۴ نکته درباره اعدام ۶ ایرانی در عربستان سعودی
نشان تجارت - درباره اتفاق اخیر یعنی اعدام ۶ ایرانی در عربستان سعودی می‌توان به این چند نکته اشاره داشت:
۱- اقدام عربستان سعودی در اعدام ۶ شهروند ایرانی، اتفاق منفی در روابط تهران - ریاض به شمار می‌آید. به ویژه که به گفته وزارت خارجه ایران، این اتفاق بدون اطلاع سفارت ایران انجام شده که نشانه‌ای از عدم رعایت قوانین بین المللی و هنجار‌های موجود در روابط کنسولی میان کشورهاست.
رویه موجود درمیان کشور‌ها این است که معمولا از اعدام شهروندان خارجی خودداری می‌کنند.
اعدام شهروندان ایرانی در عربستان سعودی به جرم قاچاق مواد مخدر البته مسبوق به سابقه است. قبل از این در سال ۱۳۹۳ هم این کشور ۳ ایرانی را به همین جرم، اعدام کرد. پیش از این نیز چند باری این اتفاق رخ داده است.
۲- حکومت عربستان سعودی با وجود تلاش برای تغییر و بهبود تصویر و محتوای خود در نگاه جهانیان، اما همچنان در زمینه اعدام، کارنامه غیرقابل دفاع و منفی دارد. این کشور در رتبه سوم بالاترین تعداد اعدام در جهان قرار دارد. بسیاری از این موارد اعدام نیز ارتباطی به اسلام و شریعت ندارند از جمله همین موضوع قاچاق مواد مخدر.
هر چقدر حکومت سعودی تلاش کند تصویری زیبا از اصلاحات و تغییرات مثبت در این کشور برای مردم جهان ترسیم کند، اما چنین اتفاقاتی نشانه‌هایی از برخی واقعیت‌های حکمرانی در این کشور دارد.
عربستان سعودی در زمینه اعدام شهروندان خارجی، شیوه نادرستی دارد. از شهروندان بحرین و مصر (دو همسایه و متحد ریاض) تا کشور‌های دور و نزدیک را به تیغ اعدام می‌کشد. اعدام شهروندان خارجی در عربستان سعودی از نظر تعداد و تنوع ملیت ها، در جهان رکورددار است. البته یک رکورد منفی.
براساس آمار خبرگزاری فرانسه، کشور عربستان سعودی در سال گذشته میلادی (۲۰۲۴) تعداد ۳۳۸ نفر را اعدام کرد که ۱۲۹ نفر آنها شهروندان خارجی بودند. ملیت اعدامی‌ها شامل ۲۵ نفر یمنی، ۲۴ پاکستانی، ۱۷ مصری، ۱۶ سوری، ۱۴ نفر از نیجریه، ۱۳ نفر از اردن، ۷ نفر از اتیوپی، ۳ نفر از سودان، ۳ هندی، ۳ افغانستانی، یک سریلانکایی، یک نفر از اریتره، یک نفر از فیلیپین و یک نفر بنگلادشی هستند.
در سال گذشته میلادی (۲۰۲۴) از میان ۳۳۸ نفر اعدامی، ۱۱۷ نفر به جرم قاچاق مواد مخدر اعدام شده‌اند که ۸۵ نفر آنها خارجی هستند.
حتما اگر عربستان سعودی به لحاظ مذهبی، اقتصادی و سیاسی جایگاه و موقعیت فعلی را نداشت نمی‌توانست این چنین دست به اعدام پرشمار شهروندان دیگر کشور‌ها بزند، اما این وضعیت را به یک رویه تبدیل کرده و دیگر کشور‌ها هم تقریبا آن را قبول کرده‌اند. به همین دلیل، چنین اعدام‌های پرشماری تاکنون منجر به تنش بزرگ در روابط ریاض با دیگر کشور‌ها نشده است.
ضمن اینکه تعداد اعدام‌ها در عربستان سعودی در سال گذشته میلادی (۲۰۲۴) نسبت به سال‌های قبل از آن هم شاهد جهش بزرگی است و به رقم بی سابقه‌ای از زمان ثبت این آماریعنی از سال ۱۹۹۰ میلادی تاکنون رسیده است. این کشور در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۰ به ترتیب ۱۷۰ و ۱۴۷ اعدام داشته است.
۳- وزارت خارجه ایران بعد از انتشار خبر اعدام در واکنشی متناسب، بلافاصله سفیر عربستان سعودی در تهران را احضار و به این اتفاق اعتراض کرد. همچنین قرار است هیاتی از وزارت خارجه ایران برای پیگیری این موضوع راهی عربستان سعودی شود.
به گفته مقامات وزارت خارجه ایران، حکم اعدام این افراد از سال‌ها قبل در عربستان سعودی صادر شده بود. این ناکامی در جلوگیری از اعدام این افراد، تاسف برانگیز است. مقامات وزارت خارجه باید تلاش بیشتری برای جلوگیری از این اعدام به کار می‌گرفتند. حداقل اینکه با وجود رویه اعدام‌های پرشمار شهروندان خارجی در عربستان سعودی، مسوولان ایرانی باید فعالیت بیشتری را در پرونده این ۶ ایرانی به کار می‌گرفتند و در دادو ستد‌های چند سال اخیر، زمینه نجات آنها را فراهم می‌کردند. حداقل اینکه درباره آنها اطلاع رسانی انجام می‌شد تا به لحاظ افکار عمومی، مقامات سعودی برای خودداری از اعدام، تحت فشار قرار می‌گرفتند.
همچنین جای چنین اعتراض و پیگیری درباره اتفاق اخیر در کویت یعنی اعدام ۳ ایرانی در این کشور خالی بود. ۳ ایرانی در کویت اعدام شدند، اما هیچ اعتراض یا واکنشی از سوی سفارت یا وزارت خارجه ایران رخ نداد یا اعلام نشد.
۴- این اتفاق اخیر، محک خوبی برای شدت و ضعف رابطه ایران و عربستان سعودی است. آیا دو کشور می‌توانند این مسئله را حل و فصل کنند یا نه و آیا اختلاف میان دو کشور بالا می‌گیرد و به مرحله تنش می‌رسد؟
از زمان انتشار خبر اعدام تاکنون، با بررسی واکنش‌ها در دو کشور مشخص است که آنها قصد ندارند بر سر این موضوع، تنش جدیدی در رابطه دو طرفه ایجاد کنند و دو طرفه قادر به کنترل اختلاف هستند. به ویژه که وزارت خارجه ایران در خبر واکنش خود، تیتر را به احضار سفیر عربستان سعودی اختصاص نداد. همچنین در ایران هم مجازات اعدام برای قاچاق مواد مخدر وجود دارد.
کافی است مقایسه کنیم اگر این اتفاق در قبل از برقراری دوباره روابط رخ داده بود حتما با واکنش‌های بیشتری در ایران روبه رو می‌شدیم.
ضمن اینکه رابطه کنونی ایران و عربستان سعودی هم اکنون ناظر و پشتیبانی به نام چین دارد که خود نیز در قله اعدام‌ها در جهان ایستاده و در این زمینه در جهان رکورددار اول است.
