یارانه نقدی چقدر از هزینه‌های خانوار‌ها را پوشش می‌دهد؟
نشان تجارت - طبق اعلام این سازمان، یارانه این مرحله به‌حساب ۱۴.۵ میلیون سرپرست خانوار واریز شده و تعداد یارانه‌بگیران در دهک‌های چهارم تا نهم با حذف پردرآمد‌ها به ۴۲ میلیون و ۳۱۳ هزار نفر رسیده است. همچنین طبق اعلام این سازمان، در دهک‌های اول تا سوم نیز ۱۰ میلیون و ۲۳۲ هزار خانوار با جمعیت ۲۸ میلیون و ۱۴۹ هزار نفر قرار دارند که یارانه آنها حدوداً یک هفته زودتر از دهک‌های دیگر واریز می‌شود.
درمجموع، درحال حاضر حدود ۷۰.۵ میلیون نفر ماهانه یارانه نقدی در کشور دریافت می‌کنند. اما در اینجا یک سؤال وجود دارد. این یارانه‌های نقدی چقدر از هزینه‌های خانوار‌ها را پوشش می‌دهد؟ این سؤالی است که در ادامه به آن پاسخ خواهیم داد.
یارانه نقدی چقدر آب رفته است؟
آذر ۱۳۸۹ در اولین مرحله واریز یارانه نقدی، دولت ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان به‌ازای هر نفر به حساب خانوار‌های ایرانی واریز کرد. این عدد همان زمان معادل ۴۵ دلار بود. طبق داده‌های مرکز آمار ایران، طی سال ۱۳۸۹ یارانه نقدی معادل ۱۶.۵ درصد از کل درآمد ماهانه یک خانوار شهری و معادل ۳۰.۴ درصد از کل درآمد ماهانه یک خانوار روستایی بوده است. عدم اجرا و ادامه سیاست هدفمندی یارانه‌ها و تثبیت قیمت‌ها برای چندین‌سال (فارغ از اینکه سیاست درستی بود یا نه) باعث شد دولت منابع کافی برای افزایش یارانه نقدی به‌تناسب تورم در سال‌های بعدی را نداشته و همچنان تا اردیبهشت سال ۱۴۰۱ تقریبا به اغلب دهک‌ها همان یارانه ماهانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان را واریز کند. این موضوع سبب شد سهم یارانه نقدی در درآمد‌های خانوار شهری و روستایی به سرعت آب برود و با سقوط آزاد شدیدی، سهم یارانه نقدی در درآمد خانوار شهری از ۱۶.۵ درصد در سال ۱۳۸۹ به ۱.۶ درصد در سال ۱۴۰۰ رسید. همچنین طی این مدت سهم یارانه نقدی از کل درآمد ماهانه خانوار روستایی نیز از ۳۰.۴ درصد در سال ۱۳۸۹ به ۲.۸ درصد در سال ۱۴۰۰ رسید.
در انتهای اردیبهشت سال ۱۴۰۱ دولت سیزدهم با اجرای طرح حذف ارز ۴۲۰۰ و رساندن نرخ ارز ترجیحی به نرخ نیمایی، یارانه ۴۵۵۰۰ تومانی را برای دهک‌های اول تا سوم به نفری ۴۰۰ هزار تومان و برای دهک‌های چهارم تا دهم به نفری ۳۰۰ هزار تومان رساند. این جراحی یارانه‌ای موجب شد سهم یارانه نقدی در درآمد خانوار‌های شهری از ۱.۶ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۸ درصد در سال ۱۴۰۱ برسد. همچنین در مناطق روستایی نیز سهم ۲.۸ درصدی یارانه نقدی از کل درآمد ماهانه خانوار در سال ۱۴۰۰ پس از حذف ارز ۴۲۰۰ تومان و افزایش یارانه نقدی، به ۱۴.۱ درصد در سال ۱۴۰۱ رسید. حالا طی سه‌سال اخیر بار دیگر یارانه‌های نقدی با جاماندن از تورم، کم‌کم آب‌رفته و سهم آن در مناطق شهری از ۸ درصد در سال ۱۴۰۱ به ۳.۹ درصد در سال ۱۴۰۳ رسیده است. این عدد در سال جاری روند نزولی خود را طی کرده و باید منتظر داده‌های مرکز آمار ایران ماند تا سهم واقعی این عدد مشخص شود. روند مشابهی در مناطق روستایی رخ‌داده و سهم ۱۴ درصدی یارانه نقدی از کل درآمد خانوار طی سال ۱۴۰۰ به ۶.۹ درصد در سال ۱۴۰۳ رسیده است.
سهم یارانه از درآمد خانوار‌های شهری ۱ تا ۱۲ درصد
آخرین گزارش مرکز آمار ایران از هزینه – درآمد خانوار مربوط به سال ۱۴۰۳ است. مقایسه میانگین درآمد خانوار در دهک‌های مختلف با میزان یارانه کل خانوار نشان می‌دهد در مناطق شهری کشور طی سال ۱۴۰۳ یارانه نقدی به طور میانگین سهم نزدیک به ۴ درصدی از کل درآمد خانوار را داشته است. این عدد در دهک‌های اول، دوم و سوم به ترتیب ۱۲.۱، ۸.۸ و ۶.۹ درصد بوده و در دهک چهارم معادل ۴.۹ درصد از درآمد خانوار بوده است. در دهک‌های پنجم، ششم و هفتم این عدد به ترتیب ۴.۲، ۳.۸ و ۳.۳ درصد بوده و این عدد در دهک‌های هشتم، نهم و دهم به ترتیب ۲.۹، ۲.۴ و ۱.۵ درصد بوده است.
سهم یارانه از سیستانوبلوچستان تا تهران
نگاهی به وضعیت استانی یارانه‌های نقدی هم قابل تأمل است. درحالی‌که طی سال ۱۴۰۳ در مناطق روستایی استان سیستانوبلوچستان سهم یارانه نقدی از کل درآمد خانوار‌ها ۱۸.۳ درصد، در استان لرستان ۹.۶ درصد، در استان آذربایجان غربی و خراسان‌شمالی و کردستان به ترتیب ۹ تا ۱۰ درصد بوده، این عدد در مناطق روستایی استان‌های یزد، مازندران و البرز به ترتیب ۳.۸، ۴ و ۴.۳ درصد بوده است.
در مناطق شهری نیز درحالی‌که سهم یارانه نقدی از کل درآمد خانوار طی سال ۱۴۰۳ در استان‌های سیستانوبلوچستان، ایلام، لرستان، آذربایجان غربی، کرمان و کرمانشاه به ترتیب ۷.۳ درصد، ۶.۱، ۵.۸ و ۵.۷ درصد بوده، این عدد در تهران ۲.۶ درصد، مازندران و چهارمحال‌وبختیاری هرکدام ۳.۳ و در استان گیلان و البرز ۳.۵ درصد بوده است.
لازم به ذکر است گرچه آمار دهکی استان‌ها قابل دسترس نیست، اما با توجه به اینکه فاصله میانگین دهک‌ها با دهک اول در مناطق روستایی ۷ برابر و این فاصله در مناطق شهری ۴ برابر است، به نظر می‌رسد در مناطق روستایی استانی همچون سیستانوبلوچستان یارانه نقدی سهم بالای ۵۰ درصدی از کل درآمد دهک اول داشته و این عدد در مناطق شهری این استان نیز حول‌وحوش ۳۰ درصد باشد.
منبع: فرهیختگان
