تب ماینر در ایران؛ سود واقعی یا بازی تبلیغاتی؟
نشان تجارت - هم‌زمان با جهش دوباره قیمت بیت‌کوین، شاهد افزایش چشمگیر تبلیغات فروش دستگاه‌های استخراج رمزارز یا همان ماینر در ایران هستیم.
فروشندگان برای تاثیرگذاری روی تصمیم مشتریان خود از «بازگشت دوران طلایی استخراج بیت‌کوین» سخن می‌گویند و آنها را به خرید سریع این دستگاه‌ها ترغیب می‌کنند. پشت این تب تازه چه واقعیتی پنهان شده است و آیا خرید ماینر در شرایط فعلی واقعا سودآور است یا صرفاً با یک بازی تبلیغاتی جدید برای تخلیه انبار‌های قدیمی بازار رو‌به‌رو هستیم؟
ماینر چیست و چگونه بیت‌کوین استخراج می‌کند؟
ماینر دستگاهی است که برای استخراج رمزارز‌هایی مانند بیت‌کوین، لایت‌کوین یا دوج‌کوین طراحی شده است. این دستگاه با استفاده از توان پردازشی بالا، عملیات ریاضی پیچیده‌ای را انجام می‌دهد تا تراکنش‌های موجود در شبکه بلاک‌چین را تأیید و ثبت کند. در مقابل این فعالیت، شبکه به استخراج‌کننده پاداشی در قالب رمزارز پرداخت می‌کند.
استخراج رمزارز در گذشته با رایانه‌های معمولی نیز ممکن بود، اما با افزایش سختی شبکه و پیچیدگی الگوریتم‌ها، تنها دستگاه‌های تخصصی توان رقابت در این حوزه را دارند. ماینر‌ها از همین نوع هستند؛ ماشین‌هایی تک‌منظوره با مصرف برق بالا و توان محاسباتی بسیار زیاد.
چرا بازار خرید ماینر دوباره داغ شد؟
قیمت بیت‌کوین در ماه‌های اخیر بار دیگر روند صعودی به خود گرفته است. این افزایش، تصور عمومی از بازگشت سود‌های کلان به بازار استخراج را تقویت می‌کند. فروشندگان با استناد به این روند، ادعا می‌کنند «اگر امروز ماینر نخرید، فردا پشیمان می‌شوید». هرچند این استدلال ناقص است و باید در نظر داشت که قیمت بیت‌کوین تنها یکی از متغیر‌های مؤثر در سودآوری استخراج به حساب می‌آید.
بخش زیادی از دستگاه‌های موجود در بازار ایران، مدل‌های قدیمی و از رده خارج شرکت‌های مشهوری مانند Bitmain، Innosilicon یا Avalon هستند که سال‌ها قبل بازدهی خود را از دست داده‌اند.
گروهی سودجو دستگاه‌هایی مستهلک که دیگر صرفه اقتصادی ندارند را به‌عنوان «ماینر ارزان و سودده» وارد ایران می‌کنند و به مردم از همه‌جا بی‌خبر می‌فروشند. صادقانه بگوییم، افزایش تبلیغات اینستاگرامی و تلگرامی این روز‌ها تا حد زیادی ناشی از تلاش برای فروش ماینر‌های قاچاقی و از رده‌خارج است.
بسیاری از خریداران تازه‌وارد نیز، چون تصور می‌کنند هزینه برق در ایران همچنان ارزان است و می‌توان بدون مجوز و نظارت به استخراج پرداخت، گول می‌خورند و قدم به مسیری می‌گذارند که در انتهایش کلی ضرر مالی و البته سروکله زدن با پرونده‌های قضایی مرتبط با حوزه استخراج غیرمجاز است.
