نشان تجارت - علی استرابی آشتیانی: استان «سیستان و بلوچستان» دومین استان پهناور و مرزی ایران است. این استان با کشور پاکستان مرز مشترک دارد و قسمت جنوبی به سواحل دریای عمان و خلیج فارس متصل است. متاسفانه اکثر مردم در مورد این استان تعریف‌های خوبی نشنیده‌اند و فقط می‌دانند یک استان کم‌برخوردار است، اما اشتباه است، علیرغم مشکلات اقتصادی و اجتماعی، این استان اماکن و جاذبه‌های دیدنی فراوانی دارد.
جالب است بدانید مکانهای دیدنی - تاریخی سیستان و بلوچستان یک لیست طولانی هستند که یک سفر دو یا سه روزه برای تماشای همه آن‌ها کافی نیست، از این‌رو بهتر است گلچینی از آن‌ها را به‌صورت یک فهرست در برنامه سفر خود قرار دهید تا در طول سفر با سردرگمی و یا کمبود وقت مواجه نشوید. این دیدنی‌ها مختص به زمان یا دوره خاصی نیست. تا به‌حال اسم «رنگین‌کمان معادن» را شنیده‌اید؟ استان سیستان و بلوچستان لقب رنگین‌کمان معادن را دارد و سرشار از ذخایر معدنی مختلف است. در ادامه به معرفی مکانهای دیدنی و جاذبه‌های آن می‌پردازیم.
آشنایی با دیدنیهای استان سیستان و بلوچستان
۱- تالاب هامون: یکی از مهم‌ترین ذخایر زیستی ایران و جهان است. نام دریاچه و تالاب هامون بار‌ها در متون ادبی و تاریخی آورده شده‌اند و نام‌های مختلفی مثل دریاچه زره در کتاب فاخر شاهنامه گرفته‌اند. این تالاب همیشه یکی از پربازدیدترین مکانهای دیدنی این استان بوده است، اما متاسفانه در سال‌های اخیر دچار بحران بی‌آبی شدید شده است. هم‌اکنون به دلیل این بی‌آبی، پس از رسیدن به تالاب هامون باید مسیری نسبتاً طولانی را برای رسیدن به آب طی کنید. با همه این تفاسیر، تالاب و دریاچه هامون یکی از تماشایی‌ترین جاهای دیدنی این استان محسوب می‌شود که سرزدن به آن خالی از لطف نیست.
۲- ساحل دریا بزرگ: بندر چابهار به‌تنهایی بخش عظیمی از زیبایی‌های دیدنی سیستان و بلوچستان را در خود جای داده است. ساحل دریای بزرگ یا ساحل صخره‌ای چابهار، منظره‌ای بسیار شرگرف است که مشابه آن را ندیده‌اید. این ساحل دلربا بدون هیچ‌گونه پوشش گیاهی خاص، زیبایی منحصربه‌فردی دارد. ساحل صخره‌ای چابهار به امواج بلند و موج‌فشان شهرت دارد. بهترین موقع برای دیدن امواج ساحل صخره‌ای چابهار، اواسط تابستان است، اما اگر دوست دارید در هوای خنک آنجا بروید، بهترین زمان فصل پاییز و ابتدای فصل بهار است. توجه داشته باشید که به‌خاطر ساختار صخره‌ای و موج‌های خروشان، شنا در ساحل دریا بزرگ ممنوع است.
۳- شهر سوخته: قدمت این شهر متعلق به پنج هزار سال پیش است و به نظر برخی از باستان شناسان برخلاف ظاهر نه چندان زیبایی که این روز‌ها دارد، در گذشته، بسیار خوش آب و هوا و سرسبز بوده است. مساحت این شهر ۲۸۰ هکتار است که به مدت ۱۴۰۰ سال، مردمان مهربان و با فرهنگی در آن زندگی می‌کردند و خالق یک تمدن باشکوه بودند. علت نامگذاری این شهر به شهر سوخته این است که در بنا‌های آن به راحتی می‌توانید آثار سوختگی زیادی را ببینید و همچنین وجود یک لایه خاکستر که سرتاسر شهر را پوشانده است. البته از علت سوختگی این شهر اطلاعی در دسترس نیست.
۴- قلعه بمپور: این قلعه در زمان ساسانیان یا اشکانیان ساخته شده و با داستان‌ها و افسانه‌هایی جذاب، خود یکی از زیباترین آثار تاریخی ایران است. مردم اینگونه تصور می‌کنند که این قلعه به بهمن، پسر اسفندیار تعلق داشته که به همین دلیل نام آن بهمن پور بوده و به مرور زمان به بمپور تغییر کرده است. نکته جالب اینجاست که پور در لغت به معنای پسر است و این مهر تاییدی بر داستان ذکر شده است.
۵- قلعه باستانی چهل دختران: این قلعه را به‌عنوان یک قلعه جادویی در این منطقه می‌شناسند. قلعه چهل دختر زابل در روستای کوه خواجه و در شهرستان زابل واقع شده است. این قلعه را به دوره ساسانیان نسبت داده‌اند که بر روی یک سکوی بزرگ سنگی واقع شده و این سکو نیز از کنار هم قرار گرفتن سنگ‌های رسی تشکیل شده است. علت نامگذاری این قلعه به نام چهل دختر داستانی است که مدت‌ها بین مردم نقل می‌شد و براساس آن در این مکان، چهل دختر پری‌روی با یکدیگر در صلح و آرامش زندگی می‌کردند که صدای شادی و قهقهه آن‌ها تا فرسنگ‌ها دورتر از قلعه شنیده می‌شد، به همین دلیل نام این قلعه را چهل دختران نامیده‌اند.
