دلار هرات چیست و رابطه آن با قیمت دلار در ایران چگونه است؟

نشان تجارت - بازار ارز در ایران، شاید بیش از هر زمان دیگری به تحولات منطقه‌ای حساس شده باشد؛ تحرکات سیاسی، تغییرات نرخ بهره، میزان تزریق ارز توسط بانک مرکزی و حتی جو روانی حاکم بر بازار‌های همسایه، امروز به شدت در قیمت‌گذاری ارز در بازار آزاد ایران مؤثر هستند. در میان کشور‌های هم‌مرز، افغانستان و به‌طور خاص شهر هرات جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. پدیده‌ای به نام دلار هرات حالا نه فقط یک واژه تخصصی در میان دلالان ارزی، بلکه شاخصی مهم برای فعالان اقتصادی و تحلیل‌گران بازار ارز ایران شده است. اما دلار هرات چیست؟ چرا تا این حد مهم شده؟ و چگونه بازار تهران را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؟

دلار هرات چیست؟

دلار هرات در واقع نرخ خرید و فروش دلار در شهر هرات افغانستان است. به‌صورت ساده‌تر، این نرخ نشان می‌دهد که یک دلار آمریکا در بازار آزاد هرات چند افغانی معامله می‌شود. اما برخلاف تصور اولیه، اهمیت دلار هرات صرفاً به محدوده مرزی افغانستان محدود نمی‌شود. نرخ دلار در هرات، به‌دلیل نقش این شهر در مبادلات ارزی غیررسمی و حجم بالای تعاملات دلاری در منطقه، به یکی از شاخص‌های کلیدی بازار ارز ایران تبدیل شده است.

تأثیرگذاری دلار هرات بر بازار ایران ناشی از چند عامل عمده است: نخست، نزدیکی جغرافیایی و ارتباط زمینی مستقیم با استان‌های شرقی ایران نظیر خراسان رضوی. دوم، استفاده از مسیر افغانستان برای انتقال ارز به کشور به دلیل تحریم‌های شدید بانکی. سوم، شروع معاملات دلاری در هرات حدود یک تا یک ساعت و نیم زودتر از بازار تهران؛ همین ویژگی باعث شده تا دلالان و تحلیل‌گران از آن به عنوان ابزاری برای پیش‌بینی کوتاه‌مدت نرخ دلار در ایران استفاده کنند.

چرا دلار هرات برای بازار ایران مهم است؟

برای درک بهتر این موضوع باید ابتدا سازوکار تأمین ارز در ایران را بشناسیم. در شرایط تحریم، اقتصاد ایران به سختی می‌تواند از سیستم بانکی جهانی ارز وارد کند. بنابراین، بازرگانان، صرافی‌ها و حتی دولت به سمت بازار‌های غیررسمی و منطقه‌ای رفته‌اند. شهر‌هایی مانند دبی، سلیمانیه در عراق، و هرات در افغانستان، به سه نقطه کانونی در معاملات دلاری تبدیل شده‌اند.

بیشتر بخوانید: چرا ترمز کاهش قیمت دلار کشیده شد؟

در گذشته، دبی سهم بالاتری از بازار ارز ایران داشت، اما با کاهش روابط دلاری میان ایران و امارات، هرات و سلیمانیه به گزینه‌های اصلی برای تأمین ارز تبدیل شدند. با این تفاسیر، نرخ دلار در هرات مستقیماً بر قیمت دلار در بازار تهران و دیگر شهر‌های ایران تأثیر می‌گذارد.

اختلاف قیمت دلار هرات با تهران

در بیشتر روز‌های سال، بین نرخ دلار هرات و نرخ دلار در تهران اختلاف‌هایی وجود دارد. این تفاوت قیمت معمولاً ناشی از دو عامل اصلی است: هزینه‌های حمل‌ونقل و انتقال فیزیکی ارز، و تفاوت در سطح تقاضا میان دو بازار. به‌طور مثال، وقتی تقاضا برای دلار در تهران بالا می‌رود، اما در هرات تغییری ندارد، قیمت دلار در ایران ممکن است بالاتر باشد.

