین گزارش بیمه مرکزی در دو ماهه ابتدایی سال جاری بیمه‌های عمر و زندگی رشدی ۳۷ درصدی را پشت سر گذاشته‌اند و ارزش حق بیمه تولیدی آن‌ها بالغ بر هزار و پانصد میلیارد تومان بوده است.
 
پرسش مهمی که همین حالا در چهارمین سال شروع برنامه ششم توسعه با آن مواجه هستیم این است که آیا نوسانات اقتصادی چند سال اخیر اجازه خواهند داد تا این قسمت از اهداف تعیین شده، محقق شوند؟
 
مهدی ریاحی‌فر، تحلیلگر و کارشناس بیمه‌های بازرگانی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: اگر منظور از گسترش ضریب نفوذ بیمه‌های عمر و زندگی، بیمه‌های عمر به شرط فوت باشند این هدف با کمی فرهنگ سازی و تبلیغات مناسب دور از دسترس نخواهد بود، اما اگر منظور روی آوردن مردم به سمت بیمه‌های عمر به شرط حیات است؛ جواب این سوال منفی است.
 
وی در توضیح مقصود می‌گوید: اعتبار بیمه‌های عمر به شرط فوت درست مانند بیمه بدنه خودرو مربوط به یک بازه زمانی مشخص است؛ در این نوع بیمه شرکت‌های بیمه متعهد می‌شوند تا در ازاء دریافت مبلغی مشخص مبلغی را تحت عنوان غرامت به خانواده بیمه شده متوفی پرداخت کنند؛ به عنوان مثال همین حالا هرفردی می‌تواند تا در ازاء پرداخت سالانه ۱۲۰ هزار تومان حق بیمه خود را ۱۰۰ میلیون تومان بیمه عمر کند، بنابر این چنانچه هر زمان در طی مدت قرارداد شخص بیمه شده خدای نکرده فوت کند شرکت بیمه موظف خواهد بود تا غرامت طی شده را به خانواده او پرداخت کند.
 
این کارشناس صنعت بیمه می‌افزاید: واقعیت این است که این مدل از بیمه عمر کاربردی پیشگیرانه در برابر حوادث منجر به فوت احتمالی دارد برای همین هم به دلیل ارزان بودنش متناسب با شرایط مالی بیشتر مردم است و هم به دلیل ریسک پایینی که دارد تا به امروز با استقبال شرکت‌های بیمه روبرو بوده است؛ البته وقوع حوادثی نظیر پاندمی کرونا یا حوادث طبیعی مثل سیل و زلزله باعث افزایش ریسک این مدل از بیمه‌های هستند، ولی در نهایت سرویسی است که صنعت بیمه در مواقعی مثل حالا که شرایط اقتصادی وخیم و نابسامان است از ارائه آن ضرر سنگینی نخواهند کرد؛ برای همین با کمی تبلیغ صحیح و اطلاع رسانی درست می‌توان ضریب نفوذ این مدل از بیمه عمر را افزایش داد؛ اصلا چرا راه دور برویم همین بیمه شخص ثالث خودرو که الزامی است و نداشتن آن تخلف محسوب می‌شود در اصل نوعی بیمه عمر به شرط فوت محسوب می‌شوند.
 
ریاحی‌فرد درباره بیمه‌های عمر به شرط حیات می‌گوید: این مدل از بیمه‌ها یکی از سخت فروش‌ترین محصولات بیمه‌ای در سراسر دنیا محسوب می‌شوند؛ کارکرد این بیمه بیشتر شبیه بیمه‌های اجتماعی است که در ایران توسط سازمان تامین اجتماعی و چند سازمان دیگر ارائه می‌شود. اصولا شرکت‌های بیمه بازرگانی تمایل چندانی برای ورود به این بازار ندارند و در مواقعی مثل حالا که اقتصاد پر از نوسان است در بازار بیمه چه از طرف متقاضی و چه از طرف عرضه کننده کمتر تمایلی برای ورود به این مبحث وجود دارد.
 
