واکنش شدید روسیه به قطعنامه ضدایرانی
نشان تجارت - رومن استینوف چهارشنبه شب (به وقت اروپای مرکزی) در سخنانی در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأکید کرد که در گزارش اخیر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هیچ درخواستی برای «اقدام اضطراری» یا صدور قطعنامه علیه ایران مطرح نشده و در عوض، بر ادامه همکاری تهران و دبیرخانه آژانس حتی در شرایط بسیار دشوار کنونی تصریح شده است.
وی یادآور شد که ایران در دوره این گزارش، دسترسی بازرسان به تأسیسات آسیب‌ندیده را فراهم کرده و خود مدیرکل نیز اذعان کرده است که اجرای پادمان‌ها در وضعیت پس از حملات نظامی، نیازمند همکاری سازنده دو طرف است. نماینده روسیه با انتقاد از کاستی‌های گزارش، مهمترین ضعف آن را فقدان محکومیت روشن حملات غیرقانونی آمریکا و رژیم اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای تحت پادمان ایران دانست و تأکید کرد که این حملات، ریشه وضعیت دشوار امروز در اجرای موافقت‌نامه پادمان به‌شمار می‌رود.
استینوف ضمن محکومیت قاطع این حملات «غیرمسئولانه و تهاجمی» که ناقض حقوق بین‌الملل، منشور ملل متحد و اساسنامه آژانس توصیف شد، سه کشور اروپایی و آمریکا را به «سیاسی‌کاری سازمان‌یافته» علیه برنامه هسته‌ای ایران متهم کرد و هشدار داد که پیش‌نویس قطعنامه با نادیده گرفتن ریشه واقعی بحران، یعنی تجاوز آمریکا و رژیم اسرائیل، در عمل به تبرئه این حملات، تضعیف روند راستی‌آزمایی در ایران و تبدیل نظام پادمان به «سلاح سیاسی علیه کشورهای نامطلوب» منجر می‌شود.
وی اعلام کرد که مسکو علیه این قطعنامه رأی خواهد داد و از سایر کشورهای عضو خواست تا برای حفظ فضای گفتوگو میان مدیرکل آژانس و ایران، همین مسیر را در پیش بگیرند.
متن کامل سخنرانی نماینده روسیه به شرح ذیل است:
ما گزارش مدیرکل آژانس با عنوان «موافقت‌نامه پادمان ان‌پی‌تی با جمهوری اسلامی ایران» را با دقت بررسی کرده‌ایم. مایل هستیم تأکید کنیم که در این گزارش هیچ نکته‌ای نیافتیم که بتوان آن را به عنوان درخواستی از شورای حکام برای صدور دستورالعمل‌های اضافی یا اقدامات اضطراری، از جمله تصویب قطعنامه، تفسیر کرد. همچنین هیچ درخواستی در این باره از سوی مدیرکل آژانس نشنیدیم.
برعکس، این گزارش به‌روشنی نشان می‌دهد که حتی در شرایط کنونی که به‌غایت دشوار است، آژانس و ایران در حال یافتن زمینه‌های مشترکی هستند که امکان تداوم اجرای پادمان‌ها در ایران را فراهم می‌کند. در دوره مورد اشاره در گزارش، تهران به بازرسان آژانس اجازه دسترسی به سایت‌هایی را داد که تحت تأثیر حملات غیرقانونی و بی‌دلیل ایالات متحده و اسرائیل در ماه ژوئن قرار نگرفته بودند. افزون بر این، گزارش تصریح می‌کند که وضعیت دشواری که پس از این حملات ایجاد شده، مستلزم آن است که ایران و آژانس برای انجام تعهدات ذیل موافقت‌نامه پادمان، به‌صورت سازنده با یکدیگر همکاری کنند. در گزارش تأکید شده است که ایران آغاز به همکاری در این روند کرده است. مدیرکل بار دیگر بر تعهد خود برای همکاری با تهران به‌منظور تضمین اجرای موافقت‌نامه پادمان، با در نظر گرفتن قوانین داخلی مرتبط ایران، تأکید می‌کند.
بیشتر بخوانید: خروج پرونده ۲۲۳۱ از دستور کار شورای حکام
با نگاه به آینده، یادآور می‌شویم که برای چهار کشور عضو شورای حکام که آخرین قطعنامه ضدایرانی را ارائه کرده‌اند هیچ‌یک از این موارد اهمیتی ندارد. آنها اهداف مخرب خود را هم علیه ایران و هم در چارچوب شورای حکام دنبال می‌کنند.
