کدام محصولات ایرانی در برزیل بازار دارند؟
نشان تجارت - هدی کاشانیان: بازار برزیل یکی از مقاصد قابل توجه برای صادرات ایران است و برخی از محصولات ایرانی در آن با استقبال مواجه شدند. برای شناسایی فرصت‌های صادراتی به برزیل، ابتدا باید شناخت دقیقی از ویژگی‌های این کشور به‌دست آورد. عواملی مانند موقعیت جغرافیایی، جمعیت، سطح درآمد، فرهنگ و سایر شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی، نقش مهمی در شکل‌گیری نیاز‌ها و در نتیجه تقاضای بازار برزیل ایفا می‌کنند.
در واقع، همین مجموعه از نیاز‌ها و تقاضاها است که نوع و میزان واردات و صادرات یک کشور را مشخص می‌سازد. این نیاز‌ها ممکن است به‌منظور تأمین کالا‌های مصرفی مردم یا در جهت جبران کمبود‌ها و پشتیبانی از روند رشد اقتصادی کشور به وجود آمده باشند.
تاریخچه صادرات ایران به برزیل
صادرات ایران به برزیل در طول سال‌های متفاوت، تغییراتی را تجربه کرده است. در سال ۱۹۷۰ تجارت بین ایران و برزیل به‌طور محدود آغاز شد، اقلام صادراتی در این سال شامل محصولات نفتی و پتروشیمی بود. همچنین در سال‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ صادرات ایران به برزیل بیشتر شد و اقلامی مانند: قطعات خودروسازی، فولاد و ماشین آلات و محصولات پتروشیمی و کشاورزی افزایش چشمگیری در صادرات داشتند.
در نهایت، در سال‌های اخیر صادرات ایران به برزیل به دلیل تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های مالی نسبت به گذشته کمتر شده است، اما هنوز صادرات محصولات نفتی و پتروشیمی ایران به برزیل ادامه دارد. به‌طورکلی، تاریخچه صادرات به برزیل نشان می‌دهد که در طول سال‌ها، حجم و نوع محصولات صادراتی تغییر کرده است، اما تجارت بین دو کشور در زمینه‌های مختلف ادامه داشته است.
سابقه صادرات ایران به برزیل
سابقه صادرات ایران به برزیل به چند دهه گذشته بازمی‌گردد و عمدتاً بر مبنای تبادل کالا‌های اساسی و مکمل اقتصادی شکل گرفته است. روابط تجاری میان دو کشور از دهه‌های گذشته وجود داشته، اما در سال‌های اخیر و به‌ویژه از دهه ۱۳۹۰ به بعد، شاهد رشد قابل توجهی در صادرات برخی اقلام استراتژیک مانند کود شیمیایی (اوره)، خشکبار، میوه، فرش و محصولات شیشه‌ای از ایران به برزیل بوده‌ایم. در این میان، اوره به‌عنوان اصلی‌ترین کالای صادراتی ایران به برزیل، جایگاه ویژه‌ای دارد و نیاز گسترده بخش کشاورزی برزیل به این کود، موجب افزایش قابل ملاحظه مبادلات تجاری در این حوزه شده است. همچنین در سال‌های اخیر تلاش‌هایی از سوی ایران برای تنوع‌بخشی به سبد صادراتی به برزیل و ورود محصولات کشاورزی، پتروشیمی و صنایع دستی صورت گرفته تا روابط تجاری میان دو کشور تقویت و متوازن‌تر شود.
قوانین و شرایط صادرات به برزیل شامل مجموعه‌ای از مقررات گمرکی، بهداشتی، استانداردی و اسنادی است که برای ورود کالا به این کشور باید رعایت شوند. برزیل یکی از کشور‌های بزرگ و قانون‌مند آمریکای جنوبی است که حساسیت زیادی نسبت به کیفیت، ایمنی و استاندارد‌های بین‌المللی کالا‌های وارداتی دارد. برای صادرات به این کشور، توجه به نکات زیر ضروری است:
۱. ثبت در سیستم SISCOMEX
کلیه واردات به برزیل باید از طریق سامانه تجارت خارجی برزیل (SISCOMEX) ثبت و کنترل شود. شرکت خریدار در برزیل باید در این سیستم ثبت‌نام کرده باشد و مجوز واردات دریافت کند.
۲. مدارک و اسناد الزامی
برای صادرات به برزیل، مدارکی مانند فاکتور تجاری (Commercial Invoice)، فهرست بسته‌بندی (Packing List)، گواهی مبدأ (Certificate of Origin)، بارنامه (Bill of Lading) و مجوز‌های بهداشتی (برای برخی کالا‌ها مانند مواد غذایی یا دارویی) الزامی است.
۳. استاندارد‌های کیفی و بهداشتی
کالا‌های وارداتی باید با استاندارد‌های تعیین‌شده توسط مؤسسات برزیلی مانند INMETRO (موسسه ملی استاندارد) و ANVISA (سازمان نظارت بهداشتی) مطابقت داشته باشند. برای کالا‌هایی مانند محصولات کشاورزی، غذا و دارو، دریافت تأییدیه‌های بهداشتی الزامی است.