۶- قلعه رستم: نام این قلعه را به نام معروف‌ترین و خوش آوازه‌ترین پهلوان سیستان و ایران یعنی رستم نام گذاری کرده‌اند. مکان این قلعه در جنوب غربی زابل است که در منطقه‌ای تاریخی به نام محوطه حوضدار قرار گرفته است. در این محوطه شما به راحتی می‌توانید آثار تمدن‌های قدیمی و باستانی دیگری را هم مشاهده کنید، بر همین اساس این منطقه را یکی از مناطق مهم تاریخی ایران می‌دانند. قدمت قلعه رستم چندان مشخص نیست، اما آن را به دوران سلجوقیان تا نهایتاً دوره صفویه نسبت داده‌اند. احتمال می‌رود که این قلعه در حدود ۵۰۰ سال پیش از سکنه خالی شده و کاملاً بلااستفاده مانده است.
۷- ارگ باستانی جلال آباد: این ارگ در انتهای دوره قاجاریه و در اوایل دوره حکومت پهلوی ساخته شده است. مکان ارگ در شهرستان زابل و منطقه روستای جلال آباد جانمایی شده و عملکرد اصلی آن به زمانی برمی‌گردد که سیستان و بلوچستان طبیعتی بکر و سرسبز داشته است. کاربری ارگ جلال آباد مانند قلعه رستم، علاوه بر حفاظت و تامین امنیت، مسکونی نیز بوده که همین امر اهمیت این ارگ را صد چندان کرده است. در سال ۱۳۸۳ دولت تصمیم به مرمت این ارگ گرفت و بعد از آن در شهریورماه، آن را در دسته آثار ملی ایران ثبت کردند.
۸- قلعه ناصری ایرانشهر: یکی دیگر از جاذبه‌های سیستان و بلوچستان است که قدمت زیادی ندارد و تقریباً قدمت آن به ۱۰۰ سال پیش برمی‌گردد. داستان‌های قلعه ناصری به زمان ناصرالدین شاه اشاره دارند که در آن زمان این قلعه نگینی درخشان بر انگشتری ایران بوده است. این قلعه در مرز شهر قرار گرفته و با وجود تخریب شدن قسمت‌های داخلی، همچنان با شکوه و با عظمت درخشش خود را حفظ کرده است. نمای بیرونی این قلعه پابرجا و بدون نقص است. این قلعه در مدت زمان هفت سال تاسیس شده که درست در انتهای دوران حکومتی قاجاریه، حاکم مقتدر بلوچستان آن را به تصرف درآورد.
۹- تالاب لیپار: یکی دیگر از عجایب استان سیستان و بلوچستان تالاب صورتی یا تالاب لیپار است. این تالاب جذاب که دریاچه‌ای صورتی‌رنگ دارد، محل زندگی پرندگانی نظیر فلامینگو، باقرقره، حواصیل و تیهوست. بهترین زمان بازدید از تالاب لیپار اواخر پاییز تا اوایل بهار است که دریاچه به صورتی‌ترین حالت خود می‌رسد. متاسفانه به‌دلیل آسیب‌های وارد شده به این تالاب، دریاچه در شرف ازدست‌دادن رنگ خود است.
۱۰- مسجد جامع مکی: یکی از پربازدیدترین جاهای دیدنی سیستان و بلوچستان، مسجد جامع مکی است که از بزرگ‌ترین مسجد‌های جهان اسلام محسوب می‌شود. این مسجد هم‌زمان حس و حال مسجد سلطان احمد ترکیه و مسجدالنبی مدینه را به شما القا می‌کند. معماری کم‌نظیر مسجد جامع مکی حاصل تلفیق معماری ایرانی و عثمانی است که ظاهر متفاوت و زیبایی به آن بخشیده است.
۱۱- قلعه لادیز: قلعه لادیز یکی دیگر از قلعه‌های پراهمیت است که معماری زمان ساسانیان و اشکانیان یادآوری می‌کند. متاسفانه از این قلعه چیز زیادی بر جای نمانده است، اما بازدید از این مکان به علاقه‌مندان به تاریخ ایران پیشنهاد می‌شود. علاوه بر ویرانه قلعه لادیز، می‌توانید از محیط اطراف و رودخانه و غار لادیز هم دیدن کنید.
۱۲- گل فشان چابهار: گل فشان چابهار یکی دیگر از شگفتی‌های طبیعت سیستان و بلوچستان است که بازدیدکنندگان زیادی را به خود جذب می‌کند. گل‌فشان‌های چابهار شامل سه تپه است که یکی از آن‌ها فعال است و تقریبا هر ۱۵ دقیقه تکه‌گلی از آن پرتاب می‌شود. فعالیت این گل‌فشان‌ها در فصل‌های بارانی همچون بهار و پاییز بیشتر است. بهترین زمان برای بازدید از اواسط پاییز تا اواسط بهار است.
۱۳- گورستان اسپیدژ: گورستان اسپیدژ هم یکی از مهم‌ترین مناطق تاریخی است که قدمت آن به پیش از ایران باستان برمی‌گردد. در این ناحیه، تعداد زیادی آثار باستانی کشف شده است. پیشینه گورستان اسپیدژ درست مشخص نیست، اما گفته می‌شود با تمدن شهر سوخته و جیرفت ارتباط دارد.
۱۴- جنگل حرا چابهار: جنگل‌های حرا در هشت منطقه حفاظت‌شده در سواحل جنوبی ایران در محدوده خیلج فارس و دریای عمان دیده می‌شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به کناره‌های شمالی و جنوبی جزیره قشم، جنگل نای‌بند استان بوشهر و بخش‌هایی از چابهار در استان سیستان و بلوچستان نیز اشاره کرد. این جنگل‌های شگفت‌انگیز، زیستگاه پرندگان و جانوران دریایی متعددی هستند.
