فوبیا و ترس چه فرقی با هم دارند؟
نشان تجارت - ترس و فوبیا دو روی یک سکه هستند، حالتی که در مواجهه با رخداد، موقعیت، یا شی خاص دچار حالاتی از اضطراب و دلشوره می‌شویم، ضربان قلبمان افزایش پیدا می‌کند، فریاد می‌زنیم، گریه می‌کنیم یاحتی از شدت ترس به خنده می‌افتیم هر چه که هست ترسیدن ضربه خاص خود را دارد که معمولا، اما مقطعی و کوتاه مدت است، اما بعضی از ترس‌ها متفاوت هستند یعنی گاهی ترس چنان با روح و جانمان عجین شده که نمی‌توانیم درباره آن به درستی و منطقی فکر کنیم و هر بار با برخورد با یک سوژه مشخص دچار تمام حالات ناشی از ترس، اما در ابعاد بزرگ‌تر می‌شویم.
این نوع ترس هر بار برایمان تکرار می‌شود و قادر به رفع آن نیستیم در واقع این نوع ترس‌ها گویی ماندگار هستند و گاهی می‌توانند زندگی ما را دچار اختلال کنند. به این نوع ترس فوبیا گفته می‌شود. ترسی که برای آن علت منطقی وجود ندارد و تا زمانی که اقدام به درمان نکنیم در زندگی‌مان وجود دارند.
فوبیا شایع‌ترین اختلال اضطرابی در میان زنان
دکتر مسعود نویدی مقدم، روانشناس، مدرس دانشگاه و مدیر مرکز مشاوره ام‌اس کشور درباره فوبیا می‌گوید: «فوبیا ترسی شدید است که از آن به عنوان ترس بیمارگونه یاد می‌کنیم. در صحبت‌های عامیانه به این نوع ترس "هراس" هم گفته می‌شود.
این نوع ترس دائمی بوده و باعث اختلال در زندگی فرد می‌شود، این درحالیست که ترس‌های عادی معمولا زودگذر و طبیعی بوده و معمولا ناشی از عوامل خارجی هستند یعنی از بیرون ترسی را دریافت می‌کنیم، اما فوبیا یا هراس ترسی است که مثلا از قرار گرفتن در یک موقعیت خطرناک دچار می‌شویم. مانند ترس از پل عابر پیاده، ترس از حیوانات و ...»
«فوبیا معادل هراس‌زندگیست یعنی ترس نامعقولی داریم که بسیار شدید است، این ترس از یک موقعیت یا یک شی یا حیوان می‌تواند باشد. دسته‌بندی که برای اختلالات اضطرابی انجام می‌دهیم، فوبیا یا هراس‌زدگی از همه شایع‌تر است.
تقریبا کمتر از ۸ درصد از بزرگسالان معمولا از انواع فوبیا رنج می‌برند. در زنان (از هر سنی) به لحاظ شیوع‌شناسی یا اپیدمیولوژی شایع‌ترین اختلال اضطرابی فوبیاست. در آقایان به بلوغ رسیده و در سنین بالای ۱۵ سال، اما فوبیا دومین اختلال اضطرابی شایع است.»
«ترس واکنشی طبیعی و غریزیست که در همه انسان‌ها وجود دارد، هدف آن محافظت است، اما وقتی با خطر مواجه می‌شویم دستگاه عصبی سمپاتیک ما هورمون آدرنالین را ترشح می‌کند که با ترشح آن موضوع فرار کردن یا جنگیدن مطرح می‌شود. این هورمون باعث افزایش ضربان قلب، افزایش میزان قند خون، افزایش شدت جریان خون در عضلات و در نتیجه در شرایط اضطراری واکنش‌های بهتری نشان می‌دهیم.
در این شرایط جسم ما برای عمل کردن یعنی مبارزه یا فرار کردن آماده می‌شود. در موقعیت‌های خیلی خطرناک ترس به ما کمک می‌کند که خود را نجات داده و حتی عقب نشینی کنیم، اما فوبیا حالتی مبالغه‌آمیز و حتی توهمی دارد. یعنی می‌تواند چیزی وجود نداشته باشد برای ترس، اما شخص دچار ترس شدید می‌شود. مثلا فرد لبه پله ایستاده است، اما به صورت مبالغه آمیزی از سقوط می‌ترسد.»
شیوع آگروفوبیا در دوران کرونا
«در زنان و آقایان فوبیا تا حدودی متفاوت است، اگروفوبیا‌ها یا ترس از حضور در اماکن شلوغ معمولا در افرادی که دچار انزوای اجتماعی هستند بیشتر است، یعنی افرادی که کمتر از خانه خارج می‌شوند در دوران کرونا نیز شیوع آگروفوبیا‌ها از انواع دیگر فوبیا‌ها بیشتر بوده است. به عنوان مثال ترس از عدد ۱۳ یک باور خرافیست که به دنبال فوبیا شکل گرفته است.