به‌عنوان مثال اگر قیمت بیت‌کوین دو برابر شود و هم‌زمان سختی شبکه هم دو برابر باشد، بازدهی دلاری دستگاه شما ثابت می‌ماند، اما اگر هم‌زمان با کاهش بازدهی، تعرفه برق نیز افزایش پیدا کند، دستگاه شما به‌سرعت وارد منطقه ضرردهی خواهد شد. فروشندگان هرگز عوامل پویا مانند سختی شبکه و نوسانات تعرفه برق را در محاسبات خود لحاظ نمی‌کنند، زیرا هدفشان تنها فروش دستگاه‌های انبارشده است.
ماینر مزرعه رمزارز استخراج بیت‌کوین (۱) گروهی سودجو دستگاه‌هایی مستهلک که دیگر صرفه اقتصادی ندارند را به‌عنوان «ماینر ارزان» به مردم از همه‌جا بی‌خبر می‌فروشند
۳ واقعیت تلخ که باید قبل از خرید ماینر بدانید
خرید ماینر ممکن است روی کاغذ یک سرمایه‌گذاری اقتصادی به نظر برسد به‌خصوص وقتی سایت‌ها یا کانال‌های تلگرامی را باز کنید و قیمت بیت‌کوین جلوی چشمتان بیاید، اما استخراج رمزارز در واقعیت فعالیتی پرریسک محسوب می‌شود.
۱- فروش ماینر‌های قدیمی، دست‌دوم و از رده خارج در ایران
بیش از ۷۰ درصد ماینر‌هایی که در بازار ایران معامله می‌شوند، مدل‌هایی قدیمی هستند که در کشور‌های دیگر به دلیل مصرف برق بالا و «هش‌ریت» پایین کنار گذاشته شده‌اند. فروشندگان این دستگاه‌ها معمولاً با دستکاری نرم‌افزار یا حتی آمار جعلی، سعی در بزرگ‌نمایی توان واقعی آنها دارند. در حالی که بسیاری از این ماینر‌ها پس از مدتی، به دلیل حرارت بالا یا خرابی تراشه‌ها از کار می‌افتند و تعمیر آنها نیز به‌صرفه نیست.
۲- تله قبض برق؛ محاسبه غیرواقعی هزینه برق ماینر و کاهش سود
مهم‌ترین پارامتر در محاسبه سود استخراج رمزارز، هزینه برق مصرفی است. هر دستگاه ماینر بسته به مدل خود بین ۱ تا ۳ کیلووات برق در ساعت مصرف می‌کند. در حالی‌که تعرفه برق صنعتی یا خانگی در ایران در حال افزایش است، بسیاری از تبلیغ‌کنندگان همچنان با استناد به نرخ‌های یارانه‌ای گذشته، سود استخراج را محاسبه می‌کنند. این محاسبه‌ها اغلب اشتباه است و منجر به ضرر خالص برای خریدار می‌شوند.
برای مثال، اگر قیمت بیت‌کوین در بازار جهانی حدود ۱۲۵ هزار دلار باشد، باز هم استخراج با دستگاه‌های قدیمی لزوماً سودآور نخواهد بود. فروشنده ممکن است بگوید هر دستگاه ماینر بسته به مدل خود، بین ۱ تا ۳ کیلووات برق در ساعت مصرف می‌کند و سپس با فرض میانگین مصرف ۲ کیلووات و تعرفه برق ۳۵۰ تومان به ازای هر کیلووات‌ساعت، هزینه برق ماهانه این دستگاه را حدود ۵ میلیون تومان محاسبه کند، اما بعید است از استهلاک قطعات و افت بازدهی دستگاه حرفی بزند و هشدار بدهد سود خالص استخراج در عمل بسیار ناچیز و در اغلب موارد به صفر نزدیک خواهد بود.
۳- ریسک استخراج رمزارز بدون مجوز؛ توقیف تجهیزات، جریمه و پیگرد قانونی
وزارت نیرو و وزارت صمت، استخراج رمزارز بدون مجوز رسمی از دولت را غیرقانونی اعلام کرده‌اند. در صورت کشف استخراج غیرمجاز، علاوه بر جریمه مالی، تجهیزات ضبط و پرونده قضایی تشکیل می‌شود. در ماه‌های گذشته، ده‌ها مزرعه ماینینگ در سراسر کشور پلمب شده‌اند، اما تبلیغات غیرمجاز همچنان در فضای مجازی ادامه دارد. خرید ماینر بدون مجوز در عمل به‌معنای پذیرش خطر توقیف دارایی و پیگرد قانونی است.