۴. تعرفه‌های گمرکی و مالیات‌ها
برزیل دارای نظام گمرکی نسبتاً پیچیده‌ای است و تعرفه‌های واردات بسته به نوع کالا می‌تواند متغیر باشد. همچنین مالیات‌هایی مانند مالیات بر ارزش افزوده (IPI)، مالیات بر واردات (II) و مالیات بر عملیات مالی (PIS/COFINS) ممکن است به کالا‌ها تعلق گیرد.
۵. ترجمه مدارک به زبان پرتغالی
برای تکمیل فرآیند گمرکی، برخی مدارک باید به زبان رسمی برزیل (پرتغالی) ترجمه رسمی شوند، به‌ویژه در مورد کالا‌هایی که نیاز به بررسی دقیق‌تر دارند.
در نتیجه، صادرات موفق به برزیل نیازمند رعایت دقیق الزامات فنی، اسنادی و حقوقی این کشور است. استفاده از خدمات شرکت‌های بازرگانی متخصص، مشاوران حقوق تجارت بین‌الملل و همکاری با واردکنندگان رسمی در برزیل می‌تواند ریسک‌ها را کاهش دهد و فرآیند صادرات را تسهیل کند.
کالا‌های برجسته صادراتی از ایران به برزیل
کالا‌های صادراتی از ایران به برزیل شامل مجموعه‌ای از محصولات صنعتی، کشاورزی و معدنی است که با توجه به نیاز بازار برزیل و توانمندی‌های تولیدی ایران در سال‌های اخیر در حال گسترش است. مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به این کشور عبارت‌اند از:
۱. صادرات کود اوره
صادرات کود اوره از ایران به برزیل در سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین محور‌های تجاری میان دو کشور تبدیل شده است. برزیل به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان محصولات کشاورزی در جهان، وابستگی بالایی به واردات کود‌های شیمیایی دارد و ایران با برخورداری از منابع غنی گاز طبیعی، توانسته است جایگاه مناسبی در تأمین این نیاز ایفا کند. کود اوره ایرانی به دلیل کیفیت قابل قبول، قیمت رقابتی و امکان تأمین مستمر، سهم قابل توجهی از بازار برزیل را به خود اختصاص داده است.
۲. صادرات فرآورده‌های پتروشیمی
محصولاتی مانند قیر، پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن و سایر مشتقات نفتی از دیگر کالا‌های مهم صادراتی ایران به برزیل محسوب می‌شوند که در صنایع ساختمانی و بسته‌بندی این کشور کاربرد دارند. صادرات فرآورده‌های پتروشیمی از ایران به برزیل در سال‌های اخیر به‌سرعت گسترش یافته و به یکی از محور‌های اصلی همکاری اقتصادی دو کشور بدل شده است. ایران با ارسال کشتیرانی مرتب محموله‌های پتروشیمی و پلیمر، گام‌هایی مؤثر در تثبیت جایگاه خود در بازار برزیل برداشته است. در این مسیر، شرکت‌هایی مانند Shiraz Petrochem در پی توسعه صادرات اوره و مشتقات آن به برزیل بوده و محصولات متنوعی از جمله اوره‌آمونیوم‌نیتریت (UAN) را نیز به بازار برزیل عرضه کرده‌اند.
۳. صادرات خشکبار
صادرات خشکبار از ایران به برزیل یکی از ظرفیت‌های رو‌به‌رشد تجارت دوجانبه محسوب می‌شود. برزیل به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد آمریکای جنوبی و یکی از اعضای گروه بریکس، بازاری نوظهور برای خشکبار مرغوب ایرانی از جمله پسته، بادام، کشمش، انجیر خشک و خرما به‌شمار می‌آید. مصرف بالای مواد غذایی سالم و ارگانیک در این کشور، فرصت مناسبی برای صادرکنندگان ایرانی فراهم کرده تا با رعایت استاندارد‌های کیفی و بهداشتی، جایگاه خود را در بازار برزیل تثبیت کنند. در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی از سوی دولت ایران برای تسهیل مجوز‌های بهداشتی، گمرکی و افزایش ارتباطات تجاری با برزیل صورت گرفته که می‌تواند زمینه‌ساز رشد صادرات خشکبار به این کشور باشد.
