بازار خودرو در تلاقی نوسانات ارزی و محدودیت‌های وارداتی
نشان تجارت - بازار خودروی ایران در وضعیت شکننده‌ای قرار دارد؛ نقطه‌ای که نوسانات شدید نرخ ارز و محدودیت‌های وارداتی، مسیر قیمت‌گذاری را دچار اختلال کرده‌اند. جهش‌های ناگهانی دلار به‌عنوان محرکی قدرتمند، نه‌تنها بر انتظارات بازار اثر گذاشته، بلکه رفتار بازیگران را نیز تغییر داده است. اما آیا افزایش نرخ ارز به‌طور مستقیم بر قیمت نهایی خودروها تأثیر گذاشته؟ و آیا خودرو همچنان کالایی سرمایه‌ای محسوب می‌شود یا به یک کالای مصرفی تبدیل شده است؟
تأثیر محدود دلار بر قیمت قطعات در کوتاه‌مدت
یوسف کاووسی، کارشناس اقتصادی که با روزنامه ایران گفت‌و‌گو کرده، معتقد است که جهش اخیر نرخ دلار هنوز اثر فوری بر قیمت خودروها نگذاشته است. به گفته او، خودروسازان همچنان از قطعات واردشده در ماه‌های گذشته استفاده می‌کنند و خرید‌های جدید تحت‌تأثیر نرخ ارز فعلی قرار نگرفته‌اند. بنابراین، افزایش نرخ دلار در کوتاه‌مدت تأثیر معناداری بر قیمت نهایی خودرو ندارد، هرچند این تأثیر در میان‌مدت اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
خودرو دیگر پناهگاه سرمایه نیست
در سال‌های گذشته، خودرو یکی از گزینه‌های محبوب سرمایه‌گذاری در دوران تورم بود. اما امروز، با کاهش قدرت خرید خانوار‌ها و افزایش نقدشوندگی بازار‌های موازی مانند ارز و طلا، خودرو جایگاه سرمایه‌ای خود را از دست داده است.
کاووسی همچنین به زیان انباشته شرکت‌های خودروسازی اشاره می‌کند که با اتکا به انتظارات تورمی، افزایش قیمت‌ها را با استناد به نرخ ارز توجیه می‌کنند. برخی خودروها در روز‌های اخیر تا ۱۲ درصد افزایش قیمت داشته‌اند، اما مصرف‌کنندگان این رشد را غیرمنطقی می‌دانند، چرا که درآمد واقعی مردم تغییری نکرده است.
واردات خودرو؛ کلید تعادل و رقابت
کارشناسان بر این باورند که واردات خودرو می‌تواند تعادل را به بازار بازگرداند. دولت در ماه‌های اخیر با طراحی تعرفه‌های پلکانی تلاش کرده مسیر واردات را هموار کند و در عین حال از تولید داخل حمایت کند. با این حال، محدودیت‌های ارزی بانک مرکزی باعث شده بازار خودرو‌های وارداتی کوچک و غیررقابتی باقی بماند. در چنین شرایطی، تولیدکنندگان داخلی قدرت بیشتری در تعیین قیمت دارند و رقابت واقعی شکل نمی‌گیرد.
رکود سنگین و کاهش تقاضا
بازار خودرو در حال حاضر با رکود جدی مواجه است. فروشندگان زیادی در بازار حضور دارند، اما خریداران اندک‌اند. کاووسی معتقد است که افزایش قیمت‌ها در حالی رخ می‌دهد که درآمد خانوار‌ها رشد نکرده و قدرت خرید کاهش یافته است. در نتیجه، تقاضای واقعی افت کرده و تنها افراد با نیاز ضروری اقدام به خرید می‌کنند.
او همچنین به ممنوعیت پنج‌ساله واردات خودرو اشاره می‌کند که موجب جهش شدید قیمت‌ها در دوره انحصار شد. اگرچه اکنون مسیر واردات با طرح‌هایی مانند خرید برای ایرانیان خارج از کشور و جانبازان باز شده، اما حجم واردات هنوز رضایت‌بخش نیست و تخصیص ارز باید تسهیل شود تا خودرو‌های معطل در گمرک وارد بازار شوند.
چشم‌انداز تعادل؛ وابسته به سیاست‌های ارزی
بازار خودرو امروز میان دو نیروی متضاد گرفتار شده است: از یک‌سو، محدودیت‌های وارداتی و کنترل ارزی، قدرت رقابت را کاهش داده و زمینه افزایش قیمت را فراهم کرده‌اند؛ از سوی دیگر، کاهش شدید قدرت خرید مصرف‌کننده، فشار تقاضا را کم کرده است. جهش‌های اخیر قیمت بیشتر ناشی از فضای روانی و انتظارات بازار بوده‌اند.
در شرایطی که قیمت بازار آزاد در برخی مدل‌ها پایین‌تر از نرخ کارخانه است، نشانه‌ای از رکود و فاصله قیمت واقعی با قیمت رسمی دیده می‌شود. اگر واردات خودرو با سهولت بیشتری انجام شود، رقابت به بازار بازمی‌گردد و قیمت‌ها به‌تدریج تعدیل خواهند شد.
اکنون بازار خودرو در انتظار تأیید تعرفه‌های پلکانی از سوی مجلس است؛ طرحی که دولت از آن حمایت کرده و اجرای آن می‌تواند به ایجاد فضای رقابتی‌تر کمک کند. با این حال، رسیدن به تعادل پایدار نیازمند سیاست‌های ارزی منسجم، تخصیص بهینه ارز برای واردات و شفافیت بیشتر در بازار داخلی خودرو خواهد بود.
