نامزدهای ریاست جمهوری درباره مکران چه می‌گویند؟
نشان تجارت - با آغاز ماراتن چهاردهمین دوره ریاست جمهوری توجه افکار عمومی به برنامه‌ها و سخنان نامزدهای انتخاباتی است تا ببینید اولویت های کشور از نظر آن ها چیست و چه برنامه ای برای توجه به این اولویت ها دارند. خبرگزاری دانشجویان ایران نیز با هدف آگاهی بخشی در سلسله پرونده های مجزایی به اولویت‌ها و مسائل ایران می پردازد تا توجه نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری، هوادارانشان و مردم را به اهمیت این مسائل و راهکارهای حل آن جلب کند. در گزارش قبلی به موضوع اهمیت و شناخت مکران پرداختیم.
هرچند از سال ۱۳۸۷ در سفر مقام معظم رهبری به اهمیت مکران اشاره شده و ایشان بر توسعه این منطقه تاکید داشتند اما چندان که باید دولت‌ها به این مهم توجه نکردند. دولت سیزدهم نیز در این باره اقداماتی اندک انجام داد که از نظر کارشناسان چندان سامان یافته و موثر نبود. اما طبق لایحه برنامه هفتم توسعه باید سهم اقتصاد دریا از تولید ناخالص داخلی از ۲ به ۶ درصد افزایش پیدا کند و در این راستا سرمایه‌گذاری در پس‌کرانه‌های سواحل مکران از نظر ایجاد بنادر بزرگ، راه‌های مواصلاتی جاده، ریل و حتی فرودگاه و خطوط دریایی، ایجاد زیرساخت‌های کشاورزی، گردشگری، شیلاتی و تجاری مدنظر قرار گیرد. با توجه به توجه برنامه هفتم توسعه به این محورها، باید دید که نامزدهای چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری چقدر به توسعه مکران توجه دارند و آیا در اولویت‌های خود بدان پرداختند؟
در گزارش پیشرو به بررسی دیدگاه های نامزدهای ریاست جمهوری درباره موضوع سواحل مکران می پردازیم. اظهارات و موضع‌گیری‌های مسعود پزشکیان و مصطفی پورمحمدی نشان می‌دهد این سه تاکنون در این باره به اظهارنظر و موضع‌گیری نپرداختند و در فهرست اولویت‌های آنها تا نیز نشانی از مکران نیست. تنها سعید جلیلی، محمدباقر قالیباف، علیرضا زاکانی و امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی در این باره موضع‌گیری‌هایی داشتند.
جلیلی و مکران؛ توسعه سیستان و بلوچستان و اقتصاد دریا
موضع‌گیری‌های جلیلی در این باره برخاسته از موضع و جایگاه رسمی او به عنوان عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و نماینده رهبری در شورای عالی امنیت ملی و بخشی نیز بنا به حضور او در رقابت‌های انتخاباتی یا در همان دولت سایه‌ای است که از کلیدواژگان اوست. او مکران را در چارچوب استان سیستان و بلوچستان و بررسی مسایل آن مورد توجه قرار داده و به عنوان یکی از حوزه‌های مهم بدان پرداخته است. حتی در ایام انتخابات سیزدهمین دوره ریاست‌جمهوری نیز توسعه اقتصادی این استان را از اولویت‌های خود خواند و حتی از تبدیل آن به قطب اقتصادی گفت. از منظر او سیستان و بلوچستان یکی از محورهای تعامل خارجی است که باید نگاه ملی به آن معطوف شود. همچنین یکی از محورهای برنامه او در انتخابات ۱۴۰۰، اجرای طرح سلامت، اجرای توسعه متوازن و عادلانه در سیستان‌وبلوچستان و تبدیل این استان به نوار و قطب اقتصادی در جنوب شرق ایران بود. جلیلی حتی در آخرین برنامه از مجموعه برنامه‌های روایت با موضوع «سیستان و بلوچستان» با بیان اینکه رویکرد فعلی نسبت به استان سیستان و بلوچستان باید تغییر کند، گفت: در اولین گام، نگاه به استان سیستان و بلوچستان به عنوان استان محروم باید تغییر کند؛ نگاه درست این است که در این استان فرصت‌های بی‌نظیری وجود دارد که اگر احیاء بشود، نه تنها مردم استان بلکه کل کشور از آن بهره‌مند می‌شوند. در میان نقطه‌نظرات جلیلی در این باره به موقعیت ژئوپلتیک سیستان و بلوچستان و همسایگان شرقی ایران به عنوان بازارهای صادراتی توجه شده است. از نظر وی چابهار، یکی از قطب‌های کریدور جنوبی-شمالی محور ترانزیت در ایران محسوب می‌شود؛ بنابرین وقتی می‌گوییم فرصت‌های سیستان و بلوچستان کم‌نظیر است، به چنین ظرفیت‌هایی اشاره داریم. او مکران و موقعیت بنادر آن در جنوب این استان را یکی از مصادیق مزیت‌های نسبی در استان سیستان و بلوچستان می‌خواند که کشورهایی نظیر سنگاپور تنها با اتکا عمده به این فرصت، خودشان را اداره می‌کنند.