۴. صادرات زعفران
صادرات زعفران ایرانی به برزیل به‌تدریج در حال شکل‌گیری و رشد است. اگرچه هنوز در مقایسه با بازار‌های اصلی مانند امارات و اسپانیا سهم نسبتاً کمی دارد، اما در لیست مصرف‌کنندگان شمرده می‌شود. ایران، بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران جهان با بیش از ۹۰ درصد سهم تولید جهانی، می‌تواند با ارائه محصولات باکیفیت و بسته‌بندی‌های کوچک‌پیمانه (۱۰–۳۰ گرم) جایگاه خود در بازار برزیل را تثبیت کند. با وجود تعرفه‌های نسبتاً بالا و پیچیدگی‌های گمرکی برزیل، برای رشد صادرات، ضرورت دارد که صادرکنندگان ایرانی با بهبود بسته‌بندی، هماهنگی با استاندارد‌های پرتغالی و تسهیل سیستم صدور مجوز و مجوز‌های فنی، حضور خود را در فروشگاه‌های تخصصی این کشور افزایش دهند. حمایت‌های هدفمند دولت و بهره‌گیری از دیپلماسی اقتصادی، می‌تواند زمینه را برای دیده‌شدن و استقبال هرچه بیشتر از زعفران ایرانی در بازار برزیل فراهم کند.
۵. صادرات محصولات کشاورزی
صادرات محصولات کشاورزی ایران به برزیل در سال‌های اخیر بیش از پیش رونق گرفته است. ایران با همکاری نزدیک دولت و بخش خصوصی، توانسته بازار برزیل را با عرضه پرتقال، سیب، انار، کیوی، میوه‌های خشک و خاویار هدف قرار دهد؛ کالا‌هایی که در نشست وزرای کشاورزی بریکس مورد تصویب و توافق بودند. مقام‌های ایرانی و برزیلی در این نشست وعده دادند موانع صادرات مانند گواهی‌های بهداشتی و پروتکل‌های گمرکی را تسهیل کنند تا راه برای ورود میوه‌های مرغوب ایرانی به بازاربرزیل هموار شود. این گسترش صادراتی هم‌راستا با سیاست کاهش کسری تجاری با برزیل طراحی شده است، به‌نحوی که ایران اکنون در صدد افزایش سهم خود در تجارت محصولات غذایی بریکس است و برای این منظور دفتر تجاری در برزیل افتتاح کرده و در پی اعطای مجوز فعالیت بانکی در برزیل است.
۶. صادرات فرش
صادرات فرش دستباف ایرانی به برزیل طی سال‌های اخیر روندی پرماجرا و همراه با چالش بوده است. این محصول اصیل، با هنر مشبک و طرح‌های نفیس، در مناطق ثروتمند برزیل مانند خیابان پوئولیستا در سائوپائولو جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. به گزارش رئیس اتاق مشترک ایران و برزیل، یکی از بازرگانان ایرانی در فاصله سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ حدود ۹۰ درصد سهم صادرات فرش ایران به برزیل را در اختیار داشت.
۷. صادرات صنایع دستی
صادرات صنایع دستی ایران به برزیل نمایانگر گسترش فرهنگ و هنر ایرانی در قلب آمریکای جنوبی است. برزیل که در سال ۲۰۲۲ حدود ۳۳۰ میلیون دلار صنایع دستی وارد کرده، از جمله کشور‌های واردکننده قابل توجهی برای این محصولات است. اقلامی مانند گلیم، زیلو، سفال، سرامیک، مصنوعات چوبی و شیشه‌ای ایرانی در بازار برزیل حضور دارند. اگرچه چین و ایتالیا همچنان پیشتاز هستند، اما ایران نیز سهمی رو به رشد دارد.
۸. صادرات محصولات معدنی و ساختمانی
صادرات محصولات معدنی و ساختمانی ایران به برزیل، هر چند هنوز محدود است، اما نشان‌دهنده تلاش برای توسعه روابط تجاری و بهره‌گیری از ظرفیت‌های صنعتی کشور است. در سال ۲۰۲۴، سنگ، گچ، سیمان و مصالح مشابه به ارزش تقریبی ۳۱ هزار دلار صادر شده‌اند. همچنین صادرات محصولات سرامیکی ایران به برزیل حدود ۱۶ هزار دلار بوده که نشان‌دهنده حضور اولیه این صنایع در بازار برزیل است. از سوی دیگر، در سطح جهانی، ایران یکی از صادرکنندگان بزرگ محصولات معدنی شامل فولاد، آلومینیوم و سنگ‌های تزئینی است و سالانه بیش از ۱۳ میلیارد دلار محصولات معدنی راهی بازار‌های بین‌المللی می‌کند. هرچند سهم برزیل از این رقم عمدتاً در حوزه مصالح ساختمانی و معدنی سبک (مانند سیمان و سنگ) محدود می‌ماند.
این سطح صادرات، اگرچه هنوز کوچک است، اما با توسعه زیرساخت‌های لجستیکی، کاهش موانع تعرفه‌ای و ایجاد ارتباطات تجاری قوی‌تر با شرکت‌های برزیلی می‌تواند به فرصت مناسبی برای رشد تبدیل شود. با توجه به پتانسیل‌های ایران در صنایع معدنی و ساختمانی، امکان دارد که با هماهنگی میان بخش خصوصی و حمایت دولت، سهم این محصولات در صادرات به برزیل به‌مراتب افزایش پیدا کند.
