رمزارز‌ها زیر ضربه تعرفه‌ها و تحریم‌ها
نشان تجارت - تنها چند دقیقه پس از انتشار بیانیه آنلاین دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا مبنی بر اعمال تعرفه ۱۰۰ درصدی بر تمامی واردات چین از اول نوامبر، بازار رمزارز‌ها دچار آشفتگی شد و طبق داده‌های پلتفرم «کوین‌گکو»، طی چند ساعت، کل سرمایه بازار رمزارز‌ها از حدود ۴.۲۵ تریلیون دلار، به ۴.۰۵ تریلیون دلار کاهش یافت و تقریبا ۲۰۰ میلیارد دلار از ارزش آن کاسته شد. در همین زمان، بیت‌کوین با ۱۰ درصد سقوط، از ۱۲۲ هزار دلار، به ۱۰۷ هزار دلار رسید و «اتریوم»، «ریپل» و «بایننس» نیز بیش از ۱۵ درصد کاهش یافتند.
این بیانیه باعث اولین فروش عمده رمزارز‌ها شد و حدود ۱۲۵ میلیارد دلار از ارزش رمزارز‌ها و بیش از ۸۰۰ میلیون دلار از موقعیت‌های اهرمی را از بین برد. موج دوم ضرر بازار رمزارز‌ها هم درست چند ساعت پس از این بیانیه رخ داد که ترامپ در پست قبلی خود در شبکه اجتماعی «تروث سوشال»، دیدار برنامه‌ریزی‌شده با شی‌جین‌پینگ، رییس‌جمهور چین را لغو و به افزایش «عظیم» تعرفه‌ها تهدید کرد. این تنش، بازار‌ها را غافلگیر و فشار نقدینگی را بر موقعیت‌های اهرمی تشدید کرد. در حال حاضر نیز کاهش قیمت بیت‌کوین در حال آزمایش سطوح روانی کلیدی است، در حالی که «آلت‌کوین‌ها» همچنان در بحبوحه فروش سنگین، عملکرد ضعیفی دارند.
نوسانات بازار ارز ریشه در تحولات سیاسی دارد
سیده مهکامه شریف‌زاد، رییس هیات‌مدیره انجمن بلاکچین نیز در خصوص بازار جهانی رمزارز‌ها در مقطع فعلی به «اعتماد» می‌گوید: در حال حاضر این بازار در حال نوسان بوده و روز‌های حساسی را سپری می‌کند، این نوسانات صرفا ناشی از عوامل اقتصادی یا قیمتی نیست، بلکه بیشتر ریشه در تغییر سیاست‌های مالی جهانی، نگرش‌های جدید رگولاتور‌ها و تحول در نقش رمزارز‌ها در نظام مالی دارد. امروز شاهد آنیم رمزارز‌ها دیگر صرفا ابزار سرمایه‌گذاری نیستند؛ بلکه به تدریج به بخشی از نظام پرداخت و ذخیره ارزش جهانی تبدیل می‌شوند. او ادامه می‌دهد: هر بار که جهان به سمت تنظیم‌گری یا چارچوب‌های جدید می‌رود، بازار دچار نوسان می‌شود، نوسانی که از جنس بلوغ است نه فروپاشی. اما نکته کلیدی این است که هر چه تصمیمات سیاستی در این حوزه شفاف‌تر، تدریجی‌تر و مبتنی بر مشورت با متخصصان باشد، اثرپذیری بازار از این نوسانات کمتر خواهد بود.
شریف‌زاد در خصوص وضعیت بازار رمزارز‌ها در داخل کشور نیز می‌گوید: در ایران نیز ما متأثر از همین فضای پرنوسان جهانی هستیم، اما تفاوت بزرگ در نحوه مواجهه ما با این بازار است. در حالی که جهان تلاش می‌کند با سیاست‌گذاری تدریجی، ریسک‌ها را مدیریت کند، ما در داخل کشور گاهی با مصوبات یا تصمیم‌های هیجانی عملا به همان نوسانات جهانی دامن می‌زنیم.
رییس هیات‌مدیره انجمن بلاکچین تصریح می‌کند: سال‌هاست که مردم بخشی از دارایی خود را در قالب رمزارز سرمایه‌گذاری کرده‌اند تا در زمان مناسب بتوانند از آن استفاده یا خروج کنند. اما با وضع محدودیت‌ها و مسدودسازی‌های ناگهانی، در واقع امکان مدیریت سرمایه را از آنها می‌گیریم و این باعث می‌شود مسیر سرمایه از بازار رسمی به بازار زیرزمینی منحرف شود. چنین روندی نه‌تنها امنیت سرمایه‌گذار را تهدید می‌کند، بلکه کنترل و شفافیت کل بازار را نیز از بین می‌برد. آنچه امروز نیاز داریم، سیاست‌گذاری مبتنی بر واقعیت اقتصادی و گفت‌وگوی تخصصی میان رگولاتور و فعالان بازار است؛ نه تصمیم‌گیری‌های مقطعی و واکنشی.
