دولت برای حل بحران آب چه راهکارهایی دارد؟
نشان تجارت - ایران با اقلیمی خشک و نیمه‌خشک، در دهه‌های اخیر به‌طور فزاینده‌ای با بحران کم‌آبی مواجه شده است. آمارهای رسمی و بررسی‌های میدانی نشان می‌دهند که وضعیت منابع آبی کشور در بحرانی‌ترین شرایط خود قرار دارد.
بر اساس گزارش‌های هواشناسی، میانگین بارندگی سالانه کشور به کمتر از ۲۵۰ میلی‌متر کاهش یافته است، که تنها یک‌سوم میانگین جهانی است. این کاهش باعث کاهش جریان آب‌های سطحی و تغذیه منابع زیرزمینی شده است. بسیاری از سدهای کشور با کاهش شدید حجم ذخایر آب روبرو هستند.
به دلیل برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی، بسیاری از دشت‌های ایران به دشت‌های ممنوعه تبدیل شده‌اند و پدیده فرونشست زمین در بیش از ۳۰۰ منطقه ثبت شده است. این فرونشست‌ها، نه تنها زیست‌بوم را تهدید می‌کند، بلکه زیرساخت‌های شهری و روستایی را نیز در معرض خطر قرار داده است.
با رشد جمعیت و توسعه کشاورزی و صنایع، تقاضا برای آب به‌شدت افزایش یافته است. ایران در حال حاضر با تنش آبی شدیدی روبروست، به طوری که بسیاری از مناطق کشور آب کافی برای تأمین نیازهای شرب، کشاورزی و صنعت ندارند.
وزارت نیرو برنامه‌ای چندوجهی را در سه بخش اصلی تدوین کرده است؛ رفع ناترازی آب با نگاه آمایشی که در این بخش، هدف اصلی کاهش ناترازی بین منابع تأمین آب و میزان مصرف آن است.
کفه تأمین آب شامل منابع آب سطحی و زیرزمینی، بازچرخانی آب و استفاده از آب دریا، کفه مصرف: شامل مصارف شرب، کشاورزی، صنایع و محیط زیست.
کاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی به عنوان یکی از اهداف کلیدی این برنامه مطرح شده است. برای دستیابی به این هدف، پروژه‌هایی مانند شبکه‌های آبیاری و زهکشی، کاهش هدررفت آب و بازچرخانی تعریف شده است. در این راستا، بهره‌برداری از منابع سطحی از ۴۳ میلیارد به ۴۲ میلیارد مترمکعب کاهش خواهد یافت و ۳۶۴ پروژه مرتبط در حال اجرا است.
مدیریت مخاطرات آبی یکی دیگر از برنامه‌های وزارت نیرو است، این بخش شامل برنامه‌هایی برای مقابله با سیل، خشکسالی و ریزگردها است. تمرکز بر مدیریت ریسک و کاهش تأثیرات مخرب این مخاطرات از اهداف اصلی این بخش است.
اصلاح حکمرانی آب نیز یکی دیگر از راهکارها است؛ مهم‌ترین بخش برنامه وزارت نیرو، اصلاحات نهادی در حکمرانی آب است.
کاهش نقش حاکمیت نیز مورد توجه قرار گرفته، با هدف تقویت نقش نهادهای اجتماعی و بازار، بخشی از وظایف تصدی‌گری به تشکل‌های آب‌بران و مشارکت مردمی واگذار خواهد شد. این اقدام شامل مدیریت آب در شبکه‌های آبیاری، پایش آبخوان‌ها و توزیع آب بین کشاورزان می‌شود.
وزارت نیرو معتقد است که بدون مشارکت مردم و تشکل‌های تخصصی نمی‌توان بحران آب را مدیریت کرد. این وزارتخانه بر این باور است که برای حفظ زیست‌بوم ایران، لازم است از منافع بخشی و سازمانی کاسته و بر اهداف ملی تمرکز شود.
وزارت نیرو تأکید کرده است که بدون کاهش جدی برداشت از منابع آب زیرزمینی و اصلاح شیوه‌های مصرف، خطر افزایش دشت‌های ممنوعه و فرونشست زمین ادامه خواهد داشت. برنامه‌های این وزارتخانه بر ارتقای بهره‌وری آب، مدیریت تقاضا و هدایت منابع به سمت توسعه پایدار متمرکز است.
بحران آب در ایران نتیجه ترکیبی از تغییرات اقلیمی، مدیریت ناکارآمد منابع آبی، و مصرف بی‌رویه است. این بحران نه تنها امنیت آبی کشور را تهدید می‌کند، بلکه پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی گسترده‌ای به همراه خواهد داشت. برای مقابله با این وضعیت، اصلاحات اساسی در مدیریت منابع آب و تغییر رفتار مصرف‌کنندگان ضروری است.
