استفاده از کودکان برای تبلیغات، سوء استفاده یا جذب مخاطب؟
نشان تجارت - این روز‌ها اگر سری به فضای مجازی بزنید تصاویر و ویدیو‌هایی از کودکان می‌بینید که در حال تبلیغ انواع و اقسام کالا‌ها هستند بدون خودشان از کاری که انجام می‌دهند آگاهی داشته باشند.
والدینی هستند که خودشان با علم و آگاهی اقدام به ارسال تصاویری از زندگی روزمره خود در فضای مجازی می‌کنند و به اصطلاح این روز‌ها بلاگر هستند و کودکانشان را هم وارد این کار کرده اند.
نوزادانی که قبل از تولد سوژه فضای مجازی می‌شوند و والدین آن‌ها قبل از تولد فرزندشان اقدام به ساخت صفحه‌ای اختصاصی برای کودک خود در فضای مجازی می‌کنند. بعد از تولد نیز این کار همچنان ادامه دارد.
مهدی رحیمی مدرس بازاریابی به سوالاتی درباره تاثیر استفاده کودک در تبلیغ محصولات پاسخ داد.
طبق مشاهدات شما استفاده از کودک برای بازایابی در سال‌های اخیر افزایش داشته است یا خیر؟
فعالیت‌های تبلیغی در سال‌های اخیر افزایش زیادی داشته، زیرا حوزه کسب و کار در ایران بیشتربه سمت تبلیغات و بازاریابی معطوف شده است. از همین رو بسیاری از افرادی که نتوانستند در رشته تخصصی خود درآمد کافی کسب کنند به زمینه تبلیغات وارد شده و از این راه درآمدزایی می‌کنند.
این که یک فرد با فعالیت در حوزه تبلیغ برای خود کسب و کار راه بیندازد به خودی خود اشکالی ندارد، اما کار از جایی خراب می‌شود که بار این فعالیت‌های تبلیغاتی به یک کودک یا حتی جنین تحمیل می‌شود! طی این سال‌ها روی آوردن به کار تبلیغاتی افزایش داشته و تعداد کودکانی نیز که ناخواسته در این حرفه کار می‌کنند بیشتر شده است.
چرا استفاده از کودکان در کار تبلیغاتی بازخورد‌های میلیونی دارد و یک کسب و کار پول آور است؟
یک پست با تصاویری که جزئیات دقیقی در آن دیده می‌شود و رنگ‌ها با هارمونی گوش نوازی کنار یکدیگر قرارگرفته اند چشم کاربران اینستاگرام و سایر فضا‌های مجازی را چند دقیقه به خود خیره می‌کند و گیرایی تصویر انگشت شما را به طرف علامت قلبی شکل گوشه پست می‌کشاند تا آن را قرمز کنید. احتمال دارد شما بعد از این کار سراغ پست و محتوای دیگری بروید، اما لایکی که کردید کار خوش را انجام می‌دهد و اینستاگرام بر مبنای اطلاعاتی که از علاقه شما به دست اورده است پست‌های بیشتری با این محتوا نشانتان می‌دهد و شما سرانجام سراغ یکی از آن را می‌گیرید و آن را فالو میکنید.
در قدم اول شما یک مخاطب هستید که مطالب یا تصاویر پست را با دقت از نظر می‌گذرانید، اما به تدریج به یکی از طرفداران پیج تبدیل می‌شوید که احتمالا تمام پست‌های ان را لایک میکنید بدون این که توجهی به محتوایش داشته باشید. همین لایک کردن و فالو کردن کردن‌ها پیج را بالا می‌آورد و مشهورش می‌کند. وقتی در این مرحله قرار می‌گیرید یعنی پیج تاثیر خوبی روی حس و ذهن شما گذاشته است. همین تاثیر و مشهور شدن صاحب پیج است که تبلیغات این صفحات را موفقیت آمیز کند.
شما از یک مخاطب که کودکانگی‌های یک طفل معصوم چشمانتان را به پست‌های پیج می‌دوخت و لبخندی هم روی لبانتان می‌کشید به یک خریدار تبدیل شده اید درواقع بازارایابان با تکنیک ادراک برند حس رضایت شما را به زمین برد خود تبدیل کردند. ادراک برند حک شدن حس خوب و تصویر برند در ذهن مخاطب است و برای ایجاد حس خوشایند چه کسانی بهتر از نوزادان و کودکانی که لطافت وجودشان می‌تواند بین افراد و دنیای زمختشان چند ثانیه‌ای فاصله بیندازد و حتی باعث همزاد پنداری شود.