نبود استراتژی واحد و روشن میان نهاد‌ها
این فعال حوزه رمز ارز مهم‌ترین ریسک‌های بازدارنده و ساختاری در بازار رمزارز‌ها را ناهماهنگی میان نهاد‌های تصمیم‌گیر عنوان کرده و می‌گوید: نبود استراتژی واحد و روشن، باعث می‌شود هر دستگاه بر اساس برداشت خود اقدام کند و در نتیجه فعالان اقتصادی با چندین تفسیر و دستور متناقض مواجه شوند. از سوی دیگر، عدم درک دقیق از ماهیت فناوری و بازار رمزارز باعث می‌شود سیاست‌گذاری‌ها به جای ایجاد نظم، نااطمینانی تولید کنند. تصمیماتی مانند محدودیت ناگهانی بر معاملات، بستن درگاه‌ها یا ابلاغیه‌های مبهم، عملا انگیزه فعالیت شفاف را از بین می‌برند و سرمایه‌گذاران را به مسیر‌های غیررسمی سوق می‌دهند. او ادامه می‌دهد: در سطح جهانی نیز ریسک‌های ساختاری همچنان پابرجاست: از تمرکز بیش از حد در برخی شبکه‌ها گرفته تا وابستگی استیبل‌کوین‌ها به ساختار بانکی امریکا. اما تفاوت کشور‌هایی که در این فضا پیشرو شده‌اند، در نحوه مواجهه است؛ آنها سعی کرده‌اند با تدوین مقررات تدریجی، ریسک را کنترل کنند نه حذف. همه اینها در حالی است که گروه وسیعی از جامعه و مردم، پشت درب این تصمیمات و سیاست‌های کلان ایستاده‌اند و موضوع را خیلی بدیهی‌تر و ساده‌انگارانه‌تر می‌بینند و صرفا نیاز آنها به سرمایه‌گذاری در یک بازار سودآور و پرریسک تامین نشده است. این نیاز باید برآورده شود و متاسفانه اکنون مبهم و مغفول باقی مانده است.
شریف‌زاد می‌افزاید: تحریم‌ها به‌طور طبیعی باعث شده رمزارز برای بخشی از فعالان اقتصادی به عنوان مسیر جایگزین انتقال ارزش مطرح شود، اما در کنار این فرصت، ریسک‌های جدی هم وجود دارد. یکی از مهم‌ترین این ریسک‌ها، مسدود شدن یا فریز شدن دارایی‌ها در صورت استفاده از شبکه‌ها یا استیبل‌کوین‌های متمرکز است. بسیاری از رمزارز‌های ظاهرا آزاد، در واقع تحت کنترل شرکت‌های امریکایی هستند و در صورت اتصال به کیف‌پول‌هایی که از نظر آنها تحریمی تلقی شوند، می‌توانند دارایی را بلوکه کنند. بنابراین توصیه می‌شود کاربران ایرانی با آگاهی کامل و از منابع معتبر اطلاعات کسب کنند، به هر ادعایی در فضای مجازی اعتماد نکنند و تا حد امکان از استیبل‌کوین‌های متمرکز فاصله بگیرند. استفاده از دارایی‌ها و شبکه‌هایی که کنترل‌پذیری کمتری دارند، می‌تواند امنیت سرمایه را افزایش دهد.
چالش اعتبار و ریسک‌های بین‌المللی
او می‌گوید: فعالان رمزارز در ایران با مشکل اعتماد و پذیرش بین‌المللی مواجه‌اند؛ هرگونه ارتباط بین پلتفرم ایرانی و بازار بین‌المللی ممکن است تحت نظارت شدید یا در لیست سیاه قرار گیرد. این موضوع ریسک بزرگی برای سرمایه‌گذاران خارجی یا تعاملات فرامرزی به همراه دارد. چشم‌انداز کلی این بازار، برخلاف تصور عمومی، مثبت است؛ بلکه از حیث بلوغ و تثبیت نقش آن در اقتصاد جهانی. شریف‌زاد در خاتمه می‌افزاید: رمزارز‌ها مسیر برگشت‌ناپذیر تحول در نظام مالی را رقم زده‌اند. هرچه کشور‌ها سریع‌تر با این واقعیت کنار بیایند، سهم بیشتری از اقتصاد دیجیتال آینده خواهند داشت. در ایران نیز اگر سیاست‌گذاری‌ها به‌جای منع، به سمت هدایت و شفافیت برود، می‌توانیم از ظرفیت‌های بی‌نظیر این بازار از اشتغال تخصصی گرفته تا جذب سرمایه خارجی بهره‌مند شویم. اما اگر روند فعلی تصمیم‌گیری‌های هیجانی ادامه یابد، متأسفانه نتیجه آن تنها رشد بازار غیررسمی و افزایش بی‌اعتمادی عمومی خواهد بود.
