بنزین و گازوئیل وجود دارد؛ اما برای قاچاقچیان!
نشان تجارت - کمبود بنزین و گازوئیل در کشور، از موضوعاتی است که هر دم مسئولان متعدد به آن اذعان می‌کنند. موضوعی که مقامات را به واردات گسترده بنزین و گازوئیل به کشور واداشته است.
مسئولان در مواجهه با این بحران، بار‌ها دست به اقداماتی زدند که کارساز نبود؛ از افزایش ناگهانی قیمت بنزین در آبان ۹۸ تا کاهش سهمیه سوخت مردم و تشکیل صف‌های طولانی برای دسترسی به حق طبیعی آنها. حال البته چند سالی است که دولت به واردات بنزین روی آورده است و بخشی از بودجه به واردات سوخت اختصاص می‌یابد.
موضوعی که اعتراض مسئولان را بار‌ها برانگیخت؛ تا جایی که آنها را بار دیگر به سمت افزایش قیمت سوخت واداشته است. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری، در یک گفت‌وگوی تلویزیونی عنوان کرد: اگر ارز برای واردات بنزین اختصاص داده نشود، بنزین هم گران می‌شود.
در مواجهه با آنچه بحران کمبود بنزین شناخته می‌شود، راهکار‌هایی مانند واردات بنزین، افزایش قیمت بنزین، بالا بردن کیفیت بنزین تولیدی و اصلاح سوخت مصرفی خودروهای تولیدی مطرح می‌شود. اما نکته مورد توجه آن است که بنا بر اظهارات مسئولان مختلف کشور، روزانه بین ۲۵ میلیون تا ۳۰ میلیون لیتر از کشور قاچاق می‌شود.
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، ۶ آذر ماه سال جاری در صحن علنی مجلس عنوان کرد: «روزانه بین ۲۵ میلیون تا ۳۰ میلیون لیتر فرآورده از کشور قاچاق می‌شود که تردید نکنید این قاچاق سازماندهی شده است و مراکز تولید و مصرف‌کننده‌های اصلی، اولین تهیه‌کننده‌های این قاچاق هستند.»
با این اوصاف باید پرسید که چطور ممکن است روزانه حجم زیادی سوخت وارد کشور شده و از سمت دیگر ۳۰ میلیون لیتر سوخت از کشور خارج شود؟
میزان واردات بنزین چقدر است؟
با توجه به شفاف نبودن آمار نفت و هرگونه فرآورده نفتی در کشور، تنها منبع در دسترس مردم، اظهارات مسئولان است. آخرین آمار نفتی موجود در سایت شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی مربوط به سال ۹۷ است و از آن سال تاکنون دیگر آماری در این حوزه منتشر نشده است؛ مگر آنکه مقامات خود در این مورد اطلاع‌رسانی کنند.
کرامت ویس‌کرمی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، در نشستی خبری در آبان ماه سال جاری گفت: عمده واردات بنزین ایران به صورت سوآپی است و در ۶ ماهه نخست امسال به طور متوسط روزانه ۸.۵ میلیون لیتر بنزین وارد شده است. همچنین میزان واردات بنزین در مهرماه به ۹ میلیون لیتر در روز رسید.
طبق برنامه اعلامی محسن پاک نژاد، وزیر نفت، در شهریور ماه سال جاری به مجلس شورای اسلامی، نیز در تیرماه امسال متوسط تولید روزانه بنزین کشور ۱۱۴ میلیون لیتر و متوسط مصرف روزانه بنزین کشور ۱۲۰ میلیون لیتر بوده است. یعنی روزانه به طور متوسط ۶ میلیون لیتر ناترازی بین تولید و مصرف بنزین وجود دارد.
اما سیدکاظم دلخوش، نماینده سابق مردم گیلان در مجلس، در حاشیه سومین همایش ملی قیر، درباره تعیین تکلیف بنزین در برنامه هفتم توسعه توضیح داد: روزانه بالغ بر ۳۰ میلیون لیتر بنزین از خارج وارد می‌شود و هزینه این واردات نیز سنگین است.
در نهایت میزان دقیق واردات بنزین مشخص نیست، اما با توجه به میزان تولید و مصرف می‌توان گفت که واردات بنزین در کشور احتمالا کمتر از ۱۰ میلیون است.
همچنین هاشم اورعی، رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران در نشستی خبری در اسفند ماه سال گذشته خاطرنشان کرد: در سال ۱۴۰۲ بالغ بر ۵.۵ میلیارد لیتر بنزین و گازوئیل وارد شده که ارزش این واردات چهار میلیارد دلار بوده است. این یعنی روزانه حدود ۱۵ میلیون لیتر بنزین و گازوئیل به کشور وارد شده است.