حالا کافی است محصول مورد نظر در گوشه‌ای کوچک از تصویر پست بنشیند و یا یک لینک و اسم در گوشه و کنار متن احساسی و حتی روزمره جا خوش کند، کار تمام است. شما در ظاهر نسبت به محصول تبلیغ شده بی توجهید، اما یک حس خوب که به اسم این برند گره خورده در ناخودآگاهتان ثبت شده است. تبلیغ غیر مستقیم چند برابر تبلیغات محسوس نتیجه مثبت دارد، زیرا مخاطب در برابر تبلیغ ملموس مقاومت، اما با تبلیغ نا ملموس همراهی می‌کند.
استفاده از کودکان در تبلیغات از نظر قانون
سعید ستوده پارسا وکیل پایه یک دادگستری، به تحلیل موادی از قانون در رابطه با حمایت از حقوق کودک و کودک کار پرداخت.
این وکیل دادگستری گفت: پشت پیدایش قانون فلسفه‌های گوناگونی وجود دارد که یکی از این فلسفه‌ها حمایت از حقوق اشخاصی است که به دلایلی امکان دفاع از حق خود را ندارند و نسبت به افراد عادی صیانت بیشتری نیاز دارند.
ستوده پارسا بیان کرد: یکی از آسیب‌های اجتماعی پدیده کودک کار است، شاید صد‌ها سال پیش در برخی جوامع این پدیده یک اتفاق عادی به شمار می‌رفت، اما هرچه جوامع بیشتر به سمت مدرنیته پیش رفتند و با مسائل گوناگون از جمله حساسیت‌های جسم و روان کودکان آشنا شدند قبح پدیده کودک کار افزایش یافت و نظام حقوقی نیز در تلاشی برای حمایت از کودکان دست به تدوین برخی مقررات زد حتی بعضی از قوانین وضع شده در این رابطه جنبه بین المملی دارند.
وی تصریح کرد: کودکان از جمله این اشخاص هستند. یک کودک به این دلیل که در سن رشد و شکوفایی است، عقل او در مرحله تکامل است و نمی‌تواند مستقلا امور خود را عهده دار شود باید مورد حمایت ویژه قانون قرار بگیرد.
این وکیل دادگستری ادامه داد: کشور ما برای حمایت از کودکان قانون حمایت از اطفال را تدوین کرده است. همچنین در قوانین دیگر موادی به طور خاص به موضوع کودکان اختصاص دارد و علاوه بر این‌ها ایران به کشور‌های طرف کنوانسیون حمایت از حقوق کودک پیوسته و در رابطه با آن قانون اجازه الحاق جمهوری اسلامی به کشور‌های کنوانسیون حقوق کودک را تدوین کرده است.
ستوده پارسا بیان کرد: در ماده ۱۵ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان به صراحت بیان شده است که هر شخصی خلاف مقررات قانون کار از کودکان بهره کشی اقتصادی کند علاوه بر مجازات تعیین شده در قانون مذکور به حبس تعزیری درجه ۶ نیز محکوم خواهد شد.
وی افزود: قسمت پنجم فصل سوم قانون کار به موضوعات مرتبط با کار کودکان اختصاص دارد. بر اساس ماده ۷۹ قانون کار استفاده از افراد زیر ۱۵ سال در مشاغل ممنوع است.
این وکیل دادگستری گفت: مواد بعدی آن تصریح کرده کارگری که بین ۱۵ تا ۱۸ سال سن دارد باید آزمایش‌های پزشکی را توسط سازمان تامین اجتماعی انجام دهد. این آزمایش‌ها باید حداقل سالی یک بار تجدید شود و اگر پزشک کار را با توانایی نوجوان متناسب نداند کارفرما باید در حدود اختیاراتش کار وی را تغییر دهد.
ستوده پارسا ادامه داد: به موجب ماده ۸۲ این قانون ساعت کاری نوجوانان نیم ساعت کمتر است و ماده بعدی تبیین کرده محول کردن کار اضافی یا در ساعات شب و کار‌های زیان اور و سخت به نوجوانان ممنوع است و ماده بعدی تصریح داشته در کار‌هایی که ماهیت سخت دارند حداقل سن باید ۱۸ سال تمام باشد.
