اعتیاد در ایران کی مهار می‌شود؟
نشان تجارت - موضوع مواد مخدر در حوزه آسیب اجتماعی و جرایم خود به بخش‌های گسترده‌ای تقسیم می‌شود. همان‌طور که صبح روز گذشته سومین نشست تخصصی معاونان، مدیران کل و دبیران شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر سراسر کشور برگزار شد و اسکندر مؤمنی در این نشست بیش از هر چیز بر موضوع پیشگیری در این حوزه تأکید کرد و گفت: مقام معظم رهبری تأکید ویژه‌ای بر رفع آسیب‌های اجتماعی دارند و در جلسه‌ای که هجدهم ماه جاری با حضور رئیس جمهور برگزار شد، بر رفع این آسیب توجه و تأکید شد.
مواد مخدر خودش یک آسیب است و منشأ آسیب‌های دیگر هم هست و منشأ بسیاری از طلاق‌ها، سرقت‌ها، بیماری‌های عفونی و... مواد مخدر است. وظیفه ما این است که از ورود مواد مخدر جلوگیری کنیم، اما تنها این موضوع کافی نیست، به همان میزان که در حوزه مقابله توجه داریم باید در عرصه فرهنگی نیز تلاش کنیم یعنی اگر مواد مخدر در دسترس بود، باید این صیانت درونی ایجاد شود تا کسی سمت مواد مخدر نرود.
هرچند وی در این نشست به دستاورد‌های جمهوری اسلامی ایران در مقابله با مواد مخدر در چهل سال گذشته و مشکلات در این مسیر نیز اشاره و بیان کرد: در راه مقابله با مواد مخدر بیش از ۴ هزار نفر به شهادت رسیدند. ۹۰ درصد تریاک، ۷۰ درصد مورفین و ۲۰ درصد هروئین جهان در ایران کشف و در سال گذشته حدود هزار و ۲۰۰ تن مواد مخدر در کشور کشف شده است.
کشت و تولید مواد مخدر در افغانستان با اشغال این کشور توسط امریکا چندین برابر شد به‌طوری که تولید مواد مخدر بنا بر آمار‌های سازمان ملل، در سال ۲۰۱۸ نسبت به سال ۲۰۰۰ در کشور افغانستان بیش از ۵۰ برابر شد و بخشی از این‌ها توسط هواپیما‌های ناتو قاچاق می‌شد.
اما اسکندر مؤمنی اعلام کرد که در تاریخ هجدهم ماه جاری جلسه عالی ستاد مبارزه با مواد مخدر با حضور رئیس جمهور و همه اعضا تشکیل شد و رئیس جمهور در این جلسه به دو نکته تأکید کرد؛ یک اینکه همه دستگاه‌ها رصد‌های خود در حوزه مواد مخدر را داشته باشند و دوم اینکه موضوع پیشگیری را در اولویت خود قرار دهند.
حجت‌الاسلام محمد مصدق معاون اول قوه قضائیه در این نشست آماری ارائه کرد که خود نشان از اهمیت توجه بیشتر به حوزه پیشگیری می‌دهد چرا که هزینه و ظرفیت‌های زیادی در کشور باید صرف مبارزه با آنچه در حوزه مواد مخدر شکل می‌گیرد و جرایم و حتی درمان معتادان شود. وی در این نشست گفت: ۴۵ درصد زندانیان مربوط به جرایم مواد مخدر هستند.
البته اگر بخواهیم جرایمی را که با مواد مخدر مشترک هستند بررسی کنیم این آمار به بالای ۵۰ درصد می‌رسد. اصلاحیه قانون مبارزه با مواد مخدر یکی از ضرورت‌هاست، قول می‌دهم با قید فوریت این لایحه اصلاحیه را پیگیری کنم تا به مجلس برسد.
اما به حوزه پیشگیری که برگردیم، آن‌طور که دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره اقدامات در حوزه پیشگیری و درمان معتادان می‌گوید: ایجاد مراکز نگهداری، درمان و مهارت آموزی در اولویت قرار گرفته به‌طوری که در سال ۹۷ کمتر از ۴ هزار ظرفیت نگهداری معتادان داشتیم که امسال این ظریف به ۱۶ هزار نفر رسیده است. بیش از ۷۰ درصد از معتادان متجاهر ساماندهی شده‌اند. شیوه‌های درمانی به روز شده است.
وی گفته است: قوانین اصلاً بازدارنده نیست مخصوصاً در حوزه معتادان متجاهر. نکته حائز اهمیت دیگر نکته‌ای است که معاون فرهنگی و ورزش همگانی وزارت ورزش و جوانان در همین نشست اعلام کرد: سن مصرف مواد مخدر در کشور پایین آمده و این موضوع یک خطر جدی است.
سینا کلهر گفته است «باید پیشگیری از اعتیاد را آموزش دهیم»، اما در عین حال تأکید کرده است که «وقتی کار به نوجوان می‌رسد دیگر کار راحتی نیست و سخت می‌شود در آن ورود کرد».
معاون وزیر ورزش و جوانان با اشاره به تشکیل ۱۰۹ خانه جوان در سراسر کشور گفت: طبق برنامه ۱۰۰ خانه جوان دیگر راه‌اندازی خواهد شد که این خانه‌ها محلی برای حضور جوانان است و یکی از وظایف این خانه‌ها مقابله با اعتیاد است.
