بازار کار زنان در کشور‌های جهان/ رتبه نرخ مشارکت اقتصادی زنان ایران ۱۴۳ از ۱۴۶!
نشان تجارت - بررسی وضعیت بازار کار زنان در کشور‌های مختلف جهان نشان می‌دهد که ایران با نرخ مشارکت زنان در نیروی کار برابر ۱۴ درصد، در رتبه ۱۴۳ از ۱۴۶ کشور جهان قرار دارد و حتی نسبت به کشور‌های همسایه نیز عملکرد ضعیفی دارد. در مقابل، کشور‌هایی مانند کشور‌های اسکاندیناوی، کانادا، استرالیا و حتی برخی از کشور‌های خلیج فارس با اعمال سیاست‌های مؤثر، موفق به دستیابی به نرخ‌های بالای مشارکت زنان در بازار کار شده‌اند.
نرخ مشارکت اقتصادی ۶۸.۸ درصدی زنان تحصیل‌کرده در ترکیه
ترکیه با نرخ مشارکت زنان در نیروی کار حدود ۳۶ درصد در سال ۲۰۲۴، در رتبه ۱۲۹ از ۱۴۶ کشور جهان قرار دارد. این نرخ اگرچه بیشتر از دو برابر نرخ ایران (۱۴ درصد) است، اما همچنان بسیار پایین‌تر از میانگین OECD و میانگین جهانی (۵۱.۱ درصد) محسوب می‌شود.
تحقیقات نشان می‌دهند که زنان ترک با تحصیلات عالی دارای نرخ مشارکت ۶۸.۸ درصدی هستند، در حالی که این رقم برای زنان بی‌سواد تنها ۱۳.۹ درصد است. چالش‌های اصلی زنان ترک شامل مسئولیت‌های مراقبت از کودکان، نگرش‌های سنتی نسبت به نقش‌های جنسیتی و فقدان خدمات حمایتی کافی است.
چشم‌انداز نرخ مشارکت ۴۰ درصدی زنان در عربستان سعودی
عربستان سعودی یکی از موفق‌ترین نمونه‌های بهبود سریع وضعیت زنان در بازار کار محسوب می‌شود. نرخ مشارکت زنان در این کشور از ۱۷.۴ درصد در سال ۲۰۱۷ به ۳۴.۴ درصد در سال ۲۰۲۴ افزایش یافته است. این پیشرفت در چارچوب چشم‌انداز ۲۰۳۰ و اصلاحات گسترده اجتماعی صورت گرفته است.
دولت عربستان می‌خواهد تا سال ۲۰۳۰ به مشارکت ۴۰ درصدی زنان برسد. در فصل اول ۲۰۲۵، نرخ بیکاری زنان سعودی به رکورد تاریخی ۱۰.۵ درصد رسید که نشان‌دهنده بهبود چشمگیر وضعیت اشتغال زنان است.
نقش چشمگیر زنان در بازار کار کشور‌های حاشیه خلیج فارس
امارات متحده عربی با نرخ مشارکت حدود ۵۴ درصدی زنان، یکی از بهترین عملکرد‌ها را در منطقه خاورمیانه دارد. زنان در این کشور ۴۶ درصد از نیروی کار را تشکیل می‌دهند و همچنین ۵۰ درصد از کرسی‌های شورای ملی فدرال را در اختیار دارند.
قطر با نرخ مشارکت ۶۳.۳ درصد و کویت نیز با ۴۸.۶ درصد عملکرد قابل توجهی در منطقه دارند. این کشورها توانسته‌اند با سرمایه‌گذاری در آموزش و ایجاد فرصت‌های شغلی مناسب، مشارکت زنان را به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش دهند.
الگوی موفق کشور‌های اسکاندیناوی برای مشارکت زنان در بازار کار
کشور‌های اسکاندیناوی الگوی موفقی برای مشارکت زنان در بازار کار ارائه داده‌اند. سوئد و نروژ با ۶۱.۷ درصد و دانمارک با ۵۹.۸ درصد در صدر کشور‌های جهان قرار دارند.
موفقیت این کشورها به دلیل سیاست‌های خانواده‌محور، مراکز باکیفیت و ارزان قیمت مراقبت از کودکان، مرخصی انعطاف‌پذیر برای والدین و ساعات کاری منعطف است. این کشورها موفق شده‌اند فرهنگی ایجاد کنند که در آن مردان نیز در مسئولیت‌های خانوادگی مشارکت فعال داشته باشند.
نرخ مشارکت ۶۱ درصدی زنان کانادایی در بازار کار
کانادا با نرخ مشارکت ۶۱ درصدی زنان در سال ۲۰۲۴، یکی از کشور‌های موفق در زمینه توسعه بازار کار زنان است. این کشور از طریق سیاست‌های جامع حمایت از خانواده، خدمات مراقبت از کودکان و قوانین برابری در محل کار به این موفقیت دست یافته است.
