نحوه فروش ارز صادراتی در سامانه نیما
نشان تجارت - صادرات کالا و خدمات، از مهم‌ترین منابع ورود ارز به کشور و عاملی کلیدی برای رونق اقتصادی محسوب می‌شود. دولت برای تشویق صادرکنندگان، معافیت‌های مالیاتی و تسهیلاتی در نظر گرفته است، اما در مقابل، صادرکنندگان نیز موظف‌اند ارز حاصل از صادرات را به چرخه اقتصادی کشور بازگردانند. یکی از مهم‌ترین مسیر‌های این بازگشت، سامانه نیما است که نقش محوری در مدیریت و نظارت بر تبادلات ارزی دارد.
روش‌های بازگشت ارز صادراتی به کشور
تمام صادرکنندگان باید برای بازگرداندن ارز حاصل از صادرات، تعهدنامه‌ای به دولت ارائه دهند. بانک مرکزی مسئول تخصیص این ارزها برای واردات و کنترل نحوه گردش آنها در سیستم مالی کشور است.
طبق مصوبه دولت، صادرکنندگان باید ۹۵ درصد از ارز حاصل از صادرات خود را ظرف شش ماه پس از صدور پروانه گمرکی، به چرخه تجارت کشور بازگردانند. بر اساس مصوبه شماره ۹۷۴۰۵ شورای عالی، پنج مسیر برای این کار وجود دارد:
۱. فروش ارز به بانک‌ها و صرافی‌های مجاز از طریق سامانه نیما
۲. واردات در مقابل صادرات
۳. پرداخت بدهی‌های ارزی
۴. تهاتر کالا به کالا
۵. واگذاری ارز به دیگران
در این میان، فروش از طریق سامانه نیما، اصلی‌ترین و شفاف‌ترین مسیر بازگشت ارز است.
نحوه فروش ارز در سامانه نیما
در سامانه نیما، ارتباط میان صادرکننده ارز و صرافی‌های مجاز از طریق دو بستر الکترونیکی انجام می‌شود: صادرکنندگان از طریق سامانه جامع تجارت ارز خود را عرضه می‌کنند و صرافی‌ها نیز از طریق سامانه سنا درخواست خرید را ثبت می‌نمایند.
صادرکننده در ابتدا پیشنهاد فروش خود را وارد سامانه می‌کند که شامل میزان ارز قابل فروش، نرخ پیشنهادی، کشور محل نگهداری ارز و شرایط پرداخت ریالی است. پس از آن، صرافی‌ها درخواست خود را برای خرید ثبت کرده و شماره حساب مقصد حواله را اعلام می‌کنند. صادرکننده از میان پیشنهاد‌های دریافتی، یک یا چند صرافی را برای معامله انتخاب می‌کند.
فرآیند معامله در سامانه نیما به دو روش انجام می‌شود:
در روش اول، صادرکننده پس از دریافت وجه ریالی از صراف، اقدام به صدور حواله ارزی می‌کند.
در روش دوم، حواله ارزی ابتدا صادر شده و سپس وجه ریالی پرداخت می‌شود.
در هر دو حالت، ثبت دقیق اطلاعات در سامانه و تأیید طرفین برای اطمینان از انجام صحیح معامله الزامی است.
میزان تعهد ارزی صادرکنندگان
میزان صادرات سالانه هر صادرکننده، تعیین‌کننده حجم ارزی است که باید از طریق سامانه نیما عرضه کند. دولت در این زمینه چند سطح مشخص تعریف کرده است:
تا سقف ۱ میلیون یورو:
صادرکنندگان در این گروه از فروش ارز در سامانه نیما معاف‌اند. آنها می‌توانند در مقابل واردات کالا یا خدمات مورد نیاز، ثبت سفارش انجام دهند یا ارز را به دیگر واردکنندگان واگذار کنند.
از ۱ تا ۳ میلیون یورو:
صادرکننده موظف است ۵۰ درصد ارز صادراتی خود را از طریق سامانه نیما به صرافی‌ها یا بانک‌ها عرضه کند.
از ۳ تا ۱۰ میلیون یورو:
در این بازه، ۷۰ درصد ارز صادراتی باید در سامانه نیما عرضه شود.
بیش از ۱۰ میلیون یورو:
صادرکنندگان بزرگ باید ۹۰ درصد از ارز صادراتی خود را در سامانه نیما به فروش برسانند و تنها ۱۰ درصد برای سایر روش‌ها مانند واردات در مقابل صادرات باقی می‌ماند.
پیامد‌های عدم رفع تعهدات ارزی
رفع تعهد ارزی به معنای بازگرداندن ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور است. در صورت عدم انجام این تعهد، صادرکننده با محدودیت‌ها و جرایم مالی روبه‌رو می‌شود؛ از جمله عدم تمدید کارت بازرگانی، محرومیت از معافیت مالیاتی یا ممنوعیت ثبت سفارش واردات.
بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم، تنها در صورتی معافیت مالیاتی به صادرات تعلق می‌گیرد که ارز حاصل از آن به کشور بازگردد. صادرکنندگان ابتدا باید مالیات صادرات را بپردازند و پس از اثبات رفع تعهد ارزی، این مبلغ به آنها بازگردانده می‌شود.
ثبت اعتراض صادرکنندگان
در برخی موارد، صادرکنندگان با وجود بازگرداندن ارز خود، باز هم با مشکلاتی نظیر عدم بهره‌مندی از معافیت‌ها یا عدم تمدید کارت بازرگانی مواجه می‌شوند. در چنین شرایطی، امکان ثبت اعتراض در سامانه ویژه رفع تعهدات ارزی فراهم شده است.
برای ثبت اعتراض، صادرکننده باید دارای حساب کاربری در سامانه جامع تجارت باشد و مدارک لازم را ارائه دهد. از جمله دلایل قابل قبول اعتراض می‌توان به اختلاف اطلاعات میان سامانه جامع تجارت و سامانه مالیاتی، یا تأخیر در ثبت اطلاعات حواله اشاره کرد.
