رکود بازار سهام تا چه زمانی ادامه خواهد یافت؟
نشان تجارت - بازار سرمایه به شکلی فرسایشی بر مدار نزولی سیر می‌کند این در حالی است که اجرای برخی قوانین و دستورالعمل‌های ناهماهنگ با ذات بازار سرمایه، وضعیت پیچیده‌ای را برای این بازار پرحاشیه به وجود آورده است. در حالی که سیاست‌گذار بر اجرای برخی قوانین از جمله محدودیت دامنه نوسان نامتقارن پافشاری می‌کند تا شاید این بازار را نجات دهد، اما اتفاق دیگری رخ می‌دهد. بسیاری از سهم‌ها در صف فروش قفل هستند و امکان نقدشوندگی به عنوان بارزترین خصوصیت تالار‌های شیشه‌ای به صفر رسیده. در شرایطی که سهامداران تاب ماندن در بازار سرمایه را ندارند، کارشناسان بورسی معتقدند اجرای برخی قوانین می‌توانست بازار را در زمان کمتری به تعادل برساند.
طولانی کردن اصلاح قیمت سهام به شیوه فعلی، یک تجربه شکست خورده از سال ۹۲ به حساب می‌آید که سیاست‌گذار برای کنترل وضعیت مبهم بازار سرمایه دست به دامن آن شد. در زمان ریاست‌های قبل سازمان بورس طی سال‌های ۹۲ و ۹۳ دستورالعمل‌های نافرجامی برای بورس صادر شد که با وجود هشدار کارشناسان، برخی از دستورالعمل‌های شکست خورده آن زمان از جمله دامنه نوسان نامتقارن برای بورس ۹۹ نیز به اجرا درآمد. محدودیت دامنه نوسان در حالی در سال‌های قبل به بن‌بست رسیده بود که در عین ناباوری دوباره به اجرا درآمد به طوری که در حال حاضر هم صدای فعالان بورسی و کارشناسان را درآورده و هم بسیاری از نماد‌ها را در صف‌های فروش گرفتار و سرمایه‌های فراری را نیز جذب رمزارز‌ها کرده است. موضوعی که هیچ نفعی برای اقتصاد کشور نخواهد داشت.
ضرورت توجه به منافع سهامدار
در چنین شرایطی ضرب‌الاجل احیای بورس بیش از گذشته احساس می‌شود. با این حال کارشناسان معتقدند تا سروسامانی به قوانین محدودکننده بازار که نقدشوندگی را به نازل‌ترین حد ممکن رسانده است، داده نشود نمی‌توان امیدی به اتمام روند اصلاحی بازار داشت.
محمد گرجی‌آرا، تحلیلگر بازار سهام با بیان اینکه دامنه نوسان نامتقارن مشکلات نقد شوندگی بازار را افزایش داده و طولانی کرده است، اظهار می‌کند: با محدودیت‌های فعلی دامنه نوسان، موجی از بی‌اعتمادی نسبت به بازار سرمایه به راه افتاده است. سهامدارانی که تجربه سرمایه‌گذاری طولانی در تالار شیشه‌ای را ندارند ناامیدتر از سایر بازار‌ها در صفوف فروش به بست‌نشینی خود ادامه می‌دهند.
این کارشناس از اجرای دستورالعمل‌های بدون پشتوانه کارشناسی انتقاد می‌کند و می‌گوید: تصمیماتی که در بازار سرمایه به اجرا درآمد به ضرر منافع سهامداران تمام شد. تصمیماتی که به جای متعادل کردن بازار بی‌اعتمادی مردم به بورس و فرار سهامداران را رقم زد. بخشی از تغییر روند اصلاحات نیازمند تغییرات در رفتار سازمان بورس است. اعضای شورای عالی بورس و متولیان بورسی بار‌ها اعلام کرده‌اند که با شیوه فعلی مدیریت بازار مخالفند و برخی دستورالعملها مورد تایید این مجموعه نیست، اما از سوی دیگر شاهد اجرای آن در بازار هستیم این در حالی است که باید مشخص شود دامنه نوسان نامتقارن با وجود این همه مخالف برچه اساسی همچنان اجرا می‌شود. گرجی‌آرا در پاسخ به این سوال که چرا اصرار سیاست‌گذار به اجرای برخی قوانین بازار را به تعادل نمی‌رساند، بیان می‌کند: بررسی در تصمیماتی که سیاست‌گذار بورسی برای بازار سرمایه اتخاذ کرده نشان می‌دهد در این تصمیمات منافع سهامداران بررسی دقیق نشده است.
مشکلاتی که گره معاملاتی و دامنه نوسان نامتقارن به وجود آورد این موضوع را نشان می‌دهد. در همین راستا بار‌ها کارشناسان این بازار به سیاست‌گذار حذف دامنه نوسان و به دنبال آن افزایش حجم مبنا را که صد درصد منافع سهامداران را پوشش می‌دهد پیشنهاد دادند، اما بدون توجه به عواقب این دستورالعملها به تعادل نرسیدن بازار، طولانی شدن پروسه اصلاح قیمت‌ها و خروج بی‌سابقه سهامداران را مشاهده کردیم. وی با اشاره به عوامل مهم تاثیرگذار بر متعادل نشدن بازار عنوان می‌کند: اظهارات ضد و نقیض سیاست‌گذار پولی در مورد نرخ سود بانکی از یکسو و از سوی دیگر قیمت‌گذاری دستوری و تعزیراتی دولت در برخی کالا‌ها از جمله فولاد، مواد اولیه صنایع غذایی و برخی کالا‌های مورد نیاز شرکت‌های خودروسازی با وعده حمایت از بورس تضاد فاحشی دارد، روند تعادلی بازار را با مشکلات بیشتری مواجه کرد و بازگشت سرمایه‌داران به بورس را دشوار کردند.