متأسفانه کاستی‌های جدیِ باقیمانده در گزارش مدیرکل نیز بستر مناسبی برای این اقدامات سوء فراهم می‌آورد. مهمترین این کاستی‌ها، نبودِ محکومیت روشن و صریح حملات اسرائیل و آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایرانِ تحت پادمان آژانس است. باید اذعان کرد که آژانس، چه کشورهای عضو آن در مجموع و چه دبیرخانه، در طول پنج ماه گذشته نتوانسته‌اند پاسخی درخور به این اقدامات غیرقانونی تدوین کنند. گویا تخریب عمدی تأسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز در حال تبدیل شدن به «روال عادی» است. در همین حال، عاملان این حملات نظامی و همپیمانانشان که به‌طور علنی این حملات را به‌عنوان «کار کثیف» توجیه کردند، اکنون با بهره‌گیری از مصونیت کامل خود، به بالا بردن سطح تنش و پیگیری گام‌های تشدیدی بیشتر ادامه می‌دهند.
فدراسیون روسیه بار دیگر محکومیت قاطع خود را نسبت به حملات آمریکا و اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایرانِ تحت پادمان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام می‌کند. اینها اقداماتی غیرمسئولانه و تهاجمی هستند که ناقض حقوق بین‌الملل، منشور ملل متحد و اساسنامه آژانس‌اند. پیامد‌های سنگین این حملات برای نظام پادمان آژانس و معاهده ان‌پی‌تی هنوز مورد ارزیابی قرار نگرفته است.
این حملات، ریشه و علت اصلی وضعیت دشوار کنونی در زمینه اجرای موافقت‌نامه پادمان در ایران هستند. واقعیت این است که سایت‌های ایرانیِ هدف حمله، تحت نظارت دائمی آژانس قرار داشتند و هیچ نگرانی درباره عدم‌انحراف مواد هسته‌ای در آنها وجود نداشت؛ چه برسد به اینکه همه آنها بخشی از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بودند.
همه این تأسیسات به‌طور منظم مورد بازرسی قرار می‌گرفتند و بازرسان آژانس به‌طور مستمر در آنجا حضور داشتند؛ حتی با وجود اینکه ایالات متحده و اسرائیل جان آنها را نیز به خطر انداختند. افزون بر این، تجهیزات آژانس نیز در آنجا مستقر بود که نابود شد. در این زمینه، هرگز اطلاعاتی از سوی دبیرخانه درباره میزان خسارت مادی واردشده دریافت نکرده‌ایم.
در همین راستا، نبود اطلاعاتی در گزارش مدیرکل، که پیش‌تر در گزارش‌های عملیاتی دبیرخانه منتشر می‌شد، درباره ابعاد و ماهیت تخریب تأسیسات هسته‌ای ایران نیز قابل توجه است. ما بر این باوریم که گنجاندن چنین اطلاعاتی، حتی در شکل اولیه، به هیأت‌ها اجازه می‌داد دست‌کم به‌طور تقریبی ابعاد کاری را که متخصصان ایرانی باید برای رسیدگی به پیامد‌های شیمیایی و رادیولوژیک، ارزیابی وضعیت تأسیسات و شمارش موجودی مواد هسته‌ای ذخیره‌شده در آنجا انجام دهند، درک کنند.
با وجود دشواری‌های ادامه‌دار در زمینه دسترسی به سایت‌های آسیب‌دیده، دبیرخانه و ایران در نتیجه توافق مهمی که ۹ سپتامبر (۱۸ شهریور) در قاهره حاصل شد، توانستند ترتیباتی را تدوین کنند که امکان انجام برخی بازرسی‌ها را در مکان‌هایی که از حملات آسیب ندیده بودند و شرایط بازرسی در آنها محفوظ مانده بود، فراهم کرد. ما بر این باوریم که این یک آغاز خوب برای عادی‌سازی اجرای پادمان‌های آژانس بود. همزمان، دامنه فعالیت‌های راستی‌آزمایی در ایران به‌تدریج گسترش یافته است.
