گره‌ای به نام «ناترازی گاز»
نشان تجارت - مینا قدرتی: هر ساله با آغاز فصل سرد با مسئله ناترازی گاز روبرو هستیم و این یعنی مصرف بیش از تولید است و بیم آن می‌رود که امسال نیز صنایع مانند سال‌های گذشته از این مساله آسیب ببینند. چراکه در زمستان‌ها همیشه برای مقابله با این مشکل، گاز مصرفی صنایع در مقاطعی قطع می‌شود و در نتیجه تولید با مشکل روبرو می‌شود.
صنایع پیشران‌های اقتصادی، تولیدی، اشتغال و ارزآوری در کشور هستند. تعطیلی آن‌ها در زمستان به معنای گرفتن یک مزیت اقتصادی مهم از آن‌ها در بهترین زمان ممکن برای ارزآوری است. همچنین قطع گاز صنایع بر روی قیمت تمام شده محصولات آن‌ها تأثیر می‌گذارد، زیرا آن‌ها به دلیل قطع گاز ضرر می‌کنند و به ناچار برای جبران ضرر خود قیمت تمام شده کالای تولیدی را افزایش می‌دهند. با ذخیره‌سازی گاز و تداوم تولید محصولات صنعتی در فصول سرد سال، صنایع از دو سمت برد خواهند کرد و سودآوری بالایی خواهند داشت. حسینعلی حاجی دلیگانی عضو کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس شورای اسلامی می‌گوید: «یا باید میزان تولید را به حدی بالا ببریم که در زمان پیک مصرف با کمبود روبرو نشویم و یا اینکه در زمانی که مازاد تولید داریم ذخیره سازی انجام دهیم تا در زمان پیک مصرف از این گاز استفاده کنیم البته ذخیره سازی گاز هزینه بر است، اما راهی جز این نداریم».
ذخیره سازی مهمترین و کلیدی‌ترین راهکار برای رفع ناترازی گاز در زمان افزایش مصرف توسط بخش‌های خانگی در فصول سرد سال است. این رویکرد در کشور‌های اروپایی به طور متوسط معادل ۲۵ درصد کل مصرف و در کشور‌های مختلف نیز به صورت میانگین حدود ۱۲ درصد است. با توجه به مشکلات مربوط به عدم تامین پایدار گاز موردنیاز صنایع به دلیل افزایش مصرف در بخش خانگی، ذخیره سازی گاز و افزایش تولیدات صنایع برای آن‌ها کاملا به صرفه است.
در زمستان که اوج مصرف گاز در جهان است، قیمت گاز که مورد نیاز صنایع است، افزایش می‌یابد و به تبع آن قیمت کالا‌های تولیدی هم بالا می‌رود. اگر صنایع بتوانند در فصل گرم سال به ذخیره سازی بپردازند، می‌توانند در زمستان از گازی که با قیمت پایین ذخیره کرده اند، استفاده کنند و سود سرشاری ببرند. به گفته کارشناسان، قیمت گاز مهمترین شاخص تعیین کننده در ذخیره سازی است. بنابراین، قیمت پایین و یارانه‌ای گاز می‌تواند مشوقی برای صنایع باشد که در حوزه ذخیره سازی سرمایه گذاری داشته باشند؛ بنابراین لازم است دولت در قالب قرارداد‌های چند ساله تخفیف‌ها را به صورت زمان‌مند روی گاز اعطایی به صنایع برای ذخیره سازی اعمال کند که در درازمدت با مشکل مواجه نشویم.
دولت می‌تواند با اعطای مخازن ذخیره سازی و زمین رایگان به صنایع به آن‌ها مشوق بدهد. بهتر است مخازنی در اختیار صنایع قرار بگیرد که نیاز به بازسازی دارند. ذخایر موجود را خود دولت مورد استفاده قرار دهد و به ذخیره سازی بپردازد.
یکی دیگر از راهکارها، واردات گاز از کشور‌های دارای منابع گاز طبیعی است که این اقدام به طور پیوسته در فصول سرد سال انجام می‌گیرد و حتی برای کشور‌های با مزیت و تنوع جغرافیایی ایران بسیار ضروری است. شاید مهمترین راهکار، رفع ناترازی گاز برای نیروگاه‌هاست.