او در ایام چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری نیز به مسئله مکران در قالب تاکید به توسعه اقتصاد دریامحور اشاره دارد. وی در این باره بیان می‌کند اقتصاد دریامحور به عنوان یکی از فرصت‌های تولید ثروت و جهش اقتصادی پیش روی کشور قرار دارد. از این منظر بسیاری از مسایل اقتصادی کشور را می توان زیر چتر اقتصاد دریا سامان داد؛ از تولید آبزیان گرفته تا ساخت و تعمیر کشتی های باری و مسافری.
قالیباف؛ از تولی‌گری دولت تا اهمیت اقتصاد دریا در توسعه مکران
قالیباف نیز در طی سال‌های اخیر و بنا به جایگاه ریاست مجلس در این باره موضع‌گیری‌هایی داشته است. وی در آذر ماه ۱۴۰۲ هنگام حضور در برنامه تلویزیونی و در پاسخ به سوال مجری مبنی بر توسعه سواحل مکران گفت: حوادثی در سال‌های اخیر اتفاق افتاده که حتما تأثیراتی بر اهمیت ژئوپلتیکی ایران گذاشته است. این حوادث به طور حتم می‌تواند بر اهمیت جایگاه ایران در ترانزیت شمال و جنوب بیفزاید. در این چارچوب، بندر چابهار که از گذشته ویژگی‌های خاصی داشته از اهمیت بیشتری برخوردار شده است. قالیباف بر این اساس تاکید کرد که باید ضعف‌های گذشته و وقت‌کشی‌ها را کنار گذاشت. وی در این باره بر این نظر است وقتی حرف از تحول می‌زنیم باید همه یعنی مردم، دولت، مجلس و قوه قضائیه دست به دست هم بدهیم. او می‌گوید وقتی می‌گوییم مردم یعنی تبلور عینی سازماندهی شده مردم در اتاق بازرگانی، اتاق تعاون و بخش خصوصی مدنظرمان است و باید فرصت را برای آنها فراهم کرد. قالیباف بر این باور است متأسفانه امتحان خوبی در این زمینه‌ها پس ندادیم و به این بخش‌ها توجه نکردیم. بنابراین او مسئله توسعه مکران را در رابطه با جایگاه و فرصت دادن به بخش خصوصی تعریف می‌کند. از نظر قالیباف مردم نباید منتظر دولت باشند و دولت نیز نباید منتظر مردم باشد به این معنا که فرصت را به جای اینکه برای خودش نگه دارد، به مردم واگذار کند و در واقع به جای تصدی‌گری باید تولی‌گری نماید و بستر را فراهم کند.
وی در جای دیگری نیز با اشاره به اهمیت دریا به جایگاه آن در توسعه کشور پرداخت و رویکرد جاری کشور را مورد انتقاد قرار داد که چرا ما از تجربه دنیا در این خصوص استفاده نکرده‌ایم.
به گفته قالیباف بعد از پایان دوره پنجم مجمع تشخیص مصلحت نظام و در ابتدای کار دوره ششم، رهبر معظم انقلاب در اولویت‌های ابلاغی به مجمع از موضوعات دریاپایه به‌عنوان مهم‌ترین اولویت کشور نام بردند، اما از آن در برنامه‌های کلان کشور استفاده نشده است. وی با اشاره به فرصت‌های اقتصادی که در دریا وجود دارد تاکید کرد: همگی این فرصت‌ها نوعی صنعت است که می‌توان با استفاده از آن زمینه رونق تجارت و بخش اقتصادی کشور را فراهم کنیم، اما متاسفانه سهم ما از این موضوعات بسیار اندک است. چنانچه مشخص است تاکید قالیباف در بحث توسعه مکران در ایام تدوین برنامه هفتم توسعه رخ داده است. چنانچه وی پس از بحث درباره عدم استفاده از اقتصاد دریامحور در برنامه‌های کلان در کشور از عزم دولت و مجلس سخن می‌راند که مصمم هستند تا از ۶ برنامه توسعه‌ای قبل فاصله گرفته و پیشران‌هایی که بزرگ و موثر هستند را مشخص کنند. او یکی از این پیشران‌ها را موضوعات دریاپایه می‌نامد که بر این اساس، سواحل مکران به‌عنوان منحصربه‌فردترین مکان می‌تواند مورد توجه قرار گیرد که یقیناً در برنامه هفتم به آن توجه خواهد شد.محور دیگری که در این باره مورد اشاره قالیباف است و از منظر کارشناسان امر نیز یکی از اولویت‌هایی است که در فرایند توسعه مکران باید مورد توجه قرار گیرد «حل تزاحم‌های مدیریتی برای توسعه سواحل مکران» است. قالیباف در این باره اظهار کرده که نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی می‌تواند فرصت‌های بسیاری را با استفاده از این سواحل ایجاد کند، بنابراین لازم است ظرفیت‌ها با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی کشور مورد استفاده قرار گیرد. وی در بحث توسعه مکران، ظرفیت‌هایی نظیر گردشگری، بندرگاهی، کریدورهای ریلی و هوایی، فرصت‌های مالی و... را نام می‌برد که می‌تواند مشکلات بخش تجاری ایران را رفع و باعث رونق تجارت خارجی کشور شود؛ بنابراین از منظر او، سواحل مکران به‌عنوان بزرگ‌ترین و بی‌نظیرترین فرصت باید مورد توجه قرار گیرد.او در جریان نطق‌های انتخاباتی خود در ایام به صورت صریح به توسعه مکران نپرداخته است و بیشتر بر اجرای برنامه هفتم توسعه تاکید دارد بنابراین شاید بتوان گفت او تنها اشارات ضمنی به این مسئله داشته است.