در برخی بازه‌های زمانی نیز به دلیل موانع مرزی یا تغییرات سیاسی در افغانستان، خروج دلار از آن کشور با محدودیت مواجه می‌شود؛ همان‌طور که در زمان تصرف هرات توسط طالبان رخ داد. در آن مقطع، کاهش عرضه ارز در شرق ایران به‌ویژه در مشهد، موجب افزایش قیمت دلار در بازار تهران شد.

این اختلاف قیمتی، هرچند ناپایدار است، اما برای تحلیلگران یک سیگنال محسوب می‌شود. اگر دلار هرات به‌طور مداوم بالاتر از تهران معامله شود، احتمال رشد قیمت دلار در بازار ایران وجود دارد. برعکس، پایین‌تر بودن دلار هرات ممکن است نشان‌دهنده تعادل یا کاهش احتمالی نرخ در ایران باشد.

عوامل موثر بر قیمت دلار هرات

برای پیش‌بینی نرخ دلار هرات، باید مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی و سیاسی را مورد بررسی قرار داد:

تورم در افغانستان: هر چقدر نرخ تورم در افغانستان افزایش یابد، ارزش پول ملی آن کاهش پیدا کرده و قیمت دلار هرات بالا می‌رود. به‌دلیل ساختار شکننده اقتصاد افغانستان، این کشور مستعد تورم‌های مزمن است.

نرخ بهره: نرخ بهره تعیین شده توسط بانک مرکزی افغانستان می‌تواند بر ارزش افغانی اثر بگذارد. نرخ بهره بالاتر سرمایه‌گذاران را جذب کرده و تقاضا برای پول ملی را افزایش می‌دهد، در نتیجه می‌تواند باعث کاهش نرخ دلار هرات شود.

وضعیت اقتصادی افغانستان: نبود زیرساخت‌های مناسب، وابستگی شدید به کمک‌های خارجی و مشکلات امنیتی موجب شده‌اند که افغانستان نتواند اقتصادی با ثبات ایجاد کند. همین عامل باعث می‌شود که نرخ دلار هرات در طول زمان نوسانات شدیدی داشته باشد.

رشد اقتصادی و تولید ناخالص داخلی GDP: رشد اقتصادی به جذب سرمایه‌گذاری خارجی کمک می‌کند و ارزش پول ملی را تقویت می‌نماید. در افغانستان به دلیل رکود اقتصادی، عدم رشد GDP و فضای سیاسی بی‌ثبات، این عامل به‌طور منفی روی دلار هرات اثر گذاشته است.

چگونه دلار هرات را تحلیل کنیم؟

برای تحلیل دلار هرات، چند رویکرد اصلی وجود دارد. با بررسی چارت قیمتی دلار هرات در بازه‌های زمانی مختلف می‌توان الگو‌هایی برای پیش‌بینی قیمت استخراج کرد. اگرچه تحلیل تکنیکال در بازاری مانند دلار هرات با ریسک همراه است، اما برای تحلیل‌گران کوتاه‌مدت می‌تواند ابزار مفیدی باشد.

همچنین بررسی متغیر‌های کلان اقتصادی مانند نرخ تورم، سیاست‌های مالی، تحولات سیاسی و سطح ذخایر ارزی در افغانستان می‌تواند دید عمیق‌تری برای تحلیل بلندمدت بدهد.

ضمناً در کشوری مانند افغانستان که تغییرات ناگهانی سیاسی و امنیتی شایع است، دنبال‌کردن اخبار روز می‌تواند سرنخ‌هایی مهم درباره جهت‌گیری نرخ ارز ارائه کند.

آینده دلار هرات و تأثیر آن بر ایران

پیش‌بینی آینده دلار هرات به سادگی ممکن نیست، به‌ویژه با توجه به وضعیت متلاطم سیاسی افغانستان. با این حال، تا زمانی که این کشور از ثبات سیاسی و اقتصادی کافی برخوردار نباشد، نمی‌توان انتظار داشت نرخ دلار در آن به ثبات برسد.

برای بازار ایران نیز، تا زمانی که ارتباط مستقیم و سالم بانکی با خارج کشور برقرار نشده، وابستگی به بازار‌هایی نظیر هرات ادامه خواهد داشت. در نتیجه، دلار هرات نه‌تنها به‌عنوان یک شاخص اقتصادی باقی خواهد ماند، بلکه در برخی دوره‌ها حتی به یک عامل تعیین‌کننده در بازار ارز تهران تبدیل می‌شود.