خسارت بیشتر انفجار بندر رجایی به دلیل رسوب کالا و تعلل صمت
نشان تجارت - با فاجعه اتفاق افتاده در بندر شهید رجایی، زنگ خطر برای بسیاری از مسئولان به صدا درآمد. این حادثه در کنار ایجاد همدردی عمومی، برای بار دیگر، ضعف ایران در مدیریت بحران، ایمنی پایین کارگران در محیط کار، آسیب‌های تحریم، ضرر سیاست‌های تقابل با جهان و ... را یادآوری کرد.
یک سامانه جامع تجارت داریم که به انحای مختلف کاربر خود را اذیت می‌کند؛ به صورتی که هنگ می‌کند، کار نمی‌کند و در هر حوزه‌ای که فعالان با آن کار داشته باشند، مشکل ایجاد می‌کند و همیشه شکایات بی‌شماری از جانب تجار و کاربران این سامانه وجود داشته است. باید این مشکلات دائمی و جدید را برطرف کرد که در مقابل حوادثی که پیش می‌آید، ضرر به حداقل موجود کاهش یابد.
اما این فاجعه روی دیگری هم داشت که یکی از قدیمی‌ترین مشکلات دست‌وپا‌گیر فعالان اقتصادی در این سال‌ها بوده است و آن هم، مدت زمان زیاد برای ترخیص کالاها از گمرک، یا به اصطلاح رسوب کالا در گمرکات است. بعد از این فاجعه، حتی صدای مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور هم از این مشکل درآمد و روز یکشنبه در نشست ویژه ستاد مدیریت بحران استان هرمزگان، اظهار کرد: «آیا لازم است ۱۲۰ تا ۱۴۰ هزار کانتینر را برای ۳ تا ۴ ماه ذخیره کنیم؟ ما نمی‌توانیم وقتی اینها می‌رسند، ترخیص کنیم؟
بیشتر بخوانید: تشخیص و پرداخت فوری خسارات بندر رجایی اولویت اصلی بیمه است
ما نمی‌توانیم وقتی اینها می‌رسند، ترخیص کنیم؟ قرار شد استاندار و وزارت راه در این زمینه یک مطالعه تطبیقی با کشور‌های پیشرفته داشته باشند که چه می‌کنند و ما باید چه کنیم!» همچنین برخی فعالان اقتصادی در واکنش به اظهارات رئیس‌جمهور عنوان کردند که پزشکیان باید برای شروع، با فردی که ۱۸ ماه ثبت سفارش کالا را در وزارت صمت قفل کرده است، برخورد کند.
گویی گمرک جمهوری اسلامی هم بعد از این فاجعه از خواب غفلت بیدار شد و در بخشنامه جدید خود دستور داد که «گمرکات اجرایی دستور بررسی فوری اظهارنامه‌های این گمرک را صادر کنند، تمامی پرونده‌های کارشناسی نشده باید ظرف ۲۴ ساعت آینده تعیین تکلیف شوند» و مدیران نیز موظف به نظارت و اجرای سریع این بخشنامه شدند.
سوءمدیریت در بنادر کشور
بعد از فاجعه بندر نیز برخی انگشت اتهام را به سمت مدیریت داخلی، بردند و مدیران بنادر را مقصر دانستند.
در همین راستا، نماینده تهران، ری، شمیرانات، اسلام‌شهر و پردیس در خصوص حادثه بندر شهید رجایی گفت: حادثه انفجار در بندر شهید رجایی یک فاجعه انسانی تلخ بود که ریشه در ضعف‌های ساختاری و سوءمدیریت جدی در حوزه بنادر کشور دارد.
علی خضریان افزود: سال‌هاست به جای واگذاری پروژه‌های بندری به بخش خصوصی واقعی، شاهد واگذاری محوطه‌های حساس به شرکت‌های خصولتی هستیم؛ شرکت‌هایی که متأسفانه فاقد تخصص کافی بوده و پروژه‌ها را بدون رعایت الزامات ایمنی به سایر پیمانکاران واگذار می‌کنند. نتیجه این ساختار معیوب، بروز فجایعی، چون حادثه اخیر بندر شهید رجایی است.
