فرح پهلوی را بیشتر بشناسید
نشان تجارت - علی استرابی آشتیانی: تنها دختر استوار «سهراب دیبا» فرح نام داشت که همسر سوم محمدرضا پهلوی است که از ۲۹ آذر ۱۳۳۸ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ آخرین ملکه ایران بود. او تا قبل از انقلاب ۱۳۵۷ با عنوان سلطنتی عُلیاحضرت شهبانو خطاب می‌شد.
خانواده پدرش از مردمان آذربایجانی در ایران و خانواده مادرش اصالتاً گیلک و اهل لاهیجان بودند. استوار سهراب دیبا که در دادستانی لشگر تهران خدمت می‌کرد، در سال ۱۳۱۵ به رشت منتقل شد و در آنجا با دختری بنام فریده قطب شاگرد خیاط‌خانه‌ای آشنا شد و ازدواج کرد. یک سال بعد دوباره حکم انتقال وی به آذربایجان صادر شد و سهراب دیبا به همراه همسر باردارش به این شهر سفر کرد. در سال ۱۳۱۷ بود که فرح تنها فرزند این خانواده به دنیا آمد. شش سال پس از تولد فرح، سهراب دیبا بر اثر ابتلا به سرطان معده از دنیا رفت. مرگ او مشکلات فراوانی را برای خانواده‌اش در پی داشت. آن‌ها نتوانستند از پس مشکلات معیشتی خود برآیند، از این‌رو فریده تصمیم گرفت فرح را به تهران برده و به برادرش محمدعلی قطب بسپارد. سپس خود بازگشت و در منزل تاجری تبریزی به‌نام ایپک چی به نظافت پرداخت.
دوران تحصیل فرح دیبا
هنگامی که فرح شش ساله بود، پدرش ابتدا او را در «مدرسه ایتالیایی خواهران روحانی» نام‌نویسی کرد. او در ده سالگی به مدرسه ژاندارک تهران رفت و به عنوان کاپیتان تیم بسکتبال برگزیده شد و سه بار تیم بسکتبال ژاندارک به کاپیتانی فرح دیبا قهرمان تهران شد. در سال ۱۳۳۳ فرح دیبا قهرمان پرش ارتفاع و پرش طول و دو میدانی تهران شد. وی در مدرسه ژاندارک به گروه پیشاهنگان پیوست و پس از چندی سرپرست گروه پیشاهنگی شد و در سال ۱۳۳۵/۱۹۵۶ نخستین سفر خارج از کشور خود را با دیگر پیشاهنگان به کشور فرانسه داشت. او سه سال آخر دبیرستان را در دبیرستان فرانسوی رازی گذراند و دیپلم خود را در سال ۱۳۳۶ از این دبیرستان گرفت. وی در امتحانات دیپلم دبیرستان شاگرد اول شد و از مدرسه اختصاصی معماری پاریس پذیرش گرفت. او تلاش کرد که از بورس تحصیلی استفاده کند، ولی موفق به گرفتن آن نشد. رضا قطب فرزند محمدعلی، هم‌بازی دوران کودکی فرح بود و رابطه آن‌ها به قدری عمیق بود که فرح او را همچون برادر خود دوست می‌داشت. این ارتباط تا زمان ورودش به دربار ادامه داشت.
دوران دانشجویی فرح دیبا
فرح در فرانسه با چهار دوست نو به نام‌های لیلی امیرارجمند، کریم پاشا بهادری، فریدون جوادی و بژورن مایرولد آشنا شد. دوست نزدیک فرح به نام لیلی امیرارجمند که تأثیر بسیاری بر روی افکار فرح داشت، تمایلات کُمونیستی داشت. به گفته احسان طبری از رهبران حزب توده، فرح در دوران دانشجویی‌اش در تظاهرات حزب توده که در پاریس برگزار می‌شد، شرکت می‌کرد. در سال ۱۳۳۸ پادشاه وقت ایران، محمدرضا پهلوی که برای دیدار رسمی و گفتگو با ژنرال دوگل به کشور فرانسه رفته بود در یک مهمانی که در سفارت ایران در پاریس ترتیب داده شده بود با دانشجویان ایرانی مقیم فرانسه دیدار کرد. فرح یکی از این دانشجویان بود و مکالمه کوتاهی با شاه ایران داشت.
