چرا وضعیت برق اورژانسی است؟
نشان تجارت - قطعی برق به ویژه در گرمای اواخر بهار و فصل تابستان یک معضل جدی برای بسیاری از شهروندان است، اما بخش‌های تولیدی، صنعتی و تجاری کشور نیز از این قطعی‌ها متاثر می‌شوند. مسئولان حوزه برق و انرژی درمورد اعداد و ارقام ناترازی‌ها و حتی علل و روش‌های حل آن نظرات متفاوتی دارند، اما در نهایت پرسش اصلی باقی می‌ماند که گره ناترازی‌های برق چگونه حل می‌شود؟
محسن طرزطلب، معاون وزیر نیرو و رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره وری ایران (ساتبا) اخیرا گفته است: «بهره‌برداری از نیروگاه‌های در حال ساخت تجدیدپذیر می‌تواند به رفع بخشی از ناترازی برق در پیک روز در تابستان سال جاری کمک کند.» توسعه انرژی‌های تجدید پذیر راهکاری منطقی به نظر می‌رسد، اما اغلب کارشناسان بر این باورند برای استفاده از این راهکار زمان قابل توجهی نیاز است و شرایط کشور بحرانی‌تر از صبر برای ایده‌های بلندمدت است.
فتح‌الله توسلی، عضو کمیسیون انرژی مجلس در این باره گفته است: «با قطعی برق فعالیت نانوایی‌ها و بیمارستان‌ها هم متوقف می‌شود. سالی ۴۰ میلیارد دلار اتلاف و هدررفت انرژی که یک رقم عجیب و فاجعه است.»
مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق استان تهران نیز اعلام کرده است واحد‌های تجاری بزرگ و مال‌ها در ساعات بین ۱۲ تا ۱۶ یا ۱۳ تا ۱۶ تعطیل شوند و آنهایی که الزام به فعالیت به هر دلیل دارند، از مولد‌های خود استفاده کنند او گفته است: «۲۲ اکیپ گشت شبانه، موضوع جلوه‌های بدمصرفی را در سطح استان تهران بررسی می‌کنند و در نظارت‌های صورت گرفته، با این قبیل واحد‌ها برخورد می‌شود.»
با توجه به این شرایط، پرسش‌هایی در این باره مطرح است از جمله این که قرار است چطور مشکل ناترازی برق حل شود و آیا راهکار‌هایی مثل گشت برق جواب می‌دهد یا خیر. فرارو در راستای پاسخ دادن به این پرسش با «فرزین سوادکوهی»، کارشناس انرژی گفت‌و‌گو کرده است:
عدد پایه کسری برق کشور از حداقل ۲۰ هزار مگاوات شروع می‌شود
فرزین سوادکوهی گفت: «عدد ۱۵ هزار مگاواتی کمبود برق اتفاقا بسیار خوشبینانه است، چرا که تخمین زده می‌شود وضعیت بسیار بدتر هم باشد. درواقع برخی از تخمین‌ها به ۲ برابر این عدد دلالت دارند. اما به هر حال، به طور معمول می‌توان پایه کسری برق کشور را از عدد ۲۰ هزار مگاوات آغاز کرد.»
وی گفت: «واقعیت امر این است که هر ساله در بحث میانگین شدت مصرف انرژی نسبت به بازه زمانی سال گذشته، شاهد آماری با روند صعودی هستیم. با توجه به تغییرات اقلیمی که در کشور و منطقه به وجود آمده، به لحاظ تولید برق نیز دچار مشکلاتی به شدت جدی شده‌ایم. درواقع از یک سو تغییرات اقلیمی و از سوی دیگر افزایش مصرف برق داریم.»
وی افزود: «با توجه به این که سیستم‌های برقی ما اساسا سیستم‌هایی به روز نیست و در حوزه‌های مختلف از بخش خانگی تا صنعت و سیستم‌های سرمایشی، کارخانجات و حتی سیستم انتفال برق کشور، هدررفت شدیدی داریم، باید بپذیریم که اعداد بزرگ کمبود برق، می‌تواند به واقعیت نزدیک باشد.»
سوادکوهی گفت: «حقیقت این است که سال به سال در حوزه برق، دچار مشکلات بزرگ‌تر و بیشتری خواهیم شد. وقتی هیچ تغییری در رویکرد‌ها و نظام تصمیم گیری بخش انرژی کشور ایجاد نمی‌شود، طبیعی است که مشکلات نیز روز به روز بزرگ‌تر می‌شود.
وی گفت: «طی ۸ سال گذشته تولید کنندگان برق، مدام هشدار می‌دادند که در سال‌های آینده دچار ناترازی گسترده برق می‌شویم، اما این هشدار‌ها زیاد جدی گرفته نشد. با توجه به این که در بخش نیروگاهی، تصمیم گیری اساسی انجام نشد و تغییر و سرمایه گذاری به وجود نیامد و برای بخش خصوصی نیز سرمایه گذاری هیچ جذابیتی نداشت، بنابراین شرایط حوزه برق کشور مراحل بحران را یکی پس از دیگری طی کرد. به اعتقاد من همه چیز از پیش مشخص بود و جای تعجب هم نداشت که بالاخره در مرحله‌ای کم خواهیم آورد.»
وضعیت برق کشور اورژانسی است
این کارشناس حوزه انرژی در ادامه گفت: «طی سال گذشته و در فصل زمستان نیز درگیر کمبود برق بودیم و دیدیم که طی سال گذشته، در مناطقی از کشور با قطعی برق گسترده رو به رو شدیم. حقیقت دیگر این است که ما در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر نیز هیچ سرمایه گذاری نکردیم و فقط از جیب مصرف کردیم.»