وی در ادامه با اشاره به اینکه هدف این نوع بیمه در اصل سرمایه گذاری است، یادآور می‌شود: همه می‌دانیم که در ایران برای سرمایه گذاری هیچ راهی مطمئن‌تر و پر بازده‌تر از ورود به بازار‌های سکه و طلا، زمین و مستغلات، خودرو و بورس نیست پس در نتیجه استقبالی از این نوع خدمات بیمه نمی‌شود. ضمن اینکه این یک قاعده اثبات شده است که میان سرانه درآمد ملی و رشد بیمه‌های عمر به شرط حیات رابطه مستقیم وجود دارد بنابراین مادامی که درآمد‌های عموم مردم در حد ناچیز است و کسی توانایی پس انداز کردن را ندارد نمی‌توان روی ظرفیت این بخش از بیمه‌های عمر حساب کرد.
 
این تحلیلگر صنعت بیمه خاطرنشان می‌کند: ویژگی اقتصاد ایران طوری است دارایی‌ها در بازار‌های مربوط به کالا‌های با ماندگاری بالا شانس بیشتری برای تثبیت شدن دارند تا ورودشان به فعالیت‌های اقتصادی صنعت بانک و بیمه؛ به بیان ساده‌تر شما اگر ۱۰ سال پیش ۱۰۰ میلیون تومان پس انداز نقدی داشتید و این پول را جایی در بازار طلا یا ارز سرمایه گذاری کرده بودید همین حالا دارایی شما تقریبا به‌روز شده بود، اما اگر این پول را مثلا در حساب بیمه عمر زمان‌دار سرمایه گذاری کرده بودید در نتیجه نوسانات اقتصادی اتفاق افتاده حالا بخشی از سرمایه خود را هم از دست داده بودید. بدیهی است که در این شرایط نه مردم و نه شرکت‌های بیمه تمایلی به این خدمات ندارند و تنها مشتریان این خدمات کسانی هستند که با وجود داشتن وسع مالی تحت پوشش هیچ بیمه اجتماعی نیستند و برای همین شرکت‌های بیمه خصوصی ناگزیرند تا این خدمات را در کنار خدمات بیمه‌های درمانی و عمر به شرط فوت ارائه کنند تا با ایجاد انگیزه در مشتریان، توان بالقوه آن را به بالفعل تبدیل کنند.

ریاحی‌فرد ادامه می‌دهد: نمی‌توان منکر شد که ارائه خدمات بیمه‌های عمر به شرط حیات بدون دسترسی به بستر اقتصادی مناسب نشدنی است لذا باید یک بازار امن و سودآور برای فعالیت اقتصادی وجود داشته باشد تا شرکت بیمه بتواند در سال‌های آتی به تعهدات بلند مدت خود نسبت به فرد بیمه شده و خانواده عمل کند. برآورد مالی تعهدات بلند مدت و بعضا بین النسلی این مدل از بیمه‌ها کار راحتی نیست. البته در اقتصاد‌های پیشرفته و بدون بحران که هم سرانه درآمد مردم بالاست و هم بستر‌های امنی برای سرمایه گذاری بلند مدت وجود دارد این مدل از بیمه‌ها جواب می‌دهند، اما با وضعیتی که در ایران با آن مواجه هستیم نمی‌توان روی این ظرفیت حساب کرد چه برسد به اینکه بخواهیم امیدوار باشیم که از این طریق ضریب نفوذ بیمه را افزایش دهیم.
 
این کارشناس صنعت بیمه در پایان تاکید می‌کند: باید قبول کنیم دستکم این مدل از بیمه واجد شرایط کسانی است که دغدغه مالی چندانی ندارند. تجربه ثابت کرده که مردم به محض قرار گرفتن در تنگنا‌های اقتصادی قرارداد‌های بیمه خود را در نخسین گام فسخ می‌کنند؛ نه فقط بیمه‌های اختیاری عمر که حتی بیمه‌های نیمه اجباری و اجباری هم به همین سرنوشت دچار می‌شوند وگرنه چه دلیلی دارد که بخشی از نیروی کار یا وسائط نقلیه تحت پوشش هیچ بیمه اجباری نباشند؟ اگر قرار است ضریب نفوذ این بخش از بیمه افزایش یابد باید ابتدا مشکلات اقتصادی کشور طوری مرتفع شوند به نحوی که بستر سرمایه گذاری مطمئن و سودآور در بازار‌های مختلف مهیا شود.