سیگنال منفی دیپلماسی به گردشگری
نشان تجارت - در جهان امروز که جابه‌جایی آزاد افراد نقش مهمی در اقتصاد، سیاست، فرهنگ و گردشگری ایفا می‌کند قدرت گذرنامه‌ها به‌عنوان یکی از شاخص‌های مهم قدرت نرم کشورها مطرح است. گذرنامه‌ای که دسترسی آسان و بدون محدودیت به کشورهای دیگر را فراهم کند نه‌تنها نمایانگر جایگاه بین‌المللی آن کشور بوده بلکه در تسهیل تبادلات تجاری و گردشگری نقش کلیدی دارد. شاخص گذرنامه هنلی که هرساله رتبه‌بندی کشورها را براساس تعداد کشورهایی که شهروندان آنها می‌توانند بدون ویزا یا با ویزای ورود آزادانه به آن سفر کنند، منتشر می‌کند آینه‌ای از جایگاه ایران در عرصه گردشگری نیز به شمار می‌رود.
ایران در این گزارش با رتبه ۹۸ و امکان سفر بدون ویزا یا با ویزای ورود به ۴۱کشور درمیان کشورهایی قرار دارد که نتوانسته‌اند جایگاه مناسبی برای خود در این فهرست فراهم کنند. با این همه اگرچه این رتبه به هیچ‌وجه مطلوب نیست اما باتوجه به تغییرات منطقه‌ای و سیاست‌های متنوع فرصت‌هایی برای ارتقای جایگاه گذرنامه ایران وجود داشته که انتظار می‌رود از این فرصت‌ها به درستی بهره گرفته شود. در تازه‌ترین نسخه این شاخص برای سال۲۰۲۵ تحولات قابل‌توجهی در رتبه‌بندی گذرنامه‌ها مشاهده می‌شود. آمریکا که بیش از دو دهه در جمع ۱۰کشور برتر حضور داشت اکنون با افتی محسوس به جایگاه دوازدهم تنزل یافته است. این افت پیامد سیاست‌های سختگیرانه و تغییر در معافیت‌های ویزا توسط برخی کشورهاست که موجب کاهش دسترسی شهروندان آمریکایی به مقاصد مختلف شده است. در مقابل کشورهای آسیایی مانند سنگاپور، کره‌جنوبی و ژاپن با تقویت دیپلماسی و سیاست‌های بازتر در صدر جدول قرار داشته و نشان از تغییر محور قدرت نرم جهانی به سمت شرق دارند.
کاهش رتبه آمریکا و رشد گذرنامه‌های آسیایی
همانطور که ذکر شد براساس گزارش تازه‌ترین شاخص گذرنامه هنلی در سال۲۰۲۵ گذرنامه ایالات‌متحده آمریکا پس از دو دهه حضور مستمر در میان ۱۰کشور برتر برای نخستین‌بار از این جمع خارج شده است. دلیل این افت جایگاه سیاست‌های تغییر یافته ویزا در کشورهای مختلفی مانند برزیل، ویتنام و پاپوآ گینه نو است که معافیت ویزای آمریکا را لغو کرده‌اند. اعمال محدودیت‌های جدید سفر در اتحادیه اروپا و بریتانیا نیز بر کاهش امتیاز گذرنامه آمریکا تاثیرگذار بوده است.
در مقابل کشورهای آسیایی و برخی کشورهای خاورمیانه همچون سنگاپور، کره جنوبی، ژاپن و امارات متحده عربی رشد قابل ملاحظه‌ای در دسترسی بدون ویزا به کشورهای دیگر داشته‌اند. سنگاپور با امکان سفر بدون ویزا به ۱۹۳ کشور کره‌جنوبی با ۱۹۰ و ژاپن با ۱۸۹کشور در صدرجدول قرار دارند. این تغییرات نشان‌دهنده تمرکز روزافزون بر دیپلماسی منطقه‌ای و سیاست‌های بازتر جهت تسهیل جابه‌جایی افراد است.