وی گفت: «ما به همان تغییر و تحولاتی و زیرساخت‌های انرژی تجدیدپذیری که از اول انقلاب داشتیم، اکتفا کرده‌ایم. اکنون که وضعیت بحرانی شده تازه به فکر افتاده‌ایم که باید انرژی تجدید پذیر کشور را توسعه دهیم. حتی در شرایطی که آقای پزشکیان تلاش سفت و سختی نشان می‌دهد که از طریق وزارت نیرو، پیگیر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر باشد، اما عملا، احداث این نیروگاه‌ها دچار مشکل است و با اختلال مواجه می‌شود.»
سوادکوهی گفت: «با توجه به اتفاقاتی که اخیرا در بندر شهید رجایی رخ داد، حتی وارد کردن قطعات مورد نیاز احداث نیروگاه‌های انرژی تجدیدپذیر نیز با اختلال مواجه شد و تا این تجهیزات ترخیص شده و به دست پیمانکاران برسد، زمان لازم است و بعید است رئیس جمهور نیز بتواند ۳ هزار مگاواتی را که وعده داده محقق کند. به هر حال، قول داده شده است که تا ۳ الی ۴ ماه آینده این اتفاق رخ دهد.»
وی افزود: «مصادیقی که اشاره می‌کنم، با این هدف است که بگویم کشور ما در حالت اورژانسی قرار دارد و نمی‌توان با این وضعیت، کشور را به پیش برد. باید اقداماتی اساسی انجام شود و اجازه دهیم سرمایه گذاری‌های کلان در کشور رخ دهد، دولت باید دست از انحصار بردارد و وضعیت را به شکلی پیش ببرد که سرمایه گذاری برای بخش خصوصی جذابیت داشته باشد. شاید به این طریق بتوانیم از این وضعیت بحرانی تا حدودی رها شویم.»
وی گفت: «بخش زیادی از ضرر و زیان قطعی برق، در مرحله اول به بخش صنعتی کشور تحمیل شده است. شهرک‌های صنعتی ما، پتروشیمی‌ها و کارخانجات درگیر قطعی برق و ضرر‌های این قطعی شده‌اند. این مشکل سپس به بخش‌های تجاری و خانگی رسید. حتی واحد‌های بهداشت و درمان از جمله بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها نیز مجبورند با عوارض قطعی برق رو در رو شوند. وقتی کمبود برق داریم، طبیعی است که اقشار متعددی در کشور متحمل خسارت می‌شوند و چه بسا، قیمت تمام شده محصولات تولیدی بالاتر رفته و حتی دچار کمبود برخی اقلام تولیدی شویم. در حوزه پتروشیمی و پالایشگاهی نیز دچار مشکلاتی عدیده می‌شویم. با این وضعیت نمی‌توانیم به مردم دروغ بگوییم و اعلام نکنیم که در صورت ادامه این مسیر، آینده تیره و تار می‌شود.»
چرا باید همیشه اجازه دهیم کارد به استخوان برسد و بعد تازه به فکر بیفتیم
سوادکوهی تاکید کرد: «اقداماتی مثل راه اندازی سیستم‌های گشت سوء مصرف برق نیز شاید در بهترین حالت، یک تاثیر مقطعی و اندک داشته باشد. رصد مصرف برق باید به شکلی دقیق تر، هوشمندانه‌تر و علمی‌تر انجام می‌شد. چرا باید همیشه اجازه دهیم کارد به استخوان برسد و بعد تازه به فکر بیفتیم که بگردیم و رصد کنیم و اقدامات مقطعی انجام دهیم»
وی گفت: «ماجرای رمزارز‌ها و تولید بیت کوین و امثالهم را نیز جدی نگرفته‌ایم. این مسئله افکار عمومی را درگیر کرده است و برای مردم سوال ایجاد کرده است. متاسفانه مردم حق دارند که ناراحت باشند. وقتی در اخبار رسمی میبینیم که شهرک‌های تولید رمز ارز در کشور وجود دارد، پس عمق فاجعه بیش از این‌ها است و راه اندازی گشت شبانه، بیشتر یک اقدام نمایشی و کم اثر است و چندان مفید ارزیابی نمی‌شود.»
وی افزود: «من معتقدم اگر از هم اکنون شروع کنیم و سعی کنیم انرژی‌های تجدیدپذیر را تقویت کنیم یا برای مشکل برق چاره اندیشی کنیم حداقل به یک دهه زمان برای بازدهی پراثر نیاز داریم. هر چند می‌توان از روش‌های زودبازده نیز در ابعاد کم استفاده کرد. انرژی‌های تجدیدپذیر محدودیت‌هایی دارند و در نتیجه باید بدانیم که حتی اگر امروز نیز قصد توسعه این حوزه را داشته باشیم حداقل نزدیک به ۲ میلیارد دلار سرمایه لازم داریم. ما برای تصمیم گیری بسیار دیر کرده‌ایم. دولت باید دست از حضور در چرخه تولید، قیمت گذاری و فروش بردارد. دولت باید انحصار حوزه انرژی را کاهش داده و هر چه سریعتر به سوی توسعه زیرساخت‌ها حرکت کند. تا زمانی که در دایره باطل بگردیم، شرایط همین است و دایره نیز روز به روز بسته‌تر می‌شود.»