تیر خلاص به بورس
تغییر پی‌در‌پی قوانین ضربه مهلکی بر پیکر بازار سرمایه وارد کرد. کارشناسان بار‌ها در مورد نوسان تغییرات و عدم پایداری قوانین هشدار داده‌اند، اما سیاست‌گذار زیر بار وضعیت نابسامان فعلی بازار به دلیل اجرای تصمیمات خلق‌الساعه نمی‌رود. در همین رابطه حسن برادران‌هاشمی، کارشناس سهام می‌گوید: بورس محل آزمون و خطای سیاست‌گذارانی است که تجربه چندانی از سرمایه‌گذاری در این بازار ندارند. سیاست‌گذار با محدودیت دامنه نوسان صرفا بازار سهام را به چشم شاخص می‌بیند و تنها هدفش جلوگیری از ریزش ناگهانی شاخص است. بر همین اساس تصمیماتی اتخاذ می‌شود که گره بازار را کورتر می‌کند. اگر در گذشته بازار با ریزش مواجه می‌شد، حداقل سهامدار با پدیده عذاب‌آور عدم نقدشوندگی مواجه نمی‌شد. اما در حال حاضر نه بازار متعادل است نه سهامدار رغبتی به ماندن در این بازار دارد و نه کسی می‌تواند به سرمایه‌اش برسد. با این اوصاف معلوم نیست، چرا بر اجرای قوانین اشتباه پافشاری می‌شود. وی اظهار می‌کند: مهم‌ترین مزیت بورس نسبت به بازار‌های موازی قابلیت نقدشوندگی این بازار است.
به طوری که سرمایه‌گذاران بر همین اساس تصمیم می‌گرفتند به جای سرمایه‌گذاری در بازار‌هایی همچون مسکن یا خودرو راهی این بازار شوند، اما در حال حاضر طولانی شدن روند ریزش قیمت‌ها بورس را زیر سوال برده و شاهد خروج سخت و طاقت‌فرسای سهامداران از بازار هستیم. قوانین فعلی باعث شده بسیاری از نماد‌ها در صف فروش قفل شوند. بر همین اساس با توجه به اینکه امکان نقدشوندگی و خروج پول وجود ندارد شاهد موج جدیدی از ترس مضاعف سهامداران در سرمایه‌گذاری در بازار سهام هستیم.
به گفته این کارشناس، دامنه نوسان نامتقارن تیر خلاص به بورس بود. با اجرای دامنه نوسان نامتقارن و اعمال محدودیت‌های جدید در راستای نقدشوندگی سهم، امید چندانی به بازگشت سرمایه‌گذاران نیست. در حال حاضر معاملات بازار تنها یک ساعت متعادل انجام می‌شود و در ادامه با توجه به وضعیت سیاست خارجی کشور، نرخ دلار، کرونا و شرایط ناپایدار وضعیت اقتصادی، معاملات رو به افول و با شیبی منفی به پایان می‌رسد. وی بیان می‌کند: اصلاحی که باید در سه، چهار روز انجام شود، یک ماه طول می‌کشد.
این تاخیر در بازگشت بازار روند صعودی و نزولی معاملات را تحت تاثیر قرار می‌دهد و موجب رعب و وحشت آن دسته از سهامدارانی می‌شود که برای امنیت سرمایه‌گذاری وارد بورس شده‌اند. برادران‌هاشمی تاکید می‌کند: در حال حاضر بازار با قوانین بدون پشتوانه و کارشناسی نشده اداره می‌شود. این در حالی است که اگر روند اصلاح با سرعت بیشتری در ماه‌های شهریور و مهر انجام شده بود، هم بازار به تعادل رسیده بود و هم شاهد روند صعودی شاخص بودیم.
عوامل تاثیرگذار بر بورس
بسیاری از کارشناسان معتقدند برخی قوانینی که برای به تعادل رسیدن بازار اجرا شد اگر کارشناسی‌تر و منطقی‌تر اجرا می‌شد با بازار سهام پویا‌تری رو‌به‌رو بودیم. حمید میرمعینی، تحلیلگر بورس می‌گوید: برای این بازار در مقطع تابستان باید تصمیمات قاطع‌تر با نگاهی بلندمدت گرفته می‌شد. تغییراتی که در انجام معاملات به واسطه اعمال دستورالعمل‌های عجیب و غریب به وجود آمده حیات بازار سرمایه را با مخاطرات بیشتری مواجه کرده است.
همان‌طور که در مقطعی رشد سرسام‌آور قیمت سهام را بدون در نظر گرفتن زیرساخت‌های بازار سرمایه در پیش داشتیم هم اکنون نیز به دلیل همان تصمیمات غیر کارشناسی با ریزش فرسایشی شاخص و افت قیمت سهام دست و پنجه نرم می‌کنیم. وی عنوان می‌کند: ۳ عامل تاثیرگذار وضعیت نامشخص سیاسی، عدم شفافیت در سیاست‌های پولی و بانکی و سیاست‌گذاری‌های غیرکارشناسانه در بازار سرمایه، ریزش عمده قیمت سهام و تشدید وحشت سهامداران برای ماندن در این بازار را رقم زد.
این در حالی است که متولیان بازار با چند اقدام اصلاحی می‌توانستند بازار را با سرعت بیشتری به تعادل برسانند. حذف دامنه نوسان یکی از راهکار‌های اصلی برای رونق بازار است. اقدامی که می‌تواند جلوی رفتار هیجانی سهامدار را سد کند تا در زمان کوتاه‌تری بازار به تعادل برسد.