قاضی‌زاده هاشمی؛ مکران پیشران کشور
قاضی‌زاده هاشمی جز در ایام انتخابات چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری به این مسئله نپرداخته است. او در این باره بر این نظر است که برای توسعه و رشد کشور نقاط پیشرانی وجود دارد که یکی خوزستان و دیگری سواحل مکران است. او عدم توجه به این دو نقطه را «یکی از اشتباهات استراتژیک» خوانده و گفته است که «خوزستان بعد از جنگ عقب افتاد و در این چرخه نیفتاد. ما اگر می‌خواهیم به سرعت تبدیل به یک قدرت جهانی اقتصادی شویم باید در این ۲ نقطه به صورت گسترده سرمایه‌گذاری کنیم تا راه بیفتد.»
او درباره توسعه مکران بر این باور است باید در خصوص سواحل مکران به طرح آمایش گسترده نقاط توسعه‌گر و ایجاد زیرساخت‌هایی مثل جاده و ریل سراسری پرداخت. همچنین از نظر قاضی‌زاده هاشمی تعریف امتیازاتی که سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را با هم پیوند بدهد از جمله قداماتی است که باید صورت گیرد. او در قیاس با خوزستان که از نظر او، اقتصاد منطقه‌ای ما را پیش می‌برد و بین کشورهای حاشیه خلیج فارس و ایران پیوند ایجاد می‌کند و آب و انرژی دارد کارکرد اقیانوسی سواحل مکران را کارکردی جهانی می‌نامد که ما را به هند و آسیای میانه و روسیه وصل می‌کند.
قاضی‌زاده هاشمی حتی بر این باور است اگر این مسیر را درست کنیم جایگزین کانال سوئز می‌شویم. از این نظر، اگر کانال سوئز بسته نشود باز هم انتقال بار به بنادر سواحل مکران و زمینی به سوی اروپا از روی ریل هفت روز زودتر است و این هفت روز در اقتصاد جهانی خیلی عدد بزرگی است. وی در این باره می‌گوید:«یعنی سالانه ۲۱ میلیارد دلار ما فقط از حمل بار گیرمان می‌آید. کل درآمد نفتی‌مان اگر تحریم نباشیم و کامل بفروشیم، ۴۰ میلیارد است. این ماهیت جدی دارد و برنامه جدی دولت سلام است که سواحل مکران را پیشران اقتصاد کشور قرار بدهد.»
زاکانی؛ انتقال صنایع، راهکار توسعه مکران
زاکانی هم در صحبت های خود می گوید: ما ۵۸۰۰ کیلومتر ساحل داریم اما به آنها بی‌توجه هستیم. مردم این مناطق در کپَر زندگی می‌کنند. انتقال آب از دریا به بخش‌های مرکزی کشور خوب است اما بهتر است صنایع به کنار سواحل ساخته شود. با خدمت‌رسانی به کشتی‌ها درآمدهای بزرگ و عجیبی برای کشور خلق کنیم. استفاده از مخازن غذایی در دریا نیز درآمد کشور را افزایش می‌دهد. با این کار سواحل مکران قابل توسعه است و این سواحل را توسعه می‌دهیم. آن زمان ۲۰ درصد مشکلات را به تحریم‌ها و مابقی را به بی‌عرضگی و بی‌فکری مربوط دانست و به مردم توصیه کرد به سراغ کارنامه‌ها بروند.
توسعه مکران؛ اولویت ملی
از میان شش نامزد ریاست‌جمهوری تنها چهار نامزد به مسئله توسعه مکران پرداختند اما اگر قرار است توسعه مکران با توجه به اهمیت موضوع به عنوان مطالبه عمومی پیگیری شود باید سایر نامزدها را نیز به این اندیشه انداخت که درباره مکران چه فکر می‌کنند و چه برنامه‌ای دارند؟ یعنی باید ناگزیر به موضع‌گیری در این باره شوند. باید همانگونه که کارشناسان این حوزه باور دارند مکران را به مسئله ایران بدل کرد. بنابراین نامزدهای ریاست‌جمهوری همچنان که وعده‌های اقتصادی رنگارنگ را با توجه به تنگی معیشت و شرایط نامطلوب اقتصادی برگزیدند باید این مسئله را نیز در اولویت‌های جدی خود بیاورند تا شاید راهی برای گره بسته اقتصاد ایران و اجرای وعده‌های اقتصادی خود داشته باشند.