وی اظهار کرد: در ماده ۱۹ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان آمده است که هر کس اسرار طفل و نوجوانی که در وضعیت مخاطره آمیز قراردارد را فاش کند محکوم به تحمل جبس تعزیری درجه ۶ می‌شود.
این وکیل دادگستری گفت: در ماده ۳۱ قانون حمایت ازاطفال و نوجوانان بیان شده است که تمامی موضاعات این مقرره جنبه عمومی نیز دارد. این یعنی اگر جرائم مذکور رخ دهد دادستان می‌تواند از جنبه عمومی پرونده را به جریان بیندازد و با گذشت شاکی خصوصی نیز پرونده مختومه نخواهد شد.
ستوده پارسا بیان کرد: علاوه بر قانون حمایت اطفال و نوجوانان قانون اجازه الحاق دولت جمهوری اسلامی به کنوانسیون حمایت از حقوق کودک نیز وجود دارد که موادی از ان به نحوی در رابطه با کار کودکان است.
این وکیل دادگستری افزود: ماده ۱۶ این قانون می‌گوید نمی‌توان در امور خصوصی و خانوادگی کودک دخالت غیرقانونی انجام داد و یا به او هتک حرمت کرد و کودک در برابر این دخالت و هتک حرمت‌ها در پناه قانون قرار دارد.
وی افزود: به موجب ماده ۱۹ این قانون کشور‌های طرف کنوانسیون موظف شده اند تمام اقدامات آموزشی، اجتماعی، قانونی و اجرایی را به منظور حمایت از کودک در برابر انواع خشونت جسمی و روحی به عمل آورند. همچنین این کشور‌ها مکلند برای صیانت از کودک در برابر بی توجهی، رفتار سهل‌انگارانه، بدرفتاری و ... اقدامات لازم را در زمینه‌های آموزشی، قانونی و اجتماعی انجام دهند. شناسایی جرم و گزارش آن، رجوع، تحقیق، رفتار و‌پیگیری موارد بدرفتاری‌هایی که قبلاً ذکر شده از اقداماتی است که باید در این زمینه انجام شود.
این وکیل دادگستری اظهار کرد: ماده ۳۲ قانون اجازه الحاق جمهوری اسلامی به کنوانسیون حقوق کودک به صراحت کشور‌های طرف کنوانسیون را مکلف کرده تا حمایت از کودکان در برابر کاری که باعث آسیب جسمی یا روحی به کودک شده، موجب توقف آموزش او بوده و زیان‌های بهداشتی و معنوی کودک وارد می‌کند را به رسمیت بشناسند و اقدام لازم برای تامین ضمانت اجرای این ماده را انجام دهند.
ستوده پارسا بیان کرد: از جمله این اقدامات می‌توان به تعیین حداقل سن برای کودک کار و استاندارد‌های ساعت و محیط کار اشاره کرد. همچین مجازات‌های لازم به عنوان ضمانت اجرای این ماده باید در قوانین گنجانده شود.
این وکیل دادگستری تصریح کرد: طبق نظریات روانشناسان به کارگیری کودکان در پیج‌های اینستاگرامی موجب بروز آسیب‌های روحی به این کودکان می‌شود. استفاده از کودک در این پیج‌ها جنبه اقتصادی داشته باشد می‌شود عنوان کودک کار را به این کودکان اطلاق کرد.
وی گفت: در هر صورت مطابق مقررات یاد شده چه این کار جنبه اقتصادی داشته باشد چه فاقد این وجه باشد استفاده از کودکان در پیج‌های اینستاگرامی باعث آسیب به بهداشت روان آن‌ها می‌شود.
این وکیل دادگستری بیان کرد: از مجموع مقررات یاد شده می‌توان این طور استناد کرد که استفاده از کودکان در این پیج‌ها ممنوع است و از ان جایی که این عمل جنبه عمومی دارد دادستان می‌تواند برای برخورد با این پیج‌ها راسا وارد عمل شود. البته قانون مشخصی که جرم انگاری دقیقی نسبت به این موصوع ارائه داده باشد نداریم، اما مقررات موجود نیز اگر به درستی لحاظ شود می‌تواند قدم مثبتی برای حفاظت از کودکان در برابر این آسیب باشد.