محاسبه سود استخراج بیت‌کوین؛ چرا فروشندگان در مورد ماینر دروغ می‌گویند؟
تبلیغات فروش ماینر با استفاده از محاسبات ساده و غیرواقعی در مورد میزان سود ماهانه انجام می‌شود. در این محاسبه‌ها معمولاً تنها قیمت بیت‌کوین و توان هش دستگاه در نظر گرفته می‌شود، در حالی‌که عامدانه و با بدجنسی هرچه تمام‌تر متغیر‌های اصلی دیگری مانند هزینه برق، استهلاک قطعات، سختی شبکه و نوسان نرخ ارز را نادیده می‌گیرند.
فروشنده احتمالا با چرب‌زبانی ادعا می‌کند خرید ماینر باعث خواهد شد کلی درآمد خالص داشته باشید، اما در دنیای واقعی یک دستگاه ماینر حد متوسط مثل Antminer S۱۹ Pro تنها قادر است تنها ۰٫۰۰۰۰۱۶۶۶٪ از کل توان استخراج شبکه را در اختیار بگیرد و در بهترین حالت، روزانه ۰٫۰۰۰۰۷۵ بیت‌کوین استخراج می‌کند.
این یعنی استخراج یک بیت‌کوین نزدیک ۱۳ هزار۳۳۰ روز یا بیش از ۳۶ سال طول می‌کشد و تقریبا باید ۳۶۴ میلیون تومان فقط برای پرداخت قبض برق با نرخ‌های فعلی هزینه بپردازید. این محاسبات دقیق نیستند، چون هیچ دستگاهی ۳۶ سال دوام نمی‌آورد و سختی شبکه مدام افزایش پیدا می‌کند.
استخراج و فروش واحد‌های کوچکتر با توجه به همین نسبت و تناسب رو‌به‌رو است و نهایتا می‌توان نتیجه گرفت خرید ماینر، به خاطر زیان یا سود بسیار اندک در برابر سرمایه اولیه صرفه اقتصادی ندارد.
ماینر خانگی و بی‌صدا؛ توهم یا واقعیت؟
در برخی کانال‌های فروش، عبارت‌هایی مانند «ماینر خانگی بی‌صدا و کم‌مصرف» دیده می‌شود. چنین چیزی در عمل وجود ندارد. هر ماینر حتی در مدل‌های کوچک، صدای فن زیادی تولید می‌کند (معمولاً بیش از ۷۰ دسی‌بل) و حرارت بالایی دارد.
نگهداری از ماینر در فضای بسته یا بدون تهویه مناسب، خطر آتش‌سوزی را به‌دنبال دارد؛ بنابراین نصب ماینر در منزل یا محیط کار، نه‌تنها از نظر اقتصادی بلکه از لحاظ ایمنی نیز تصمیمی اشتباه است.
تنها شرکت‌هایی که دارای مجوز رسمی، تعرفه برق صنعتی توافقی و دسترسی به تجهیزات نو هستند در شرایط فعلی می‌توانند از استخراج رمزارز سود واقعی به‌دست آورند. برای کاربران عادی یا سرمایه‌گذاران خرد، ورود به این بازار، بیشتر شبیه به خرید یک دستگاه پرمصرف و پرخطر با بازدهی نامعلوم است.
در بازار جهانی نیز به علت رشد فناوری‌های نوین مانند استخراج ابری و مزارع اشتراکی، استخراج شخصی با ماینر‌های کوچک عملاً صرفه اقتصادی خود را از دست داده است و تبلیغات اغراق‌آمیز در شبکه‌های اجتماعی بیشتر با هدف فروش سریع دستگاه‌های مستعمل انجام می‌شود.