با این حال، همه اینها از سوی کشورهای جانب‌دار غرب نادیده گرفته می‌شود. در چارچوب سیاست تشدید بیشتر وضعیت پیرامون ایران، سه کشور اروپایی (E ۳) گام غیرمشروعی برداشته و سازوکاری را در شورای امنیت سازمان ملل متحد برای بازگرداندن همه قطعنامه‌های تحریمی پیشین، موسوم به اسنپ‌بک، فعال کرده‌اند. ما بار‌ها بی‌اعتباری حقوقی و رویه‌ای این اقدامات از سوی سه کشور اروپایی را به‌طور مستند نشان داده‌ایم. این اقدام غیرقانونی ذاتاً نمی‌تواند هیچ تعهد حقوقی برای اعضای جامعه بین‌المللی، از جمله آژانس، ایجاد کند.
اکنون سه کشور اروپایی و ایالات متحده پیشنهاد کرده‌اند که شورای حکام قطعنامه ضدایرانی دیگری را تصویب کند. این هیاهوی نظام‌مند و تغذیه‌شده پیرامون برنامه هسته‌ای ایران کاملاً نامناسب، غیرسازنده و نامربوط به اهداف و مقاصد منع اشاعه هسته‌ای است. در حالی‌که آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها در کلام از مذاکرات دفاع می‌کنند، رفتارشان نشان می‌دهد که علاقه‌ای به حل‌وفصل مسائل ماهوی که ظاهراً مدعی نگرانی درباره آنها هستند، ندارند. این کشورها، به‌ویژه سه کشور اروپایی، بار‌ها و به‌طور عامدانه تلاش‌های مدیرکل آژانس را برای یافتن راه‌حل تضعیف کرده‌اند. افزون بر این، این اقدامات از هرگونه راهبرد، تاکتیک یا دورنمای سیاسی تهی است. دیپلماسی سه کشور اروپایی مدت‌هاست که اهداف، مقاصد و منافع خود را در قبال ایران از دست داده و به ابزار سیاست ایالات متحده تبدیل شده است.
پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی ریشه اصلی مشکل کنونی، یعنی تجاوز آمریکا و اسرائیل را کاملاً نادیده می‌گیرد بنابراین هیچ تردیدی در هدف واقعی این سند یعنی تبرئه اقدامات ایالات متحده و اسرائیل، پنهان کردن این واقعیت که آنها فعالیت‌های راستی‌آزمایی آژانس در ایران را از بین بردند و انتقال ابتکار‌های شکست‌خورده «اسنپ‌بک» به شورای حکام، نباید وجود داشته باشد. این رویکردی خودسرانه و تحریف فاحش واقعیت‌هاست.
در ۱۸ اکتبر (۲۶ مهر)، همه مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد از اعتبار ساقط شد. دبیرخانه آژانس، با تبعیت از الزامات قطعنامه اجماعی شورای حکام مورخ ۱۵ دسامبر ۲۰۱۵، در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱، موضوع «راستی‌آزمایی و نظارت در ایران» را از دستورکار این نهاد تصمیم‌گیر حذف کرد. با این حال، بانیان مشترک پیش‌نویس قطعنامه، با متنی که به‌سرعت تدوین شده، آژانس را در موقعیتی دشوار قرار می‌دهند. از دید آنها، مدیرکل باید درباره چه چیزی گزارش دهد، در حالی‌که ایران پیشاپیش همه الزامات مندرج در قطعنامه‌های شورای حکام آژانس قبل از برجام که مبنای قطعنامه‌های شورای امنیت بود، را به‌طور کامل اجرا کرده و همه سؤالات معوق برای تهران روشن شده است؟ این پیش‌نویس، روند پادمان‌های آژانس را به وضعیتی متناقض و از این‌رو خطرناک سوق می‌دهد.