ریزش دسته جمعی رمزارز‌ها
کاوه مشتاق، کارشناس حوزه بلاکچین، با اشاره به وضعیت جهانی بازار رمزارز‌ها به «اعتماد» توضیح می‌دهد: در حال حاضر ارزش کل بازار جهانی رمزارز‌ها حدود ۴۰۰۰ میلیارد دلار است و بیش از ۶۰ درصد این ارزش در اختیار بیت‌کوین قرار دارد و حدود ۴۰ درصد باقیمانده نیز به سایر رمزارز‌ها موسوم به «آلت‌کوین‌ها» اختصاص دارد، اما بخش اعظم این سهم نیز که حدود هشتاد درصد می‌شود در اختیار حدود ۲۰ ارز نخست این بازار است. او اشاره می‌کند: شاخص‌های اصلی ارزش بازار در سایت‌هایی مانند «کوین مارکت کپ» بر اساس قیمت و حجم معاملات مرتب می‌شوند و تغییرات آنها می‌تواند در تحلیل وضعیت بازار نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشد. به گفته او، طی روز‌های اخیر با افزایش تنش‌های تجاری میان ایالات متحده و چین و اعلام تعرفه‌های جدید از سوی دولت امریکا، ارزش بازار رمزارز‌ها حدود ۱۰ درصد کاهش یافته و از ۴۰۰۰ میلیارد دلار به حدود ۳۶۰۰ تا ۳۷۰۰ میلیارد دلار رسیده است.
واکنش متفاوت بیت‌کوین و آلت‌کوین‌ها
مشتاق توضیح می‌دهد: در این ریزش، بیت‌کوین سهم کمتری از افت بازار را به خود اختصاص داده و حدود ۱۰ درصد کاهش را تجربه کرده است، اما بسیاری از آلت‌کوین‌ها تا بیش از ۲۰ درصد افت قیمت داشته‌اند. او معتقد است: این مساله باعث زیان سنگین برای معامله‌گرانی شده که در بازار مشتقات رمزارزی، مانند معاملات آتی یا اختیار معامله فعال بوده‌اند، زیرا بسیاری از آنها در جریان این نوسانات اصطلاحا «لیکوئید» شده و دارایی خود را از دست داده‌اند.
او تأکید می‌کند: بازار رمزارز‌ها همچنان به‌شدت وابسته به تحولات سیاسی و اقتصادی جهان است و هر تنش بزرگ در عرصه بین‌المللی می‌تواند موجی از نوسانات را در این بازار ایجاد کند.
۲۴ میلیون کاربر ایرانی در بازار رمزارز‌ها
مشتاق با اشاره به وضعیت بازار رمزارز‌ها در ایران می‌گوید: در کشور حدود ۲۴ میلیون نفر حداقل یک‌بار در این بازار معامله انجام داده‌اند و محبوب‌ترین ارز دیجیتال در میان کاربران ایرانی همچنان بیت‌کوین است، اما رمزارز‌هایی مانند: کاردانو، دوج‌کوین و شیبا نیز در مقاطع مختلف محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند. همچنین رمزارز تتر (USDT) که ارزش آن برابر یک دلار امریکا است، به دلیل ثبات قیمتی و نقش آن در تبدیل و انتقال ارزش، از پرکاربردترین رمزارز‌ها در میان ایرانیان به شمار می‌رود.
محدودیت‌ها و تحریم‌های رمزارزی علیه ایرانی‌ها
این کارشناس حوزه بلاکچین با اشاره به موانع و تحریم‌های موجود توضیح می‌دهد: ایرانی‌ها صرفا به دلیل تابعیت یا حتی محل تولدشان در فهرست کاربران پرریسک یا مشکوک قرار دارند. به گفته او، هرگونه تراکنش رمزارزی که از داخل خاک ایران انجام شود، توسط بسیاری از پلتفرم‌های بین‌المللی ممنوع یا محدود می‌شود. حتی ایرانیانی که در کشور‌های دیگر اقامت یا تابعیت گرفته‌اند نیز در صورتی که محل تولدشان ایران ثبت شده باشد، در معرض خطر مسدود شدن حساب‌های رمزارزی خود هستند.