ازدواج فرح دیبا با محمدرضا پهلوی
فریده دیبا (مادر فرح پهلوی) می‌گوید: فرح که بعد از آمدن به ایران قصد بازگشت به فرانسه و ازدواج داشت، با مشکل روبرو شد؛ زیرا نامش در لیست مخالفین شاه قرار داشت و به واسطه دایی‌اش و احمدعلی ابتهاج به اردشیر زاهدی (رییس امور دانشجویان ایرانی مقیم خارج) معرفی شد. یک هفته بعد ملاقات با اردشیر زاهدی، فرح دیبا در منزل شهناز پهلوی در حصارک با محمدرضا پهلوی دیدار می‌کند و وی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و پس از آن ملاقات، شاه به فرح پیشنهاد ازدواج می‌دهد. نامزدی محمدرضا پهلوی و فرح پهلوی در ۳۰ آبان ۱۳۳۸ بود. امام جمعه تهران، سیدحسن امامی، خطبه عقد آن‌ها را خواند. ده ماه پس از ازدواج، نخستین فرزند آن‌ها به دنیا آمد که به دلیل علاقه شدید خاندان پهلوی به امام رضا (ع)، نامش را رضا نهادند. ثمره این ازدواج، سه فرزند دیگر بود؛ فرحناز در ۲۲ اسفند ۱۳۴۱، علیرضا در ۸ اردیبهشت ۱۳۴۵ و لیلا ۷ فروردین ۱۳۴۹ زاده شدند.
فعالیت‌ها و اقدامات فرح دیبا
فرح پهلوی ریاست شماری از سازمان‌های پزشکی، فرهنگی، ورزشی، آموزشی و رفاه اجتماعی را بر عهده گرفت. دفتر مخصوص فرح پهلوی تا سال ۱۳۵۷ دارای چهل کارمند و چهار بخش بود که عبارت بودند از: بخش آموزش و پرورش، بخش بهداشت و درمان، بخش رفاه اجتماعی و بخش فرهنگ و هنر. وی همچنین در برنامه‌ریزی جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران شرکت داشت. در چهارچوب برنامه‌ریزی این جشن‌ها ۳۵۰۰ دبستان در سرتاسر کشور با اعانه‌های شخصی ساخته شد و برج آزادی در تهران ساخته شد. در مرحله‌های آغازین پروژه جشن‌های شاهنشاهی در ساختار بنیادی کشور سرمایه‌گذاری گسترده‌ای انجام گرفت که می‌توان ساختن راه‌ها، شبکه‌های ارتباطی از راه دور، فرودگاه‌ها، هتل‌ها، پخش سراسری برنامه‌های تلویزیونی و جهانگردی و گردشگری را نام برد.
جمعیت خیریه فرح پهلوی سازمان غیرانتفاعی است که در سال ۱۳۳۲ بنیاد شد. بنگاه حمایت مادران و نوزادان: بنگاه از سال ۱۳۳۸ به گسترش فعالیت‌های خود به سبب نیاز‌های روزافزون خانواده‌های کم درآمد می‌کوشید. انجمن ملی حمایت کودکان: انجمن در سال ۱۳۳۱ در ایران بنیان نهاده شد. هدف این انجمن آموزش کادر فنی مورد نیاز سازمان‌های بهداشتی و تربیت افراد دانش‌آموخته و کار آزموده برای خدمت در سازمان‌های ویژه آموزش کودکان است.
کنگره پزشکی ایران: کنگره زیر نظر بنیاد پهلوی در سال ۱۳۳۱ بنیان نهاده شد تا درباره امراض و بیماری‌های بومی کشور به پژوهش و مشاوره علمی به پردازد و راه حل‌هایی برای مبارزه اساسی و عملی با این بیماری‌ها پیدا کند. ریاست عالیه جمعیت کمک به جذامیان را فرح پهلوی، در چهار چوب مسئولیت‌های وی به عنوان شهبانوی ایران پذیرفت. بنیاد بهداشت جهانی در سال ۱۳۴۸ بنیان گذارده شد. هدف‌های این بنیاد کمک به سازمان‌های بهداشتی و تحقیقاتی موجود است.
جمعیت حمایت آسیب دیدگان از سوختگی در سال ۱۳۴۴ برای حمایت و تأمین نیازمندی‌های بهداشتی و درمانی کسانی که بر اثر سوانح سوختگی آسیب می‌بینند بنیان گذارده شد. جمعیت ملی مبارزه با سرطان: جمعیت ملی مبارزه با سرطان در فروردین سال ۱۳۴۶ بنیان گذارده شد. جمعیت ملی مبارزه با سرطان برای ایجاد و گسترش مرکز‌های تشخیص، درمان و شیمی درمانی کسانی که به بیماری چنگال دچار شده‌اند فعالیت می‌کند.
شورای عالی بهداشت به ریاست فرح پهلوی در آذر ماه ۱۳۲۹ از تصویب مجلسین گذشت. این شورا مطالعه و اظهار نظر در کلیه امور مهم مربوط به بهداشت عمومی مانند قوانین و آیین‌نامه‌های مربوط به: مبارزه با بیماری‌های واگیر، بهداشت کودکان، کارخانجات و کارگران و زندان و غیره. دیگر سازمان‌های زیر ریاست فرح پهلوی در بهداشت و درمان از این قرار بودند:
*سازمان ملی انتقال خون ایران، جمعیت بهزیستی ایران (اکنون سازمان بهزیستی)
*انستیتو پاستور
سازمان فولکلور ملی ایران در خرداد ماه ۱۳۴۶ برای گردهم آوری، گسترش، پراکندن و پخش ترانه‌ها، لباس‌ها، ساز‌های موسیقی محلی، و ضبط و یادداشت آهنگ‌های بومی و رقص‌های محلی ایران در تهران گشایش یافت.