نیروگاه‌های کشور در فصول سرد سال با کاهش منابع گازی در دسترس، به اجبار به سمت استفاده از سوخت مایع و گازوئیل خواهند رفت و همین موضوع سبب خواهد شد علاوه بر اینکه جایگزینی سوخت مایع به جای گاز موجب کاهش راندمان نیروگاه در تولید برق شود و آلودگی هوا را نیز به همراه داشته باشد. یک عدم‌النفع جدی برای ایران به وجود بیاید و آن هم اینکه به جای یک مترمکعب گاز ۲۵ تا ۳۰ سنتی، کشور باید یک لیتر گازوئیل به قیمت هر لیتر ۸۰ سنت بسوزاند و در این بین با توجه به مصرف کلی زمستان از سوخت مایع و گازوئیل بیش از ۷ میلیارد دلار عدم‌النفع اقتصادی در این بخش وجود خواهد داشت و بسیاری از بازار‌های مهم سوخت مایع و گازوئیل کشور در زمستان از دست خواهد رفت. به همین دلیل در این بخش، پیشنهاد سیاستی می‌شود که با تکیه بر واردات گاز حداکثری از ترکمنستان و روسیه، ایران به سمت جایگزین‌کردن گاز به جای سوخت مایع به عنوان سوخت نیروگاه‌ها حرکت کند تا علاوه بر ایجاد نفع اقتصادی ۷ میلیارد دلاری، تولید برق با راندمان بالاتر و سوخت پاک‌تر را جایگزین کند. راهکار مهم دیگر در زمینه رفع ناترازی گاز برای صنایع، استفاده از منابع صنایع برای هدایت سرمایه‌گذاری این صنایع به سمت توسعه میادین گازی برای رشد تولید گاز است.
تعیین راهکار‌های کاهش ناترازی گاز طبیعی در کشور
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه نوبت عصر روز ۱۴ آبان و در جریان رسیدگی به گزارش کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه، راهکار‌هایی را برای افزایش جذابیت سرمایه گذاری در میادین گازی جهت کاهش ناترازی گاز طبیعی در کشور تعیین کردند و تبصره‌های (۲) و (۳) بند (ب) ماده ۱۵ لایحه برنامه هفتم توسعه را به تصویب رساندند.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی به وزارت نفت اجازه دادند تا به منظور افزایش جذابیت سرمایه گذاری در میادین گازی جهت کاهش ناترازی گاز طبیعی در کشور، اقدام به سرمایه گذاری برای توسعه میادین گازی جدید نموده و تولیدات حاصل را صادر کند. مجلس تصویب کرد، به منظور افزایش جذابیت سرمایه گذاری در میادین گازی جهت کاهش ناترازی گاز طبیعی در کشور، وزارت نفت از طریق شرکت‌های تابعه خود با تصویب شورای اقتصاد مجاز است با هماهنگی دبیرخانه هیأت عالی نظارت بر منابع نفتی (سازمان) با مشارکت بخش خصوصی، اقدام به سرمایه گذاری برای توسعه میادین گازی جدید نموده و تولیدات حاصل را صادر کند. حداقل شصت درصد (۶۰%) از درآمد حاصل از صادرات گاز طبیعی از این میادین، پس از کسر سهم صندوق توسعه ملی و سهم مناطق نفت خیز گازخیز و توسعه نیافته، تا زمان بازگشت سرمایه گذاری انجام شده متعلق به شرکت تابعه ذیربط وزارت نفت است و باقیمانده درآمد به حساب درآمد عمومی دولت نزد خزانه داری کل کشور واریز می‌گردد. صنایع انرژی بر و پتروشیمی‌ها از طریق مشارکت با شرکت‌های اکتشاف و تولید دارای صالحیت، در اولویت واگذاری طرح‌های جمع آوری گاز‌های مشعل (فلر) و میادین گازی جدید گازی جدید قرار دارند. وزارت نفت مکلف است صنایع مذکور را در اولویت تخصیص گاز طبیعی تولیدی از این میادین قرار دهد.
شدت مصرف بالای انرژی در کشور و عدم توزان بین تولید و مصرف مهمترین دلیل بروز ناترازی گاز در کشور است. باید راهکاری برای شدت مصرف بالای انرژی در کشور به ویژه بخش خانگی اتخاذ شود که این مهم دغدغه‌ای است که رسانه‌ها در بحث فرهنگسازی نیز باید به آن بپردازند.
