مروری بر تاریخچه شب یلدا در ایران کهن
نشان تجارت - علی استرابی آشتیانی: کلمه «یلدا» به معنای تولد، زایش و زادروز است که در دوران ساسانیان از زبان سامی وارد زبان فارسی شده است. باید دانست که هنوز در بسیاری از نقاط ایران مخصوصاً در جنوب و جنوب خاوری برای نامیدن بلندترین شب سال، به جای شب یلدا از واژه مرکب شب چله استفاده می‌شود.
مردمان ایران زمین و بسیاری از کشور‌های دیگر، با شروع فصل زمستان جشنی را برپا می‌کنند که در میان اقوام گوناگون، نام‌ها و انگیزه‌های متفاوتی دارد. در ایران و سرزمین‌های هم‌فرهنگ همسایه، از شب آغاز زمستان با نام «شب چله» یا «شب یلدا» نام می‌برند که همزمان با شب انقلاب زمستانی است. هر چند امروزه برخی به اشتباه بر این گمانند که مراسم شب چله برای رفع نحوست بلندترین شب سال برگزار می‌شود؛ اما می‌دانیم که در باور‌های کهن ایرانی هیچ روز و شبی، نحس و بد یوم شناخته نمی‌شده است. جشن شب چله، همچون بسیاری از آیین‌های ایرانی، ریشه در رویدادی کیهانی دارد.
قدمت شب یلدا
تاریخچه شب یلدا که یکی از جشن‌های باستانی در فرهنگ ایران زمین است، به دوران باستان باز می‌گردد. ریشه‌های شب یلدا متعلق به دوران زرتشتیان باستان میباشد و در زمان داریوش یکم یعنی از سال ۵۰۲ پیش از میلاد این جشن در تقویم رسمی ایرانیان باستان ثبت شد. مردم در ایران باستان در حدود ۳۰۰۰ سال پیش در مورد پدیده‌های خورشیدی از جمله طولانی‌ترین شب و طولانی‌ترین روز سال اطلاعات داشتند. در آن دوران روز‌های طولانی نماد نیکی و موفقیت بود. شب آخر پاییز طولانی‌ترین شب سال است و پس از آن از روز اول زمستان روز‌ها به مرور طولانی‌تر و شب‌ها کوتاه‌تر می‌شوند، درنتیجه مردم ایران باستان آخرین شب پاییز را شب زایش خورشید (مهر) نامیدند و این شب را در کنار هم جشن می‌گرفتند؛ بنابراین شب چله در واقع نماد پیروزی روشنی بر تاریکی است. جالب است که کریسمس مسیحیان نیز ریشه در همین اعتقاد دارد.
مراسم شب یلدا
امروزه جشن شب یلدا با دور هم جمع شدن اعضای خانواده و دوستان برگزار می‌شود، مراسمی دارد. با توجه به تاریخچه شب یلدا، مردم در این شب، شب زنده داری می‌کردند و تا دیر وقت بیدار می‌ماندند و با توجه به فرهنگ و سنت خود، مراسمی برگزار می‌کردند. این آیین و مراسم به جشن‌های امروزی راه پیدا کرده است که در ادامه به آنها می‌پردازیم:
حافظ خوانی: فال گرفتن با دیوان حافظ، یکی از رسوم اصلی شب یلدا است و مردم در این شب مانند شب تیرگان، فال می‌گیرند و اشعار زیبای حافظ را می‌خوانند.
خوردن میوه و آجیل: فلسفه شب یلدا برای خوردن آجیل شب یلدا و میوه‌هایی مثل هندوانه و انار، نمادی از برکت، تندرستی، شادمانی و فراوانی است. دلیل وجود انار در شب چله این است که میوه انار از زمان‌های قدیم، میوه مقدسی بوده است و به همین دلیل در همیشه در سفره شب یلدا وجود دارد.