۳ آبان ۱۳۴۶ محمدرضا پهلوی و فرح پهلوی تالار رودکی را گشودند. این تالار برای اجرای کنسرت‌های موسیقی ایرانی و اروپایی به ابتکار فرح پهلوی بنا شد.
بنیاد فرهنگ ایران در مهر ماه ۱۳۴۳ برای پاس، گسترش، و پیشبرد زبان فارسی این میراث گرانبهای فرهنگ ایران بنیان شد.
در سال ۱۳۳۳ به فرمان محمدرضا پهلوی بنگاه ترجمه و نشر کتاب بنیان شد. هدف از بنیان بنگاه این است که از راه برگردان و چاپ کتاب‌های مهم جهان به زبان فارسی مردم کشور را از بهترین کار‌هایی که با انگیزه و اندیشه بشری در دوران گوناگون آفریده و بر روی کاغذ آمده برخوردار سازند تا این سبب نیرو‌مند کردن فکر و برانگیختن خوانندگان گردد.
سازمان ملی پیش‌آهنگی زیر نظر سازمان ملی پیش‌آهنگی ایران با سرپرستی شورای عالی پیش‌آهنگی ایران و هیئت مدیره اداره می‌شود. پیش‌آهنگی دختران در سال ۱۳۳۶ بنیان شد و آغاز به کار کرد.
شورای عالی رفاه اجتماعی یکی از شورا‌های عالی زیر ریاست فرح پهلوی بود. این شورا ایجاد صندوق‌های جداگانه یا متمرکز برای حمایت از کارمندان در برابر پیری و از کارافتادگی یا در صورت مرگ با توجه به نوع کار موسسات و مشخصات اجتماعی کارمندان را بر عهده داشت.
برگزاری جشن شیراز
جشن هنر شیراز به نام فرح پهلوی بود. این جشن بخش عظیمی از دستگاه اجرایی حکومت را به خود مشغول نمود. لیست هیات امنا در سال ۱۳۴۶شامل نخست وزیر، هفت وزیر، هفت رییس سازمان، استاندار، شهردار و... که همگی در اختیار سازمان جشن هنر بودند. اوامر ریاست هیئت امناء؛ یعنی فرح پهلوی را اجرا می‌کردند. در ماده هفت اساسنامه همه کس را فرح باید معین می‌کرد.
تاج‌گذاری فرح دیبا
شاه پهلوی خواستار تغییر در قانون اساسی مشروطه شد؛ به این شکل که شاه حق تعیین نایب‌السلطنه را داشته باشد و سن قانونی به پادشاهی رسیدن ولیعهد، بیست‌سالگی تعیین شود و تا هنگامی که ولیعهد به بیست‌سالگی نرسیده‌است، نایب‌السلطنه در رأس اداره کشور، قرار داشته باشد. در تاریخ ۱ شهریور ۱۳۴۰ تغییرات نام‌برده در قانون اساسی تصویب شد. محمدرضا پهلوی معتقد بود این تغییرات در قانون اساسی، راه کشور را به‌سوی تمدن بزرگ هموار می‌سازد.
در مراسم تاج‌گذاری در ۵ آبان ۱۳۴۶، محمدرضا شاه پهلوی، «تاج سلطنتی شهبانوی ایران» را روی سر فرح پهلوی می‌گذارد.
در تاریخ ۴ آبان ۱۳۴۶، چهل و هشتمین سال زادروز محمدرضا پهلوی در کاخ گلستان مراسم تاج‌گذاری محمدرضا شاه و شهبانو فرح و ولیعهد رضا پهلوی برگزار شد. در همین سال اصل ۳۸ قانون اساسی به این صورت تغییر کرد که در صورت انتقال پادشاهی به ولیعهدی که به سن قانونی نرسیده، مادر ولیعهد به‌طور خودکار و بدون نیاز به تأیید شخص یا مرجع دیگری نایب‌السلطنه می‌شد.
پیروزی انقلاب اسلامی و سرنوشت فرح دیبا
محمدرضا پهلوی و فرح پهلوی در ۲۶ دی ۱۳۵۷ تهران را ترک کردند. در اسوان رییس‌جمهوری مصر انور سادات با همسر و دخترش در پای پلکان هواپیما از زوج سلطنتی استقبال کردند. پس از سفر به کشور‌های مصر، اردن، آمریکا و باهاما، شاه بیمار سرانجام به مصر بازگشت و همانجا درگذشت و دفن شد.
فرح پهلوی در حال حاضر گاه در ایالات متحده آمریکا و گاه در فرانسه زندگی می‌کند.
در ادامه، دولت ایران در واکنش به دعوت از فرح پهلوی از سوی دولت اردن برای حضور در مراسم عروسی ولیعهد اردن و همچنین حضور فرح در مراسم عروسی ولیعهد اسپانیا به دو کشور اردن و اسپانیا اعتراض کرد.