به واسطه بروز جمیع این شرایط، گزارش حاضر به این موضوع پرداخته است که ریشه رسوب کالاها در گمرکات کشور چیست، چه آسیبی را برای فعالان اقتصادی در پی داشته است و نقش سوءمدیریت در بروز چنین فجایعی چیست؟
زمان تخصیص ارز به ۶ ماه هم می‌کشد!
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین در گفت‌و‌گو با «توسعه ایرانی»، درباره عوامل رسوب کالاها در گمرکات کشور، اظهار کرد: یک بخشی از این روند که طبیعی است؛ سالیان سال است که از زمان تخلیه یا ترخیص یک فاصله زمانی بین ۲ تا ۵ هفته‌ای داریم که همیشه هست و کاری هم نمی‌توان کرد.
مجیدرضا حریری درباره این روند توضیح داد: تعیین مجوز‌های استاندارد، قرنطینه گیاهی و مجوز‌های سازمان غذا و دارو بخشی از این روند ترخیص است. به طور کلی هر کالایی، بسته به اینکه مربوط به کدام سازمان نظارتی باشد، باید از این سازمان‌ها مجوز‌های لازم را بگیرد و کار‌های بانکی و نقل و انتقال پول آن انجام شود که در کل روند را طولانی می‌کند.
بیشتر بخوانید: مسئولیت نگهداری کالا در گمرک با چه کسی است؟
مجیدرضا حریری گفت: خسارت بندر شهید رجایی به هرحال خسارت سنگین و ملی است؛ این پول تاجر و تولیدکنندگان را که آنجا از بین رفته است، بیمه باید بپردازد و در نهایت این خسارات از جیب ملی داده می‌شود. موانع موجود در گمرکات قاعدتا خسارات و آسیب‌ها را فاجعه‌بارتر کرد و کاش سیاست‌گذاری‌ها جوری باشد که هزینه‌های کمتری بدهیم
به اعتقاد او، بخشی از این مدت زمان فاصله بین تخلیه تا ترخیص در بنادر کشور طبیعی است.
این فعال اقتصادی با اشاره به اینکه در این اواخر دو عامل دیگر باعث شده‌اند که ترخیص کالاها از گمرک بیشتر به طول بینجامد، درباره عامل اول توضیح داد: بنا به یک روش و رویه جاری، که شاید خیلی هم منطبق با قواعد و قوانین نباشد، اما به عرف تبدیل شده است، خیلی از افراد کالاها را در بنادر تخلیه می‌کنند و بعد به دنبال تخصیص ارز آن می‌روند.
حریری افزود: زمان تخصیص ارز، به زمانی طولانی تبدیل شده است و حتی ممکن است ۶ ماه هم طول بکشد. پس یک عامل دیگر در طولانی شدن مدت زمان ترخیص کالاها از گمرک مربوط به مدت زمان تخصیص ارز است که در چند ماه اخیر به یک رویه تبدیل شده است.
تعلل وزارت صمت در ابلاغ بخشنامه‌ها
او درباره عامل دیگر افزایش زمان ترخیص کالاها از بندر، گفت: هرساله در پایان اسفند، وقتی که نرخ ارز در بودجه سال بعد مشخص و بودجه در اسفند جمع می‌شود، وزارت صمت باید یک بخشنامه را، که به بخشنامه تعرفه‌ها معروف است، به گمرک اعلام کند و کار این بخشنامه‌ها این است که مشخص می‌کنند نرخ سود گمرکی در سال جاری چقدر باشد.
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین با اشاره به شدت گرفتن بحث تعیین تعرفه‌ها در مدت اخیر، ادامه داد: با توجه به اینکه نرخ ارز در محاسبات گمرکی از ۲۸۵۰۰ تومان به نرخ ارز مرکز مبادله تغییر کرده، بخشنامه آن باید ابلاغ می‌شده است و در مقابل این تغییر، سود عوارض یکسری از کالاها را هم باید کاهش بدهند تا بالا رفتن نرخ ارز را جبران کند. این اتفاقات باید با یک بخشنامه بیافتد که وزارت صمت در ارسال این بخشنامه به گمرک تعللی حدود یک ماهه داشته است.
حریری اعلام کرد: درنتیجه تقریبا از ۲۷ اسفند تا ۲۵ فروردین ۱۴۰۴، کسی اصلا قادر به ترخیص کالای خود از گمرک نبوده است، زیرا هنوز نرخ‌ها و تعرفه‌ها را مشخص نکرده بودند.