او یادآوری می‌کند: در سال‌های گذشته چندین صرافی بزرگ بین‌المللی از جمله صرافی‌های امریکایی و استرالیایی دارایی کاربران ایرانی را مسدود کرده‌اند و بسیاری از آنان تنها پس از سال‌ها پیگیری توانسته‌اند بخشی از دارایی خود را بازگردانند. این محدودیت‌ها موجب شده که معامله‌گران ایرانی برای فعالیت در بازار جهانی رمزارز‌ها با ریسک بالا رو‌به‌رو شوند و ناچار به استفاده از صرافی‌های داخلی باشند.
خطر فریز شدن تتر برای ایرانیان
مشتاق در ادامه توضیح می‌دهد: رمزارز «تتر» به‌دلیل ویژگی فریزپذیری در کیف پول‌های شخصی نیز می‌تواند خطرناک باشد. شرکت صادرکننده تتر در صورت شناسایی آدرس کیف پول متعلق به کاربران ایرانی، می‌تواند دارایی آنها را مسدود کند. این موضوع در حالی است که تتر یکی از پرکاربردترین ارز‌ها در ایران است و بسیاری از کاربران از آن برای ذخیره ارزش یا انجام مبادلات استفاده می‌کنند.
او هشدار می‌دهد: کاربران ایرانی باید در استفاده از این رمزارز نهایت احتیاط را داشته باشند، زیرا امکان فریز دارایی آنها به‌صورت لحظه‌ای وجود دارد.
سیاست‌های بانک مرکزی؛ از نظارت تا تصدی‌گری
کاوه مشتاق معتقد است: سیاست‌های بانک مرکزی ایران در حوزه رمزارز‌ها نه تنها حمایتی نبوده، بلکه به نوعی تبدیل به مانعی داخلی شده است و بانک مرکزی به جای اتخاذ رویکرد نظارتی و تسهیل‌گر، تمایل دارد خود به صورت مستقیم در بازار حضور داشته باشد و از طریق شرکت‌های زیرمجموعه وارد فعالیت شود. به گفته مشتاق، این رویکرد باعث شده سیاست‌های غیرکارآمدی در پیش گرفته شود و در عمل، بازار رمزارز‌ها در داخل کشور تحت فشار مضاعف قرار گیرد.
او تأکید می‌کند: علاوه بر تحریم‌های بین‌المللی که فعالیت کاربران ایرانی را محدود کرده است، سیاست‌های سلبی و سختگیرانه داخلی نیز مسیر استفاده از رمزارز‌ها برای تجارت و تبادلات مالی را مسدود کرده‌اند. به گفته او، این سیاست‌ها نه‌تنها مانع فعالیت سالم فعالان بازار می‌شود، بلکه باعث شده مردم به سمت بازار‌های غیررسمی و پنهان حرکت کنند.
ضرورت تغییر رویکرد و پذیرش واقعیت رمزارز‌ها
این کارشناس حوزه بلاکچین می‌گوید: رمزارز‌ها دیگر پدیده‌ای موقتی نیستند و بخش جدایی‌ناپذیر از نظام مالی جهان شده‌اند. بانک مرکزی ایران باید با درک این واقعیت، سیاستی واقع‌بینانه‌تر و بازتر در قبال این بازار اتخاذ کند.
مشتاق می‌افزاید: در شرایط کنونی، بسیاری از تجار ایرانی به‌دلیل تحریم‌های بانکی بین‌المللی می‌توانند از رمزارز‌ها به عنوان ابزاری برای تسهیل مبادلات استفاده کنند، اما سیاست‌های داخلی مانع از تحقق این ظرفیت شده است. مشتاق در تحلیل آینده بازار نیز می‌گوید: روند قیمت‌ها به‌شدت وابسته به شرایط سیاسی و به‌ویژه جنگ تجاری میان چین و امریکا است.
او معتقد است: در صورت کاهش تنش‌ها و پایان جنگ تعرفه‌ای، بازار رمزارز‌ها می‌تواند بهبود پیدا کند و ارزش کلی آن مجددا افزایش یابد. اما اگر جنگ تجاری ادامه یابد و فضای نااطمینانی در اقتصاد جهانی گسترش پیدا کند، احتمالا سرمایه‌گذاران به‌سمت دارایی‌های امن‌تر مانند بیت‌کوین حرکت خواهند کرد و ارزش این رمزارز افزایش می‌یابد، در حالی که آلت‌کوین‌ها ممکن است همچنان با کاهش قیمت مواجه شوند. مشتاق تأکید می‌کند: آینده رمزارز‌ها در گرو تصمیمات سیاسی و اقتصادی جهانی و همچنین سیاست‌های داخلی کشورهاست. او می‌گوید: هرچه سیاست‌گذاران با شناخت و درک دقیق‌تری از این بازار عمل کنند، امکان استفاده از ظرفیت‌های مثبت آن برای رشد اقتصادی و کاهش محدودیت‌های مالی بیشتر فراهم می‌شود.