این ترس هم در دسته‌بندی‌های فوبیا وجود دارد، ترس از ترن هوایی، زامبی‌هراسی، ترس از قبرستان، ترس از تکنولوژی و ... همچنین هراس‌های ویژه‌ای هم در دسته‌بندی فوبیا جای می‌گیرد مانند ترس از حیوانات، ترس از زخم، ترس از کرونا، ترس از اماکن بسته که در زنان شایع‌تر است، ترس از اماکنی با سقف‌های کوتاه یا ترس از زیرزمین‌ها یا ارتفاع، ترس از زمین‌لرزه، سیل و لبه پرتگاه.»
«فوبیای حیوانات مانند ترس از پرنده، مار، موش، حیوانات خانگی می‌تواند با مشاهده یک فیلم در فضای مجازی تشدید بشود، این ترس میان زنان شایع‌تر است. فوبیای موقعیت مانند قرار گرفتن در فضای بسته، فضای تاریک نیز در زنان بیشتر است. فوبیای خون، آسیب یا آمپول زدن شایع است. ترس از شخصیت دلقک که البته در کشور‌های غربی بیشتر و البته در ایران هم کمابیش مشاهده می‌شود، در بچه‌ها شایع‌تر است.
ترس از زمین‌خوردن، ترس از صدا‌های بلند، هراس فرد از اینکه به هنگام زلزله لباس نداشته باشد این موارد هم در زنان بیشتر است. فوبیای مردان معمولا به ترس از روند زندگی اشاره دارد. هراس از عدم توانایی اداره زندگی، هراس از بهم خوردن کارکرد‌های پولی و... از جمله این موارد هستند، فوبیای مردان معمولا با پریشانی شدید در حوزه‌های اجتماعی همراه است مثلا هراس شدید از اخراج شدن به‌ویژه افرادی که از امنیت شغلی برخوردار نیستند بیشتر دچار واکنش‌های هراسی می‌شوند. یک سری از ترس‌های بی‌دلیل و بیش از حد هم وجود دارد که بسیاری از آن‌ها مربوط به دوره کودکی می‌شود.»
«سن نیز یکی از مولفه‌های ابتلا به این اختلال است معمولا هراس‌ها از ۱۰ سالگی به بعد مشاهده می‌شود اگر یکی از والدین درگیر فوبیا باشند ریسک ابتلا در فرزند بالاتر می‌رود. تجربه منفی مانند گرفتار شدن در یک جای تاریک یا تصادف نیز در ابتلا به فوبیا موثر است. خلق و خوی فرد و یادگیری او می‌تواند در ابتلا به این اختلال موثر باشد.
فیلم‌های سه بعدی و فیلم‌هایی که تاثیرگذاری بیشتری دارند هراس را بیشتر می‌کنند. اگر این فیلم‌ها در اتاق درمان استفاده شود می‌تواند در درمان موثر باشد، اما اگر بیمار به تنهایی مشاهده کند و تحت نظارت پزشک، روانشناس یا مشاور نباشد ممکن است تشدید کننده فوبیا باشد.
همچنین انزوای اجتماعی، اختلالات خلقی، سوء مصرف مواد و سابقه خودکشی می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به فوبیا شود. ژنتیک هم در ایجاد هراس نقش دارد و مشاهده مکرر واکنش‌های فوبیایی فرد دیگر می‌تواند منجر به ایجاد فوبیا در کودک شود.»
راهکار‌هایی برای درمان فوبیا
«برای درمان فوبیا، درمان شناختی –رفتاری را داریم که درمان حساسیت‌زدایی سیستماتیک بوده و به افراد کمک می‌کند که افکار و مکالمات درونی منفی و خودکار خود را که منجر به واکنش‌های هراسی می‌شود را شناسایی کرده و تغییر دهند. نوع دیگر درمان فوبیا"درمان مواجهه " است که فرد در همان موقعیت قرار می‌گیرد. دارو درمانی و تکنیک‌های آرامش و مراقبه نیز انواع دیگر درمان فوبیا هستند.»
«بنابراین باید به افراد کمک کنیم که شبیه‌سازی کنند در کنار آمدن با ترس‌های خودشان و با نقش والدین و مربیان و معلمان در این حوزه مهم است سعی کنیم فرزندانمان را شجاع بار بیاوریم، اما فوبیا‌ها به ما این اخطار را می‌دهد که مراقب باشیم در حوزه توهم و بیش‌انگاری حرکت نکنیم چرا که بچه‌ها می‌توانند دست به کار‌های خطرناکی بزنند که هم به خود و هم به بزرگسالان آسیب بزنند و درآینده نیز جامعه را دچار مشکل کنند.»