بیشتر بخوانید: اطلاعیه کمیته بررسی علل حادثه آتش‌سوزی در بندر شهید رجایی
او همچنین عنوان کرد که از روز چهارشنبه قبل از فاجعه بندر رجایی در تاریخ ۶ اردیبهشت، سامانه جامع تجارت قفل و گویا هک شده بود و کار نمی‌کرد که البته این مشکلات همیشه در طول سال باقی است.
پیچیدگی بروکراسی در ایران نسبت به بنادر معتبر دنیا
این کارشناس مسائل اقتصادی تصریح کرد: درمورد فاجعه بندر شهید رجایی، نقش سوءمدیریت در بنادر و گمرکات کشور، را نمی‌توان موثر دانست، زیرا مشکلات در گمرکات، سازمان بنادر، اپراتور‌های بندری و ... چیز‌های جدیدی نیست.
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین: با توجه به اینکه نرخ ارز در محاسبات گمرکی از ۲۸۵۰۰ تومان به نرخ ارز مرکز مبادله تغییر کرده است، بخشنامه آن باید ابلاغ می‌شد که وزارت صمت در ارسال این بخشنامه به گمرک حدود یک ماه تعلل داشته است. درنتیجه تقریبا از ۲۷ اسفند تا ۲۵ فروردین ۱۴۰۴، کسی اصلا قادر به ترخیص کالای خود از گمرک نبود، زیرا هنوز نرخ‌ها و تعرفه‌ها را مشخص نکرده بودند
حریری تصریح کرد: به هر حال بنادر ایران نسبت به دیگر بنادر معتبر دنیا بروکراسی پیچیده‌تری دارند و همه اشکالات اداری که در همه بخش‌های دیگر داریم، در گمرکات و بنادر ما هم وجود دارد.
به اعتقاد او، این قبیل پیچیدگی‌های بروکراتیک همیشه بوده و چیزی نیست که بتوان گفت به سایر مشکلات اضافه شده است بلکه می‌توان نام آنها را مشکلات دائمی گذاشت.
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین درباره مشکلاتی که بر مشکلات دائمی اضافه می‌شود، تصریح کرد: مثلا یک سامانه جامع تجارت داریم که به انحای مختلف کاربر خود را اذیت می‌کند؛ به صورتی که هنگ می‌کند، کار نمی‌کند و در هر حوزه‌ای که فعالان با آن کار داشته باشند، مشکل ایجاد می‌کند و همیشه شکایات بی‌شماری از جانب تجار و کاربران این سامانه وجود داشته است.
او تاکید کرد: باید مشکلات دائمی و جدید را برطرف کرد که در مقابل حوادثی که پیش می‌آید، ضرر به حداقل موجود تقلیل یابد.
خسارات بندر را باید از جیب ملی بدهیم
حریری در جمع‌بندی خود از مشکلات موجود در ترخیص کالاها، عنوان کرد: اگر این موانع را در کنار هم بگذاریم، آنوقت مشخص می‌شود که این روند چقدر می‌تواند میزان خسارات را بالا ببرد.
او ادامه داد: اگر کار‌های ترخیص با روال معمول انجام می‌شد ممکن بود حتی ۱۰ درصد از خسارات حادثه بندر شهید رجایی بندرعباس را کاهش دهد. موانع موجود در گمرکات قاعدتا خسارات و آسیب‌ها را فاجعه‌بارتر کرد و حتی اگر ۱۰ تا ۱۵ درصد هم می‌شد از این خسارات جلوگیری کند، خوب بود، زیرا رقمی قابل چشم‌پوشی نیست.
بیشتر بخوانید: بندری‌ها در مرز سوگ و سرور
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین تصریح کرد: خسارت بندر شهید رجایی بندرعباس به هرحال خسارت سنگین و ملی است؛ این پول تاجر و تولیدکنندگان را که آنجا از بین رفته است، بیمه باید بپردازد و در نهایت این خسارات از جیب ملی داده می‌شود.
حریری با تاکید بر تأسفبار بودن حادثه انفجار در بندرعباس، در پایان گفت:ای کاش سیاست‌گذاری ما جوری باشد که هزینه‌های کمتری بدهیم.
منبع: توسعه ایرانی
