زنان سرپرست خانوار در جدال با هزینه‌های امرار معاش / با ۳ میلیون ماهانه چگونه می‌توان زندگی کرد؟
نشان تجارت - حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران در تشریح وضعیت زنان سرپرست خانوار در کشور گفت: بر اساس آخرین آمار سرشماری نفوس و مسکن در سال ۹۵، بیش از ۳ میلیون و ۶۰ هزار زن سرپرست خانوار وجود دارد و بر اساس آمار‌هایی که برخی سازمان‌های مرتبط اعلام کردند، بیش از ۳ و نیم میلیون نفر و حتی بر اساس گفته‌های مسئولان تا ۴ میلیون نفر زن سرپرست خانوار وجود دارد.
این مددکار اجتماعی اظهار کرد: بنا به دلایل مختلفی از جمله فوت همسر، طلاق، متارکه، ازکارافتادگی و زندانی طویل المدت شوهران این زنان سرپرست خانور می‌شوند که موجب می‌شود، آنها به سمت سازمان‌های حمایتی و اجتماعی بروند؛ البته همه این زنان تحت پوشش نیستند و الزاما نیاز به حمایت‌های مالی مستمر ندارند. سازمان بهزیستی کمتر از ۱۰۰ هزار نفر و کمیته امداد بیش از ۲ میلیون نفر از این گونه خانوار‌ها را تحت پوشش دارند.
وی تاکید کرد: این قشر از زنان پس از اینکه شرایط‌شان به گونه‌ای بود که نیازمند حمایت مستمر شدند، بر اساس مبلغی که هر سال در قانون بودجه تعیین می‌شود، پرداختی‌های مستمر را دریافت می‌کنند که در حال حاضر این مبلغ برای خانواده‌های یک نفره کمتر از یک میلیون تومان و خانواده‌های ۵ نفره بیش از ۳ میلیون تومان است. این خانوار‌ها در کنار حمایت‌های مستمر از حمایت‌های غیرمستمر هم برخوردارند. شکل و میزان دریافت این کمک‌ها در دو سازمان رسمی کمیته امداد و بهزیستی الزاما شبیه بهم نیست و منابع آن باید تامین شود.
توضیح درباره ارائه خدمات مستمر و غیرمستمر به زنان سرپرست خانوار
موسوی چلک در خصوص خدمات غیرمستمری که به زنان سرپرست خانوار تعلق می‌گیرد، گفت: این خدمات غیرمستمر شامل تسهیلات اشتغال، کاریابی، خوداشتغالی، بیمه، وام کارفرمایی، تشکیل شرکت تعاونی، آموزش فنی حرفه‌ای، در حوزه مسکن هم شامل تهیه خانه، کمک به تامین آورده مسکن، اجاره، رهن، خرید زمین، مشارکت در ساخت به کمک سازمان‌ها و خیرین، در حوزه آموزش هم کمک‌هایی به دانش آموزان و دانشجویان این خانوار‌ها مانند خرید لوازم التحریر می‌شود. حتی اگر اعضای این خانوار‌ها فوت کنند خدمات کفن و دفن نیز به آنها ارائه می‌شود.
وی در ادامه گفت: سازمان‌ها یک دستورالعمل‌هایی دارند و بر اساس این دستورالعمل‌ها این کمک‌های غیر مستمر را بر اساس شرایط و ضوابط دریافت می‌کنند. برای مثال زنان سرپرست خانوار مشمول بیمه می‌شوند و ممکن است بخشی از هزینه‌های درمان در صورتی که مشمول بیمه نباشند دریافت کنند. محدودیتی هم برای نوع خدمت نیست، چون در دستور العمل‌ها به طور گسترده خدمات متنوع پیش بینی شده است. همچنین سقف پرداخت و نحوه پرداخت در دو سازمان مذکور الزاما شبیه بهم نیست، اما خدمات مستمر در دو سازمان حمایتی ثابت است. در خدمات غیرمستمر هم ممکن است تسهیلات اشتغالی که بهزیستی به زنان بی‌سرپرست ارائه می‌دهد نسبت به تسهیلات کمیته امداد کمتر باشد، چون کمیته امداد منابع مالی بیشتری در اختیار دارد. در مجموع زنان سرپرست خانوار می‌توانند هر دو خدمات مستمر و غیرمستمر را دریافت کنند.
