ازبکستان و هند به دنبال توسعه منطقه گرایی از طریق بندر چابهار
نشان تجارت - ازبکستان و هند، نخستین نشست سه‌جانبه در خصوص استفاده مشترک از بندر چابهار را برگزار کردند. در این نشست که با حضور وزیر حمل‌ونقل هند، معاون وزیر حمل‌ونقل ازبکستان و معاون وزیر حمل‌ونقل ایران برگزار شد، تقویت منطقه‌گرایی و استفاده از بندر چابهار برای تجارت و ترانزیت کالا به عنوان نکاتی کلیدی مورد تاکید قرار گرفتند.
تمایل هند به توسعه بندر چابهار ناشی از اراده این کشور در خصوص گسترش ارتباط با منطقه اوراسیا است. برای دستیابی به این مهم، راه نزدیک‌تر برای هند می‌توانست استفاده از خاک پاکستان و افغانستان باشد، اما اختلافات شدید سیاسی میان هند و پاکستان از یک سو و از سوی دیگر، وجود زیرساخت‌های قابل قبول و امنیت بالاتر در ایران باعث شده است بندر چابهار بهترین گزینه برای ورود هند به کشورهای آسیای مرکزی باشد.
ازبکستان به دریای آزاد راه پیدا می‌کند
کشور ازبکستان که محصور در خشکی است و به آب‌های آزاد دسترسی ندارد علاقه‌مند است از طریق این بندر توسعه یافته ایرانی، خود را به اقیانوس هند متصل کند و تجارت خود با دیگر کشور‌ها را گسترش دهد.
توسعه اتصالات ریلی تا خاک افغانستان با اجرای پروژه خط‌آهن حیرتان – مرز شریف به عنوان راهی برای اتصال به خط‌آهن ایران، نشان‌دهنده عزم جدی ازبکستان در راستای منطقه‌گرایی است. نکته حائز اهمیت اینکه دیگر کشورهای آسیای مرکزی نظیر قزاقستان نیز همراستا با ازبکستان، از این منطقه‌گرایی حمایت می‌کنند.
آسیای مرکزی، مرکز رقابت قدرت‌های جهانی
با توجه به موقعیت راهبردی آسیای مرکزی، این منطقه همواره محل رقابت قدرت‌های بزرگ جهانی بوده است. در حالی که منطقه مذکور همواره به منزله حیات خلوت روسیه بوده و روسیه به طور سنتی نقش سلطه‌گر و برتر خود در تعامل با کشورهای آسیای میانه را حفظ کرده است، چین به عنوان قدرتی نوظهور، به طور پیوسته در حال محکم کردن جای پای خود در این کشورهاست.
از طرفی هند نیز به عنوان رقیب همیشگی چین به دنبال توسعه روابط سیاسی و اقتصادی خود با کشورهای حاضر در منطقه اوراسیا است. بندر چابهار امکان بر هم زدن برخی معادلات منطقه‌ای به نفع هند را دارد. هند می‌تواند با نادیده گرفتن پاکستان، از طریق این بندر به آسیای میانه و اوراسیا ورود کند.
دولت آمریکا نیز معافیت‌های تحریمی خاصی برای هند قائل شد تا این کشور بتواند توسعه و ساخت بندر چابهار را به اتمام برساند. یکی از مقامات دولتی ایالات متحده در همین راستا خاطر نشان کرد که: «ما معافیت‌هایی جزئی برای توسعه بندر چابهار قائل شده‌ایم که ساخت بندر و خطوط‌آهن [توسط هند]برای صادرات محصولات نفتی به افغانستان را اجازه می‌دهد.»
هند به دنبال تقابل راهبردی با طرح جاده ابریشم جدید
نشست سه‌جانبه این هفته، نتیجه اجلاس دوجانبه هفته گذشته میان نخست وزیر هند و رئیس جمهور ازبکستان است. در جریان اجلاس دوجانبه هفته گذشته، همکاری برای کامل کردن ۹ پروژه در قالب توسعه زیرساخت‌ها و مقابله با تروریسم به امضای طرفین رسید. هر دو کشور توافق نمودند که نهایی شدن پروژه‌های زیرساختی ذیل کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) را دنبال کنند.
این کریدور، که ابتکاری برای ایجاد زیرساخت‌های چند منظوره به طول تقریبی ۷۲۰۰ کیلومتر است، شامل شبکه آبی، ریلی و جاده‌ای میان کشورهای هند، ایران، افغانستان، آسیای مرکزی، آذربایجان و اروپا می‌شود و با هدف ایجاد ارتباط ترانزیتی میان شهر‌های تجاری مهم مانند آستاراخان، باکو، بندر عباس، مسکو و بمبئی به وجود آمده است.
مطالعات انجام شده تا به امروز، از کاهش قابل توجه هزینه‌های حمل و نقل به میزان ۲۵۰۰ دلار به ازای هر ۱۵ تن کالا حکایت دارند.
چنین تلاش‌هایی از سوی هند، به وضوح در راستای تقابل راهبردی با استراتژی‌های منطقه‌ای چین از جمله طرح جاده ابریشم جدید، در حال انجام است و هند در نظر دارد تا ایده‌های خود را به عنوان جایگزین ابتکار‌های اقتصادی چین در منطقه، مطرح نماید.
تعامل هوشمندانه با هند و ازبکستان دروازه ورود ایران به سازمان‌های منطقه‌ای
تبدیل شدن به عضو اصلی در سازمان همکاری شانگ‌های برای ایران از اهمیت بالایی برخوردار است. با این حال، سال‌هاست که این امر محقق نشده و ایران همچنان به عنوان عضو ناظر در این سازمان منطقه‌ای حضور دارد؛ امری که شاید بتوان یکی از دلایل آن را عدم تمایل برخی کشورهای عضو به حضور ایران در این سازمان دانست.
حال با توجه به اینکه ازبکستان و هند، به عنوان دو عضو اصلی این سازمان، تمایلی جدی برای همکاری اقتصادی با ایران دارند باید بهای استفاده از امکانات و امنیت داخلی ایران را بپردازند و به نظر می‌رسد تسهیل ارتقای ایران به عضو اصلی در سازمان شانگ‌های می‌تواند به عنوان امتیازی از سوی دولت ایران قابل طرح باشد.
منبع: اقتصاد 24