روشن کردن آتش: طبق تاریخچه شب یلدا، روشن کردن آتش یکی از سنت‌های قدیمی بوده است، ولی با گذشت زمان، این رسم در بعضی مناطق از بین رفته است.
شیرینی شب یلدا: همیشه در دورهمی‌های سنتی و دیرینه در زمستان از شیرینی‌های خوشمزه مخصوص یلدا حرف زده می‌شود. هر نوع شیرینی که موردپسند خانواده‌شما باشد ماند رولت‌های خامه‌ای تا شیرینی‌های آجیلی و کیک‌های ژله‌ای یا ساده را می‌توانید برای مهمانی یلدا آماده کنید. در هر شهر و کشوری مردم برای شروع زمستان و جشن گرفتن یلدا یا کریسمس سعی می‌کنند از شیرینی‌ها و خوراکی‌هایی که در آن شهر مرسوم است، برای پذیرایی استفاده کنند.
خرید هدیه شب یلدا
در شب یلدا می‌توان به عنوان نمادی از احترام برای دوستان، خانواده، همکاران و کارمندان خود هدیه تهیه کنید. برای خرید بهترین هدیه برای شب یلدا موارد زیر در نظر داشته باشید:
• نوع هدیه: معمولاً هدایای شب یلدا شامل شیرینی ها، شکلات ها، بسته‌های کوچک آجیل، عود و جاعودی و هدایای دست ساز می‌شوند.
• بسته بندی خوب: بسته بندی مرتب و جذاب برای هدیه شب یلدا اهمیت دارد. انتخاب جعبه‌های هدیه زیبا و استفاده از رنگ‌ها و طرح‌های مرتبط با شب یلدا می‌تواند جلب توجه کننده باشد.
• کارت تبریک: همراه هدیه، یک کارت تبریک شب یلدا را نیز ارائه دهید. در این کارت، می‌توانید احساسات خود را به میهمانان و خانواده اعلام کرده و به آرزو‌های خوبتان در سال جدید اشاره کنید.
• توجه به سلیقه فردی: در انتخاب هدیه، سعی کنید به سلیقه فردی که می‌خواهید هدیه دهید توجه کنید. ممکن است یک هدیه شخصی‌تر و منحصر به فرد برای آن فرد ارزشمندتر باشد.
• زمان مناسب: بهتر است هدیه شب یلدا را در جشن شب یلدا یا روز قبل از آن تقدیم کنید؛ بنابراین به موقع هدایا را خریداری کنید.
• خرید از فروشگاه معتبر: هدیه را از فروشگاه‌های آنلاین معتبر خریداری کنید، تا نسبت به کیفیت و اصالت هدیه اطمینان داشته باشید.
هدیه دادن به عنوان یک رسم محبوب در فرهنگ ایرانی شناخته می‌شود و می‌تواند احساس دوستی، عشق و محبت را به میهمانان و خانواده شما انتقال دهد.
کلام پایانی
تا آنجایی که امکان داشت در مورد تاریخچه شب یلدا توضیح دادیم. شب یلدا در شب آخر فصل پاییز برگزار شده و به عنوان نمادی از نور و خوشایندی در مقابل تاریکی شناخته می‌شود. زرتشتیان عقیده داشتند، که شب یلدا نمایانگر پیروزی نور بر تاریکی است. در این جشن، آتش روشن می‌کردند و مردم با خوردن خوراکی‌های مختلف، جشن و میزبانی از هم شب را می‌گذراندند. در نتیجه، شب یلدا با تاریخچه طولانی و تکاملی خود به عنوان یک جشن مهم در فرهنگ ایرانی تثبیت شده است و همچنان نمادی از ارزش‌های معنوی و اجتماعی ایرانیان محسوب می‌شود. این جشن نشانگر تجدید حیات و امید به آینده بهتری است و در طول تاریخ تغییر و تحول کرده، اما همچنان جذابیت ویژه‌ای دارد.