این مددکار اجتماعی تصریح کرد:، اما واقعیت این است که میزان خدماتی که ارائه می‌شود با توجه به تورم، مشکلات و شرایط اقتصادی کشور هیچ تناسبی ندارد. هر چند در سال‌های اخیر مستمری افزایش پیدا کرده و اکنون به حدود یک میلیون تومان برای خانواده یک نفره رسیده است، اما شرایط اقتصادی به حدی دشوار است که قدرت خرید این افراد علی رغم افزایش مستمری ماهیانه کمتر شده است.
زن سرپرست خانوار با چه چالش‌هایی مواجه است؟
موسوی چلک درباره چالش‌های زنان سرپرست خانوار گفت: مهمترین مشکلات زنان سرپرست خانوار تامین هزینه‌های زندگی است. این گروه از زنان دارای مشکل مسکن و اشتغال هستند که برخی شرایط و مهارت اشتغال را ندارند. بخش دیگر از مشکلات این گروه از زنان نگاه سنگین جامعه به این قشر است. آنها احساس تنهایی می‌کنند، چون فشار بر زندگی آنها زیاد است.
وی خاطرنشان کرد: در بسیاری از مواقع اطرافیان زنان سرپرست خانوار هم کمکی به آنها نمی‌کنند که این خود فشار مضاعفی را براین زنان وارد می‌کند و سلامت روان آنها را تهدید می‌کند. از سویی این زنان در تربیت فرزندان و بزرگ کردن آنها چالش زیادی دارند. نیاز‌های اولیه فرزندان را نمی‌توانند تامین کنند و عمدتا در محلات نامناسبی زندگی می‌کنند و از حقوق اولیه شهروندی برخوردار نیستند. اینها بخشی از مشکلات است که قشر زنان سرپرست خانوار با آنها دست و پنجه نرم می‌کنند.
زنان سرپرست خانوار باید به موقع شناسایی شوند
وی با بیان اینکه بخشی از راهکار‌های توانمندسازی زنان سرپرست خانوار به سیاستگذاران مربوط می‌شود، گفت: از نظر من اجرای نظام چند لایه تامین اجتماعی مهمترین راهکاری است که می‌تواند به آنها کمک کند تا این زنان به موقع شناسایی شوند و با توجه به نیاز‌ها و مشکلات شان، حمایت‌های لازم را به موقع دریافت کنند.
این مددکار اجتماعی تاکید کرد: در حقیقت مهمترین راه برای توانمندسازی زنان بی‌سرپرست این است که به سمت نظام چند لایه تامین اجتماعی این زنان گام برداریم؛ لذا اولین بخش این است تا اسناد و قوانین موجود را اجرایی کنیم. تدابیر دیگری که می‌توان برای این زنان انجام داد، فراگیری مهارت‌های مختلف، تامین نیاز‌های اساسی آنها با کمک دولت، خیرین و سازمان‌های غیردولتی است.
وی راهکار دیگر برای توانمندسازی این زنان را موضوع پیشگیری از طلاق بعد از ازدواج برشمرد و گفت: زنان سرپرست خانوار قبل از ازدواج باید آموزش‌های لازم را فرا بگیرند تا گرفتار طلاق نشوند.
او حمایت‌های روانشناختی از زنان سرپرست خانوار را راهکار دیگر برای توانمندسازی این زنان عنوان کرد و افزود: زمانی که افراد به کمیته امداد و بهزیستی مراجعه می‌کنند، ارزیابی جسمی، روانی و اجتماعی می‌شوند و متناسب با این ارزیابی برای‌شان برنامه ریزی می‌شود. چنان که زنان یا اعضای خانواده آنها نیاز به خدمات روانشناختی داشته باشد، سازمان‌های کمیته امداد و بهزیستی خدمات مشاوره به آنها ارائه می‌دهند و این قشر از زنان سرپرست خانوار می‌توانند از این ظرفیت‌ها استفاده کنند.
وی در پایان تاکید کرد: دولت موظف است خدمات حمایتی را به زنان سرپرست خانوار ارائه دهد و نیاز‌های اولیه این زنان را تامین کند و به سمت توانمندسازی آنها گام بردارد و زمینه و بستر را برای این قشر از زنان فراهم کند. قوانین باید به گونه‌ای اجرا شوند، که این گروه از افراد دغدغه‌ای نداشته باشند، اما متاسفانه سوال این است که در این شرایط اقتصادی، کدام زن با یک میلیون تومان یا خانواده ۵ نفری با ۳ میلیون تومان می‌تواند گذران زندگی کند؟ در هر جامعه‌ای که فقر نهادینه شود، تبعات خاص خود را در خانواده‌ها دارد.