با این همه، روشن است که بانیان پیش‌نویس قطعنامه هیچ نگرانی نسبت به مشکلاتی که متن آنها ایجاد می‌کند، ندارند. به‌نظر می‌رسد آنها آگاهانه در تلاش‌اند تهران را به واکنشی تند وادارند تا تلاش‌های مدیرکل برای ایجاد گفتوگو با ایران در راستای اجرای موافقت‌نامه پادمان را خنثی کنند. افزون بر این، بانیان از توجه به درخواست‌های مدیرکل که در سند اطلاعاتی مربوط به برجام برای این نشست مطرح شده، برای تدوین یک چارچوب توافق میان کشورهای ذینفع به منظور حل‌وفصل دیپلماتیک وضعیت پیرامون برنامه هسته‌ای ایران، خودداری کرده‌اند. این جمع‌بندی مدیرکل به‌روشنی نشان می‌دهد که چگونه جاه‌طلبی‌های افسارگسیخته سیاسی ایالات متحده و سه کشور اروپایی یک توافق کارآمد را نابود کرد، توافقی که همچنان تنها سازوکار مؤثر برای حل‌وفصل جامع وضعیت پیرامون برنامه هسته‌ای ایران، با در نظر گرفتن منافع اساسی همه طرف‌های ذینفع است. علیرغم تمام وعده‌های پرطمطراق، تاکنون هیچ‌کس نتوانسته گزینه‌ای بهتر ارائه کند.
فدراسیون روسیه از همدستی در گام تشدیدی دیگری علیه ایران در چارچوب آژانس خودداری می‌کند. پیامد‌های مخرب چنین تصمیمی برای ما کاملاً روشن است و ما از همه کشورهای عضو می‌خواهیم آنچه را که کشورهای غربی بار دیگر در قالب «یا بپذیرید یا رد کنید» بر آنان تحمیل می‌کنند، با نگاهی واقع‌بینانه ارزیابی کنند. موضوع، صرفاً برنامه هسته‌ای ایران به‌خودی‌خود نیست، بلکه روند مستمر تبدیل نظام پادمان آژانس به سلاحی علیه کشور‌هایی است که نامطلوب تشخیص داده می‌شوند.
بیشتر بخوانید: اعتراض ایران به اقدام دبیرخانه سازمان ملل
ما علیه پیش‌نویس قطعنامه رأی خواهیم داد. از همه کشورهای عضو مسئول می‌خواهیم همین کار را انجام دهند تا فضای لازم برای تداوم کار سازنده میان مدیرکل آژانس و ایران حفظ شود.
سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلیس با همراهی ایالات متحده پیش‌نویس قطعنامه‌ای علیه ایران را ارائه کرده‌اند که در آن بر ضرورت دسترسی فوری آژانس به اطلاعات دقیق‌تر درباره ذخایر مواد هسته‌ای اعلام‌شده ایران تأکید شده است. در متن پیش‌نویس این قطعنامه، به‌استناد تصمیماتی که غرب مدعی «بازاعمال» آنها در سپتامبر ۲۰۲۵ است، ادعا شده که ایران موظف به تعلیق تمامی فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی و بازفرآوری، از جمله تحقیق و توسعه و پروژه‌های مربوط به آب‌سنگین است. همچنین از ایران خواسته شده تا مطابق پروتکل الحاقی عمل کند و اطلاعات کامل درباره وضعیت ذخایر اورانیوم غنی‌شده و تأسیسات تحت پادمان را در اختیار آژانس قرار دهد.
نمایندگی دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین پیش‌تر با انتشار پیامی، اقدام آمریکا و سه کشور اروپایی را «اشتباهی بزرگ» و «تلاشی عامدانه برای سیاسی‌سازی شورای حکام» توصیف کرد و هشدار داد که رویکرد‌های تقابلی غرب هیچ سودی برای این کشورها نخواهد داشت. در این پیام تأکید شده است که تصویب چنین پیش‌نویسی «روند مثبت همکاری‌های ایران و آژانس را به‌طور اجتناب‌ناپذیر و نامطلوب تحت‌تأثیر قرار خواهد داد.»
رضا نجفی سفیر و نماینده دائم ایران در وین نیز تصریح کرد که اقدام غیرقانونی آمریکا و سه کشور اروپایی هیچ تغییری در وضعیت فعلی اجرای پادمان در ایران ایجاد نخواهد کرد؛ وضعیتی که به‌گفته وی «نتیجه تجاوز جنایتکارانه آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه ایران و مماشات و همدستی سه کشور اروپایی» است. نجفی ضمن دعوت از کشورهای عضو شورای حکام برای مخالفت با یکجانبه‌گرایی‌های مخرب آمریکا و سه کشور اروپایی، بر حق قانونی ایران برای واکنش مقتضی به هرگونه تحرک غیرقانونی و ناموجه تأکید کرد.