تمرکز استرالیا و نیوزیلند بر توسعه مهارت‌های زنان
استرالیا با ۶۲.۴ درصد و نیوزیلند با حدود ۶۷ درصد نیز جزو کشور‌های با عملکرد بالا محسوب می‌شوند. این کشورها بر توسعه مهارت‌های زنان، ایجاد فرصت‌های شغلی منعطف و حمایت از کارآفرینی زنان تمرکز کرده‌اند.
کشور‌های آسیای شرقی
ژاپن با ۵۵.۳ درصد و کره جنوبی با ۵۶ درصد، به‌رغم اقتصاد‌های پیشرفته، همچنان با چالش‌های مشارکت زنان مواجه هستند. الگوی M-شکل اشتغال زنان که بازتاب ترک موقت کار پس از ازدواج و تولد فرزند است، در این کشورها همچنان مشاهده می‌شود.
سنگاپور با مشارکت ۶۲.۳ درصد، عملکرد بهتری نسبت به همسایگان آسیایی خود دارد. این کشور با تمرکز بر آموزش و توسعه مهارت‌های فنی زنان، موفق به ایجاد فرصت‌های شغلی بهتر شده است.
نرخ اشتغال ۵۲ درصدی زنان در اتحادیه اروپا
اتحادیه اروپا با نرخ اشتغال ۵۲ درصدی زنان در سال ۲۰۲۴، عملکرد متوسطی دارد. کشور‌هایی مانند هلند با حدود ۶۳ درصد، مالت با ۵۵ درصد و جمهوری چک با ۵۳ درصد مشارکت، کم بودن پراکندگی اعداد در بین کشور‌های این منطقه را نشان می‌دهند.
عوامل موفقیت کشور‌های پیشرو چیست؟
کشور‌های موفق با ارائه خدمات مراقبت از کودکان با کیفیت و ارزان قیمت، مرخصی طولانی و انعطاف‌پذیر برای والدین و ساعات کاری منعطف، زمینه را برای مشارکت بیشتر زنان فراهم کرده‌اند.
سرمایه‌گذاری در آموزش زنان، خصوصا در رشته‌های STEM، یکی از کلید‌های موفقیت این کشورها بوده است. رشته‌های STEM مخفف علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات هستند. کشور‌های پیشرو برنامه‌های ویژه برای افزایش مشارکت زنان در رشته‌های فنی و مهندسی راه‌اندازی کرده‌اند.
حذف قوانین تبعیض‌آمیز، تصویب قوانین برابری دستمزد و ایجاد مکانیسم‌های حمایتی برای زنان شاغل از دیگر عوامل مؤثر بوده است. کشور‌های موفق توانسته‌اند نگرش‌های سنتی نسبت به نقش زنان را تغییر دهند و مردان را به سمتی ببرند که در مسئولیت‌های خانوادگی مشارکت داشته باشند.
عقب‌ماندگی بازار کار زنان ایرانی در مقایسه با جهان
ایران با نرخ مشارکت ۱۴ درصدی زنان، نه تنها از میانگین جهانی (۵۱.۱ درصد) بلکه حتی از کشور‌های همسایه نیز بسیار عقب‌تر است. این وضعیت با توجه به سطح بالای تحصیلات زنان ایرانی پارادوکسی تلخ محسوب می‌شود. آمار بازار کار در بهار ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که ۶۷ درصد از زنان بیکار، فارغ‌التحصیل دانشگاه‌ها هستند.
زنان ایرانی با موانع ساختاری، قانونی، اقتصادی و فرهنگی متعددی مواجه هستند که مشارکت آنها در بازار کار را محدود می‌کند. نرخ بیکاری ۱۳.۷ درصدی زنان نیز نشان‌دهنده چالش‌های جدی در جذب نیروی کار زنان است. با ثابت ماندن نرخ اشتغال در آخرین آمار منتشرشده، به نظر می‌رسد زنان دچار نوعی ناامیدی از بازار کار شده‌اند.
مقایسه وضعیت بازار کار زنان در کشور‌های مختلف نشان می‌دهد که با اعمال سیاست‌های مناسب، می‌توان مشارکت زنان را به طور چشم‌گیری افزایش داد. کشور‌های موفق با ترکیب سیاست‌های خانواده‌محور، سرمایه‌گذاری در آموزش، اصلاحات قانونی و تغییر نگرش‌های اجتماعی، الگو‌های موفقی برای سایر کشورها ارائه داده‌اند. ایران با فاصله قابل توجه از این کشورها، نیاز فوری به بازنگری جدی در سیاست‌ها و رویکرد‌های مربوط به زنان در بازار کار دارد.
