تاخیر قطارهای مسافرتی چه چاره ای دارد؟

نشان تجارت - قطار تهران - مشهد شرکت «نورالرضا» که در ساعت ۲۱ و ۳۰ دقیقه سه شنبه از مبدأ حرکت کرده بود، به دلیل نقص فنی در سیستم دیزل، امروز صبح برای مدت پنج ساعت در شهر شاهرود متوقف شد. در نتیجه این اتفاق، هزینه بلیت مسافران این قطار به طور کامل به آنان بازگردانده خواهد شد.

سایت Statista آمار تاخیر متوسط قطارهای مسافری سریع السیر شرکت راه آهن مرکزی ژاپن (هوکایدو شینکانسن) از ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۲ را برای متوسط ۳۵۶ قطار روزانه، بین ۰.۲ تا ۱.۱ دقیقه (متوسط ۸ ساله ۳۷ ثانیه) اعلام نموده است.

(استاتیستا یک شرکت آلمانی است که متخصص داده های بازار و مصرف کننده است. سکویش دارای بیش از ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ آمار افزون بر ۱۵۰ کشور، بیش از ۸۰٬۰۰۰ موضوع، بیش از ۲۲٬۵۰۰ منبع و ۱۷۰ صنعت مختلف با ۳۱ میلیون بازدید ماهانه است).

کتاب تحویل یک راه آهن پایدار (تحمل پذیر) (Delivering a sustainable railway)، در بخش توسعه استراتژی برای مسافری (ص ۹۵) به نمودار جالبی اشاره نموده که بر اساس نظرسنجی از مسافران در سال ۲۰۰۷، تاخیر، پس از قیمت بلیت و تناوب قطار و پیش از دسترسی به بلیط و اطلاعات تاخیر به عنوان سومین عامل مطلوب برای بهبود شناسایی شده است (۹۲ درصد بیشترین).  

طرح پرداخت خسارت تاخیر قطارهای مسافری در اوایل دهه هشتاد توسط مدیرعامل وقت شرکت رجا ابلاغ گردید و تاخیرات قطارها به صورت پیوسته پایش و نتایج آن همراه سایر خدمات در جلسات هفتگی گراف شرکت رجا با حضور مدیران کل معاونت اجرایی، فنی و ... مورد ارزیابی قرار می گرفت، به عنوان نمونه در گزارش هفته هجدهم سال ۸۲ متوسط تاخیر ۵۰ دقیقه و متوسط تاخیر هفته هفدهم ۵۴ دقیقه بود در حالی که میانگین تاخیر ماه قبل ۳۵ و میانگین تاخیر ماه مشابه سال قبل ۲۵ دقیقه بود.

با توجه به نقش لوکوموتیو در تاخیر، متوسط فاصله بین خرابی ها (MDBF) اندازه گیری می شد که در هفته ۱۸ در لوکوموتیوهای سری ۹۰۰ جنرال موتورز به ۹۰۰۰ کیلومتر، آلستوم به ۶۰۰۰ ، سری ۸۰۰ نیز ۶۰۰۰ و سری ۵۰۰ به ۴۰۰۰ کیلومتر می رسید.

در این فرم لوکوموتیوهای پرخرابی بخش مسافری برای مطالبه دقت بیشتر از همکاران اداره کل کشش ثبت می شد که می توان برای نمونه به لوکوموتیوهای ۵۳۱ و ۸۳۴ با ۵ خرابی و لوکوموتیوهای ۹۱۴ و ۹۷۳ هردو با ۴ خرابی در هفته مذکور اشاره کرد.

متوسط فاصله بین خرابی (MDBF) انواع واگن ها نیز در این فرم ثبت می شد که برای واگن های پارسی ۵۸۰ هزار کیلومتر ... بود.

متوسط فاصله بین خرابی لوکوموتیوهای زیمنس در ۱۴۰۰ برابر ۱۳۴۷۷ کیلومتر بوده و در ۱۴۰۱ با ۴ درصد بهبود به ۱۴۰۵۸ رسید.

این شاخص (MDBF) برای لوکوموتیوهای GT۲۶ که در هنگام کمبود لوکوموتیوهای زیمنس برای جابجایی قطارهای مسافری استفاده می شوند حدود ۶۰۰۰ کیلومتر بوده نشان دهنده خرابی بیش از دوبرابری این لوکوموتیو نسبت به لوکوموتیو زیمنس است.

بر اساس نمودار ص ۲۶ کتاب برقی کردن راه آهن، در قرارداد لوکوموتیوهای برقی بمباردیر  MDBF تعهد شده حداقل، ۳۸۰ هزار کیلومتر بوده (یعنی ۲.۶ خرابی در ۱۰۰۰ ماموریت و قابلیت اعتماد مطلوب ۹۹.۷۴ درصد )، که درعمل به شاخص بالای ۱.۶ میلیون کیلومتر یا ۹۹.۹۴ درصد ، با آماده بکاری ۹۷ درصد دست یافتند (خرابی دیزلی زیمنس به بمباردیر برقی ۱۰۸ برابر، تین ۲۶۸۴۲۳).  

مشابه گزارش فوق (۲۴ دی) برای این قطار (نورالرضا، ۳۶۶) در ۹ اسفند ۱۴۰۲ رخ داد و خرابی لوکوموتیو ۱۵۰۶ در ساعت ۰۳۵۲ سبب توقف حدود ۹۰ دقیقه ای قطار تا رسیدن لوکوموتیو امداد با یک قطار دیگر گردید حتی اطلاع رسانی هم نداشت.

قطعا تاخیرات در کاهش بیش از ۵۰ درصدی سهم مسافری از ۴ درصد سال ۱۳۸۶ به کمتر از ۲ درصد در سال ۱۳۹۷ و عقب افتادگی ۹۰ درصدی نسبت به اهداف قانون مدیریت سوخت نقش برجسته ای دارد ولی برای برنامه ریزی موثرتر، می توان تاخیرات را پایش و اظهار، عوامل آن را بررسی و شناسایی (روند، ترینها و همبستگی) و با مقایسه داخلی و جهانی روش ها را خردمندانه اصلاح نمود.