چند نرخی شدن بنزین؛ راهکار اقتصادی یا جرقه اعتراضات اجتماعی؟ / آیا تجربه ۹۸ تکرار می‌شود؟
نشان تجارت - بحث قیمت بنزین دوباره به یکی از حساس‌ترین موضوعات اقتصادی و اجتماعی کشور تبدیل شده است. در روز‌های اخیر، اظهارات محسن حاجی‌میرزایی در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری درباره چند نرخی شدن و فروش بنزین سوپر به قیمت واقعی، واکنش‌های گسترده‌ای را در جامعه و رسانه‌ها به همراه داشته است.
حاجی‌میرزایی در توضیح سیاست جدید دولت گفت: «نزدیک سه و نیم میلیارد دلار بنزین آزاد با قیمت دلار وارد می‌کنیم و بعد با قیمت یارانه‌ای ۱۵۰۰ یا ۳۰۰۰ تومان به فروش می‌رسانیم. این موضوع منطقی نیست.» او تأکید کرد که دست‌کم بنزین مصرفی خودرو‌های لوکس باید با نرخ واقعی عرضه شود.
مسعود پزشکیان نیز چند قبل با اشاره به مصرف بالای بنزین توسط پرمصرف‌ها گفته بود «چرا باید ۴ میلیارد دلار بنزین وارد کنیم تا پرمصرف‌ها با قیمت لیتری ۱۵۰۰ تومان استفاده کنند؟» پیشنهاد رئیس جمهور این بود که بنزین خانوار‌های پردرآمد کاهش یابد و حمایت‌ها به سمت اقشار کم درآمد هدایت شود.
این اظهارات نشان می‌دهد که فشار ارزی و بار مالی یارانه بنزین دولت را به سمت اصلاح قیمت‌ها سوق داده است؛ هرچند تجربه‌های گذشته نشان می‌دهد که هرگونه تغییر در این حوزه می‌تواند پیامد‌های سیاسی و اجتماعی سنگینی به همراه داشته باشد.
نگرانی‌های جامعه؛ سایه تورم بر زندگی مردم
بنزین بیش از آنکه کالایی مصرفی باشد، به نماد عدالت و معیشت در ذهن مردم تبدیل شده و هر تصمیمی درباره آن می‌تواند اعتماد عمومی به دولت را تحت‌تأثیر قرار دهد. پیامد‌های سیاسی و اجتماعی احتمالی در صورت ایجاد هر تغییری در نرخ بنزین، حساسیت جامعه و به تبع آن رسانه‌ها را برانگیخته است.
تحلیلگران معتقدند که افزایش قیمت بنزین، حتی در قالب چند نرخی یا سهمیه‌بندی جدید، به سرعت در قیمت حمل‌ونقل و کالا‌های اساسی منعکس می‌شود و موج تازه‌ای از تورم انتظاری را شکل می‌دهد. چنین وضعیتی قطعا یادآور اعتراضات سال ۹۸ و حوادث تلخ بعد از آن خواهد بود. از این رو است که باید به مسئولان و تصمیم گیرندگان هشدار داد هر گونه اصلاح قیمت بدون اقناع افکار عمومی و بدون سیاست‌های حمایتی جبرانی، می‌تواند زمینه‌ساز اعتراضات اجتماعی شده و دردسر‌های تازه‌ای برای کشور ایجاد کند؛ خاصه در این شرایط حساس که فشار‌های بین‌المللی هم بسیار است و سایه جنگ تماما از سر کشور کم نشده است.
دولت در شرایطی به دنبال تغییر سیاست بنزینی است که با کسری بودجه، کاهش درآمد‌های نفتی و افزایش هزینه واردات سوخت مواجه است. از سوی دیگر، جامعه خاطره تلخ گرانی ناگهانی بنزین در آبان ۹۸ را فراموش نکرده است. همین مسئله باعث می‌شود که هرگونه تصمیم در این حوزه، نیازمند شفافیت، اقناع عمومی و بسته‌های حمایتی باشد.
به دلیل همین حساسیت‌ها است که تصمیم‌گیری درباره قیمت بنزین می‌تواند آینده سیاسی دولت را تحت تأثیر قرار دهد. تجربه گذشته نشان داده که افزایش ناگهانی یا مدیریت ضعیف در این زمینه، نه‌تنها تبعات اقتصادی، بلکه پیامد‌های سیاسی گسترده‌ای دارد.
اگر دولت موفق شود با سیاستی تدریجی و هدفمند، اصلاح قیمت را با حمایت‌های معیشتی همراه کند، شاید بتواند بخشی از بار مالی یارانه‌ها را سبک کند. اما در غیر این صورت، خطر افزایش تورم، فشار بر طبقات متوسط و پایین، و حتی بروز نارضایتی اجتماعی به‌شدت محتمل است.