سید حمید سجادی وزیر ورزش و جوانان نیز در همین نشست گفت: یکی از کشور‌های اروپایی که رتبه اول در اعتیاد را داشت با اهمیت به ورزش و تفریحات سالم به رتبه هفدهم در اروپا رسید. باید کاری کنیم در مواجهه با اعتیاد خود فرمان شویم یعنی فرد با دیدن و در دسترس بودن مواد مخدر، به سمت مصرف نرود.
وی به‌طور مشخص در امر پیشگیری از اعتیاد گفت: می‌توانیم از ظرفیت فدراسیون‌ها، باشگاه‌ها و اماکن ورزشی استفاده کنیم و این مکان‌ها به پایگاه‌های پیشگیری از اعتیاد تبدیل شود. در رویداد‌های ورزشی بویژه فوتبال نیز که پر اقبال و پرتوجه است فرهنگسازی در زمینه پیشگیری مورد توجه قرار گیرد.
سجادی بیان کرد: برنامه‌ریزی برای ایجاد ۱۰۰ خانه جوان در سال ۱۴۰۱ داریم.
در عین حال به گفته معاون اول قوه قضائیه در مسیر پیشگیری موضوع اصلی مبارزه با قاچاقچیانی است که خیلی گرفتار نمی‌شوند و قانون باید با این افراد مبارزه کند.
برنامه پیشگیری از اعتیاد حداقل ۵ سال زمان لازم دارد.
سعید صفاتیان، کارشناس حوزه اعتیاد با اشاره به اینکه در بحث پیشگیری از اعتیاد، کشور‌های مختلفی فعالیت می‌کنند و سالانه گزارش‌های زیادی در این حوزه به سازمان ملل ارائه می‌شود، می‌گوید: در زمینه پیشگیری از اعتیاد باید حوزه‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی مد نظر باشد، در کشور ما مشکل بزرگی که در بحث پیشگیری از اعتیاد و کم‌کاری در این زمینه وجود دارد، تعویض‌های مکرر مدیران است، از آنجایی که پیشگیری به برنامه‌ای بلندمدت نیاز دارد و اصولاً دیربازده است، کمتر مدیران رغبت می‌کنند که به این بحث ورود کنند، زیرا می‌دانند که برای حصول نتیجه لازم حدود ۵ سال زمان نیاز دارند.
عمر مدیریت در کشور ما پایین است و برنامه‌ها به نتیجه نمی‌رسند و عموماً مدیران از حوزه‌های برنامه‌های پیشگیری فاصله می‌گیرند. قطعاً دولت باید نقش دستگاه‌های مسئول این حوزه را مشخص کرده و برنامه‌ریزی دقیق‌تری داشته باشد.
به گفته او، بحث پیشگیری، دستوری نیست بلکه امری، فرهنگی است که باید از زمان نوجوانی درون خانواده‌ها مطرح شود، دولت باید نقش دستگاه‌هایی مانند صدا و سیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، رسانه‌ها و تمامی حوزه‌های مربوط به فرهنگسازی را مشخص کند تا بودجه‌های خود را در این حوزه نیز هزینه کنند. علاوه بر سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی و وابسته به دولت، در برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد، باید از بخش خصوصی و سازمان‌های مردم‌نهاد نیز استفاده کنیم، چنانچه این سازمان‌ها نادیده گرفته شوند، قطعاً در این زمینه به نتیجه نخواهیم رسید.
صفاتیان با بیان اینکه حوزه پیشگیری عمدتاً درآمدی ندارد، ادامه می‌دهد: این بخش به دلیل نداشتن درآمد و از آنجایی که به برنامه‌ای طولانی‌مدت نیاز دارد، مغفول مانده است، این در حالی است که اعتیاد هم مانند سایر آسیب‌های اجتماعی دیگر، باید مورد توجه مسئولان باشد، یکی از پیش‌شرط‌های حصول موفقیت و پیشرفت در حوزه پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر، افزایش فعالیت‌ها در حوزه مهارت‌های زندگی است، اگر در بحث مهارت‌های زندگی، فعالیت بیشتری داشته باشیم، قطعاً نتایج خوبی خواهیم گرفت.
این کارشناس، یادگیری مهارت «نه گفتن» را در زمینه بحث پیشگیری از اعتیاد در گروه سنی نوجوانان و جوانان بسیار مؤثر دانسته و توضیح می‌دهد: مهارت نه گفتن از جمله مهارت‌هایی است که در همان ابتدای امر می‌تواند، جلوی بسیاری از آسیب‌ها را بگیرد، متأسفانه بسیاری از نوجوانان و جوانان ما، به دلیل ضعف در این مهارت بسیار مهم، دچار آسیب‌های شدید ناشی از اعتیاد می‌شوند.
سازمان آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها دو نهاد مهمی هستند که وظیفه دارند، این مهارت را به فرزندان آموزش دهند، بخش عمده‌ای از مهارت‌های زندگی از جمله همین مهارت نه گفتن از سنین کودکی باید آموزش داده شود و قسمت اعظم این وظیفه مهم و کلیدی بر عهده آموزش و پرورش و دانشگاه است، اما متأسفانه این دو نهاد آنچنان که باید و شاید در زمینه مهارت‌های زندگی و در کل بحث پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر ورود نمی‌کنند، با بهره‌مندی از ظرفیت‌های بالای این دو نهاد بویژه سازمان آموزش و پرورش یقیناً در برنامه‌های پیشگیری و جلوگیری از آسیب‌های ناشی از اعتیاد می‌توان شاهد موفقیت‌های زیادی بود.