این آمار تنها مربوط به سال گذشته است و با توجه به روند رو به رشد مصرف بنزین و گازوئیل در کشور، میزان واردات بنزین و گازوئیل در سال ۱۴۰۳، قطعا بیش از ۱۵ میلیون لیتر است. حال باید گفت که روزانه بیش از ۱۵ میلیون سوخت وارد کشور می‌شود و از طرف دیگر روزانه ۲۵ میلیون تا ۳۰ میلیون لیتر سوخت از کشور در قالب قاچاق خارج می‌شود!
اگر جلوی قاچاق گرفته شود کشور بی‌نیاز از واردات می‌شود!
پیش‌تر محمدعلی خطیبی، مدیر اسبق بین‌الملل نفت و نماینده اسبق ایران در اوپک، در گفت‌و‌گو با تجارت‌نیوز عنوان کرد: به‌رغم دشواری‌ها و هزینه‌های سنگین، کشور همچنان به واردات بنزین و گازوئیل با قیمت‌های بین‌المللی می‌پردازد و این سوخت‌ها پس از حمل به داخل کشور به طور عمده سر از مجرا‌های قاچاق درمی‌آورند.
به گفته او، اگر جلوی این قاچاق گرفته شود، تقریبا دیگر کشور از واردات بی‌نیاز می‌شود. قاچاق گسترده سوخت، نه‌تنها منابع ملی را هدر می‌دهد، بلکه فشار مالی بر بودجه دولت را بالا می‌برد. اگر قاچاق سوخت به‌طور جدی متوقف شود، می‌توان واردات سوخت را در بودجه به صفر رساند.
در همین زمینه بار‌ها گفته شده است که این حجم از قاچاق سوخت نمی‌تواند از طریق مردم عادی صورت گرفته باشد.
معین‌الدین سعیدی، نماینده سابق مردم چابهار در مجلس، در گفت‌و‌گو با تجارت‌نیوز عنوان کرد: حجم سوخت قاچاق، بنا به آمار رسمی خود مسئولان دولتی، روزانه بین ۲۰ میلیون تا ۲۵ میلیون لیتر است. چنین حجم گسترده‌ای، با همه معیار‌هایی که در نظر گرفته می‌شود، غیرممکن است که توسط مردم عادی منتقل شود؛ اصلا چنین امکانی وجود ندارد.
به گفته او، جایی که دولت باید ورود کند و مبادی ورودی را ببندد، متاسفانه چنین سیاست‌های محدودکننده‌ای اعمال نمی‌شود. طبق برخی آمارها، ۸۵ درصد سوخت قاچاقی که از سیستان و بلوچستان خارج می‌شود، مربوط به سهمیه مردم استان نیست، بلکه از سایر نقاط کشور وارد شده است. در اینجا باید ریشه‌های فساد مورد هدف قرار گیرد، چراکه چنین حجمی از قاچاق توسط مردم عادی قابل انتقال نیست.
حلقه مغفول کمبود سوخت در کشور
محمود اولاد، کارشناس اقتصادی، با انتشار یادداشتی در فضای مجازی عنوان کرد: برخی فکر می‌کنند با افزایش قیمت بنزین داخلی، قاچاق کاهش یافته یا از بین می‌رود. وقتی افرادی رسما بدون پرداخت ۳۰۰۰ تومان بنزین را می‌برند، قرار است مبلغ بیشتر را پرداخت کنند که برای آنها قاچاق صرف نداشته باشد؟
در نهایت باید این طور نتیجه گرفت که قاچاق سازمان‌یافته سوخت یکی از حلقه‌های مغفول موضوع کمبود سوخت در کشور است. در واقع می‌توان گفت که کمبودی در کار نیست و سوخت به اندازه کافی وجود دارد. حتی بیش از میزان واردات سوخت به کشور، روزانه انواع سوخت به دیگر کشور‌ها قاچاق می‌شود. این یعنی زمان‌هایی که مسئولان با بالا بردن قیمت و کاهش سهمیه سوخت، مردم را تحت فشار‌های اقتصادی قرار می‌دادند، عده‌ای در حال سود بردن از قاچاق سوخت آن هم به طور سازمان‌یافته بودند.
این بدان معناست که شاید بهتر باشد مسئولان به جای متوسل شدن به راهکار‌هایی مانند افزایش قیمت سوخت یا کاهش سهمیه مردم، به فکر جلوگیری از قاچاق سازمان‌یافته سوخت باشند که توسط مردم هم صورت نمی‌گیرد!
