گرانی با یارانه و کالابرگ حل نمیشود
نشان تجارت - برمبنای اطلاعات بودجه ۱۴۰۵، ارز ترجیحی حذف میشود. این امر بر قیمت کالاهای وارداتی اثر افزایشی خواهد داشت. پیش از این لایحه، ارز ترجیحی برای واردات کالاهای اساسی نظیر برنج، گوشت، حبوبات و… حذف شده بود.
هدف پیشین در تخصیص ارز ترجیحی تامین امنیت غذایی خانوارها بود. تخصیص ارز ترجیحی در راستای واردات سبد مشخصی از کالاها شامل برنج، گندم، روغن، لبنیات، مرغ، تخممرغ و… صورت میگرفت. در لایحه بودجه ۱۴۰۵، ۵۷۲همت از محل اصلاح نرخ ارز ترجیحی برای هدفمندسازی یارانهها در نظر گرفته شده است. این اقدام در راستای جبران افزایش قیمت کالاهای اساسی بدون تخصیص ارز برای واردات این دسته است.
یک کارشناس اقتصادی دراینباره میگوید: وقتی سیاستی را بارها تکرار میکنیم و موفق نمیشود، نمیتوان هر بار نابلدی مجریان را بهانه کرد. باید پذیرفت که آن سیاست غلط است. اجرای سیاستهای غلط را نمیشود با یارانه جبران کرد.
در دهه ۸۰ هم احمدینژاد برای جبران سیاستها با یارانه ۴۰هزار تومانی شروع کرد اما تا ۱۰سال بعد، همهچیز چندین برابر گران شده بود و ساختار اقتصاد بههم ریخته بود اما یارانه همان مبلغ ماند. از سال ۱۳۸۶ تاکنون اگر یارانه ۱۰ برابر شده، قیمتها ۱۰۰ برابر شدهاند. یعنی جبران اتفاق نمیافتد.
محمود اولاد در ادامه میگوید: تصور دوستان این است که با یک بار آزادسازی قیمتها، مسائل برطرف میشوند. استفاده از تعابیری مانند «جراحی خونریزی دارد» شرمآور است. با این قبیل جملات نمیشود آسیب دیدن مردم را توجیه کرد.
شیوه درست سیاستگذاری باید افراد آسیبدیده را شناسایی کرده و نحوه جبران را در خود داشته باشد. بیش از ۳۰ سال است که گمان میشود تکنرخی شدن ارز همه چیز را حل میکند. بارها آزمودیم و نتیجهای نگرفتیم. چرا؟ چون ساختار اقتصاد ما معیوب است.
این کارشناس اقتصادی بیان میکند: ۴۰درصد تجارت ما در بخش غیررسمی انجام میشود چرا که سیاستهایی مانند خودکفایی و ممنوعیت واردات، لیست طویلی از کالاها (۲هزار کالا) را در دستور کار داشتهایم و شرایط را برای قاچاق و ایجاد کولبری و سوختبری فراهم کردهایم. اتفاقا چون واردات این بازار غیررسمی بیشتر از صادرات است، همیشه تقاضایی بیش از عرضه ارز دارد.
در نتیجه این شکاف نرخ ارز همواره در این بازار بالا میرود. بخش رسمی بازار ما (که ۶۰درصد تجارت ما را تشکیل میدهد) عمدتا نفت و گاز و محصولات پتروشیمی صادر میکند و در مقابل دارو، کالاهای اساسی و ماشینآلات صنعتی وارد میکند. این بازار رسمی مازاد تجاری دارد و تمایلی به افزایش شدید نرخ ارز ندارد.
این کارشناس اقتصادی بیان میکند: «متولیان بهجای آزادسازی تجارت برای انتقال از بازار غیررسمی به بازار رسمی، در صدد رساندن نرخ ارز به نرخ غیررسمی هستند تا رانت را از بین ببرند؛ اسمش را هم میگذارند بازار آزاد اما مشکل اینجاست که به محض بالا بردن نرخ رسمی، بازار غیررسمی دوباره جهش پیدا میکند تا فاصله خود را حفظ کند. این یعنی شکاف قیمتی دوباره ایجاد میشود و ما در یک چرخه بیانتها مدام نرخ ارز را بالا میبریم، بدون اینکه به تکنرخی شدن برسیم.
اولاد میگوید: قاعده این است که با بالا بردن نرخ ارز تراز تجاری به سمت مثبت شدن برود یعنی با افزایش نرخ ارز، صادرات بیشتر شود و واردات کاهش یابد اما مساله این است که واردات ما محصولات استراتژیک مثل گندم، دارو و… است که با افزایش نرخ ارز کاهش نمییابد. تقاضای واردات کم نمیشود، تقاضا برای صادرات ما هم بالا نیست و افزایش نمییابد. ضمن اینکه صادرات ما هم وابسته به واردات است.
این مساله همواره در بازار ما هم هست و بدون آزادسازی تجارت و بهبود ترکیبات صادرات و واردات و مثلا گسترش گردشگری (که اقتصاد نامرئی است) حل نمیشود. گردشگری در شرایطی که نرخ ارز افزایش مییابد میتواند ارز زیادی وارد کشور کند و از تلاطم بکاهد. وقتی هیچکدام از اقدامات لازم برای بهبود وضعیت انجام نمیشود و همهچیز معطوف به بازی با ارز است، فقط به مردم فشار میآید.
او میافزاید: نتیجه این سیاستها فشار مستقیم به مردم است. تولید ما (حتی در کالاهای اساسی مثل مرغ) به واردات وابسته است. وقتی حتی دانه مرغ وارداتی است یعنی گوشت و مرغ سفره مردم مستقیما با قیمت ارز نوسان میکند.
از طرف دیگر کالاهای وارداتی هم گران میشوند. این ابعاد از گرانی با کالابرگ و یارانه جبران نمیشود اما واقعیت این است که به دلیل ایرادات ساختاری حتی اگر ارز ترجیحی حذف شود، ظرف کمتر از یک سال دوباره آن شکاف قیمتی و رانت بازمیگردد. در این میان فقط مردم رنج میبرند.
اولاد در پایان میگوید: چرا واردات کالاهای استراتژیک به دستگاهی سپرده میشود که فقط به افراد خاصی مجوز میدهد؟ خب مشخص است که رانت و انحصار ایجاد میشود. در شرایط نابسامان روابط بینالمللی و ناتوانی در تجارت آزاد برای دورزدن تحریمها باید باج داد. اگر شرایط تحریم نبود، تاجران میتوانستند در مقادیر و مقیاسهای مختلف هر محصولی را وارد کنند.
